مسجد کبود، قسمتی از هنر ایرانی در ارمنستان

در دوره های تاریخی متفاوت در هر آیین و مسلکی، نیایشگاه ها دارای اجر و احترام فراوانی بوده اند. فرمانروایان و مردم هر عصر، برای ساختن بنایی شکوهمند جهت عبادت همواره سنگ تمام گذاشته اند و معماری و هنر دوران خود را در عبادتگاه های خود به منصه ظهور رسانده اند. مسجد یا همان محل سجده نیز به عنوان یکی از بناهای اسلامی همواره مورد توجه کشورهای اسلامی قرار داشته و سعی در بهتر ساختن آن شده است. بسیاری از معماری های دوران گذشته را می توان در مسجدها یافت و تغییرات هنر هر دوران را در عبادتگاه های آن زمان یافت. مسجد کبود ایروان نیز یکی از همین مکان های شکوهمند دوران بعد از اسلام است. اگر قصد سفر به شهر ایروان در کشور ارمنستان را دارید در ادامه با ما همراه باشید تا با زیبایی ها و هنر ناشی از سادگی مسجد جامع کبود ارمنستان بیشتر آشنا شوید و دیدن مسجد آبی ایروان را از دست ندهید.

تاریخچه ساخت مسجد کبود ایروان ارمنستان

به نظر می رسد که ساخت بنای مسجد جامع کبود ارمنستان به دوران سلطنت نادرشاه افشار باز می گردد. این عبادتگاه تنها نیایشگاه به جا مانده در ایروان ارمنستان بوده که در دوران وجود اتحاد جماهیر شوروی به جا ماند. در قرن هجدهم میلادی و به دستور «حسین علی خان»، حاکم محلی ایروان این نیایشگاه به شکلی بسیار ساده ساخته شده است. این طور که در تاریخ آمده ، شروع و اتمام ساخت مسجد کبود ایروان از سال 1764 میلادی تا سال 1768 میلادی طول کشیده است. این عبادتگاه زیبا که با نام های دیگری چون مسجد گک آبی و مسجد آبی آسمانی هم شناخته می شود و در بر خی متون از آن با نام مسجد پارسی هم یاد کرده اند، در زمره مساجد دوازده امامی بوده است. مسجد جامع کبود ارمنستان سال های بسیاری مسجد جمعه اصلی این کشور محسوب می شده و نام آن بر گرفته از رنگ غالب کاشی ها و در ورودی آن است.

درباره مسجد کبود ایروان ارمنستان

مسجد آبی ایروان بیش از 21300 متر مربع وسعت دارد که زمین های درجه یک این کشور را به خود اختصاص داده است. مدرسه علمیه، محوطه محصور داخلی و دو صحن اصلی مسجد که سالن های ملاقات نام دارند، از مشخصات این بنای کبود ایروان ارمنستان است. در زمان ساخت این مسجد، ایروان شهری بوده است با جمعیتی بالغ بر بیست هزار نفر که مرکز استان محسوب می شد. در جنگ هایی که میان سال های 1827 میلادی تا 1828 میلادی در گرفت، ایروان ارمنستان نیز به دست حکومت روس ها افتاد. از این سال به بعد مسجد آبی ایروان دیگر محلی برای نیایش و عبادت در دین اسلام محسوب نمی شد و همانند بسیاری از عبادتگاه های دیگر مذاهب به سمت نابودی کشانده شد. اما این عبادتگاه کبود به دلایلی که بر ما معلوم نیست، همانند نه مسجد فعال دیگر این شهر، تبدیل به مخروبه نگردید و شوروی سابق آن را به عنوان موزه معرفی کرد و از آن تا حدودی نگهداری نمود.

بازسازی نیایشگاه کبود ایروان بعد از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی

پس از سقوط بزرگترین حکومت کمونیستی دنیا یعنی شوروی، ایران سرمایه گذار اصلی بازساری مسجد آبی ایروان شد و با آجرها و کاشی های براق به شکلی اصولی و از پایه اقدام به بازسازی این نیایشگاه ایرانی اسلامی ایروان ارمنستان نمود، اما به دلیل از بین رفتن اصالت و روح مسجد کبود، این بازسازی زیاد به مذاق منتقدین خوش نیامد. با توجه به عدم استقبال مسئولین شهر ایروان ارمنستان از روند بازسازی مسجد کبود، این کار در سال 1999 پایان یافت و در حال حاضر در مسجد کبود خدمات دینی در جریان است و تنها مسجد فعال شهر ایروان ارمنستان محسوب می شود. نمایشگاهی از عکس های قدیمی نیز در این مکان دایر است و مسجد کبود دارای قوانین سختی جهت تردد است که باید به آن ها توجه بسیار داشته باشید.

مسجد کبود ایروان ارمنستان، پنهان از دید و محصور میان آپارتمان ها

هر چند ارمنی های مقیم ایروان ارمنستان از بنای مسجد جامع کبود ارمنستان همچون یک اثر ملی محافظت می نمایند و آن را یکی از دیدنی های شهر خود می دانند، اما به دلیل بازسازی شهر ایروان ارمنستان در زمان حکومت شوروی سابق، مسجد کبود در بین آپارتمان های بلند شهر محصور شده و از نظرها پنهان گشته است. الکساندر تامانیان که طراح مدرن سازی شهر ایروان ارمنستان بوده، هنگام طراحی مجدد این شهر، این مکان مذهبی را میان خانه های بلند زندانی کرد، اما هیچ آسیبی به این بنای اسلامی نرساند.

عبادتگاه کبود رنگ ایروان ارمنستان، نیایشگاهی به سادگی عبادت

بسیاری از گردشگران دلیل جذابیت مسجد کبود ایروان را سادگی آن می دانند و معتقدند که خلوص و بی ریایی عبادت را می توان در جای جای این نیایشگاه اسلامی حس کرد. البته این بنای مذهبی ایروان ارمنستان در مقابل مساجد مشهوری چون «مسجد کبود سلطان احمد» در شهر استانبول یا «مسجد تبریز» در ایران سادگی فراوانی دارد. مسجد کبود ایروان ارمنستان که از پشت سر همانند فرم های معماری ایرانی است، در بخش داخلی خود معماری مینیمال دارد و هیچ کاشی و خطی داخل آن نیست که در خطوط اسلامی رایج باشد. محراب این بنا فرورفتگی در یک دیوار است که تنها سمت و سوی قبله و مکه را مشخص کرده و منبر آن نیز بسیار ساده و بی پیرایش است. با همه این اوصاف وجود یک عبادتگاه اسلامی در ایروان ارمنستان، این شهر را جذاب تر و پر بارتر گردانده و هر سال گردشگران بسیاری برای دیدن آن به این مکان سفر می کنند.