سفر به روستاهای تاریخی ایران و روستاهای ناشناخته ایران!

سفر به روستاهای تاریخی ایران که نشان از اصالت و تمدن دارد، برای هر رهگذری دلنشین است. این روزها بیشتر گردشگران دوست دارند در روستاها و در کنار مردم محلی به دور از هیاهو و شلوغی های شهری، چند روزی را در آرامش سپری کنند. چه بهتر از این که روستا با طبیعتی زیبا، قدمت کهنی هم داشته باشد. اگر به گشت و گزار علاقه دارید و دلتان گوشه ای دنج می خواهد، به روستاهای ناشناخته ایران سفر کنید و لذت ببرید. سفر به خانه های کاه گلی با عطر چای مادربزرگ، قدم زدن در کوچه باغ هایی از جنس طراوت و همنشینی با مردم مهربان و دوست داشتنی را تجربه کنید. تا به امروز کمتر از 500 روستای هدف گردشگری معرفی شده اما ما در این مقاله ی مجله همگردی قصد داریم دیدنی ترین روستاهای ایران را به شما معرفی کنیم که سفر به آن ها خالی از لطف نیست. پس با ما در مجله گردشگری همگردی همراه باشید...

روستای فورگ

روستای فورگ یکی از زیباترین و باارزش ترین روستاهای ناشناخته ایران زمین است. زیبایی آن به لحاظ قرار گیری اش در موقعیتی استثنایی از نظر طبیعی و وجود قلعه ای بر تارک آن می باشد. ارزش آن از سه عامل نشات می گیرد، یکی قلعه که به آن ارزش تاریخی داده، دیگری بافت درهم تنیده شده ی ویژه و منحصر به فرد روستا و سومی سیمای زیبای روستاست که از ترکیب قلعه و بافت به وجود آمده است. وجود قلعه باستانی فورگ بر فراز تپه و بر بالای بافت یکی از دیدنی ترین روستاهای ایران و شکل گیری بافت روستا در دامنه ی قلعه و در شیب تپه و هماهنگ با طبیعت، ترکیب موزونی را بین قلعه، بافت و باغ های زرشک اطراف بافت فراهم ساخته که به این روستا سیمایی خاص و بسیار زیبا بخشیده است. این روستا خصوصیات روستاهای کویری و کوهستانی را باهم در خود جمع کرده است. وجود ساباط های فراوان و خانه های درون گرا (دارای حیاط مرکزی) که هر دو خاص بافت های مناطق کویری ولی در موقعیتی مسطح هستند و وجود خانه های پلکانی، حیاط های روی بام و برون گرا (دارای پنجره و ایوان به بیرون) که از ویژگی های بافت های مناطق کوهستانی هستند، جمع نقیضین جذابی را دراین روستا شکل داده است. حضور عناصر دوگانه ی معماری مثل سقف های گنبدی خشتی و مسطح چوبی نیز مبین شکل گیری معماری کویری و کوهستانی در این روستا است.
روستای فورگ از روستاهای تاریخی ایران و روستاهای منطقه ی باستانی قهستان است. آثار و شواهد بسیاری مانند قلعه قدیمی، سنگ نماهای تاریخی و خانه های قدیمی این روستا نشانگر قدمت و تاریخ کهن آنست. وجه تسمیه روستا به زمان هخامنشیان برمی گردد. در زمان کی قباد، پسر وی به نام "پورگ" به این منطقه می آید و شبی (و به روایتی چند روزی) را در این محل اتراق می کند. بدین سبب از آن تاریخ نام پورگ بر این محل می ماند که بعد از حمله اعراب به این روستا "فورگ" اطلاق می شود.
نژاد اصلی اهالی روستا تاجیک می باشد که در زمان حمله تاجیک ها به ایران از تاجیکستان به این منطقه آمده اند. در کنار تاجیک ها، نژاد دیگری که در روستا دیده می شود، عرب ها هستند. همه ی اهالی روستا مسلمانند و زبان آن ها فارسی با لهجه ی محلی است. پوشش مردان روستا تداعی کننده ی پوشش مردان بلوچ می باشد. اعیاد اصلی مردم روستا، عید فطر، عید قربان و جشن مبعث می باشد.
در حال حاضر حدود 90 درصد اهالی روستا در بخش زراعت مشغول به فعالیتند و باقی اهالی در سایر بخش ها از جمله باغداری، دامداری، صنایع و خدمات فعالیت می کنند. مهم ترین محصولات زراعی و باغی این روستا مشتمل بر گندم، جو، چغندر، قند، زرشک، زعفران، آلو و توت است. قبل از خشک سالی شغل اصلی مردم روستا کشاورزی بوده است ولی حدود 10 سال است که شغل ها عمدتا به گشت زرشک و باغداری خانگی محدود شده است.
روستای فورگ با مختصات جغرافیایی 59 درجه و 57 دقیقه طول شرقی و 32 درجه و 51 دقیقه عرض شمالی در بخش درمیان، یکی از بخش های شهرستان درمیان در استان خراسان جنوبی واقع گردیده است. این روستا در منطقه ای کوهستانی قرار گرفته و از شمال به روستاهای دفت آباد و سرو، از جنوب به روستای گزنه و اسکندر، از شرق به روستای اره فورگ و از غرب به روستای در میان محدود می گردد. وجود دو عامل کویر و کوهستان در کنار یکدیگر بر آب و هوای این روستا تاثیرگذار بوده و به نوعی اقلیم روستا را سرد و خشک کرده است.

روستای فهرج

در ساختار گذشته ی روستای فهرج، بافت کالبدی در اطراف هسته ی مرکزی قدیمی و سپس به صورت خطی در اطراف مسیر قنات های روستا شکل گرفته بود. هم اکنون، با افزایش دوباره ی جمعیت بافت جدیدی در اطراف بافت قدیم روستا به وجود آمده که به دلیل بی توجهی به اصول و نظام های معماری سنتی و بومی منطقه، ارزش کالبدی چندانی ندارد.
از نظر آب و هوایی فهرج از روستاهای تاریخی ایران تحت تاثیر شرایط بیابانی و کویری است. به همین علت تفاوت درجه حرارت شب و روز در آن بالا و پوشش گیاهی بسیار تنک و پراکنده است. به علت فاصله کم روستای فهرج با شهر یزد و سهولت این ارتباط، روابط اجتماعی و اقتصادی گسترده ای بین این روستا و شهر یزد برقرار بوده و به همین سبب روستای فهرج مهاجرپذیر می باشد. مهاجرت به روستای فهرج تاثیر عمیقی بر شکل ارتباطات اجتماعی و به ویژه بر بافت کالبدی و اجتماعی روستا گذارده است.
به علت محدودیت منابع آب و خاک و در نتیجه کم رونق بودن کشاورزی، اکثر اهالی در بخش خدمات مشغول به کارند. عبور خط راه آهن سراسری تهران- بافق از نزدیکی روستا زمینه ی مناسبی برای توسعه ی فعالیت های خدماتی را فراهم آورده است. بااین وجود هنوز انار فهرج و صدور آن به شهرهایی مانند اصفهان، کرمان و یزد بسیار پررونق است.
علاوه بر اهمیت تاریخی روستای فهرج از دیدنی ترین روستاهای ایران به سبب داشتن مسجد جامع که قدیمی ترین و اولین مسجد ایران است، از شهرت ملی و حتی فراملی برخوردار است. مسجد جامع فهرج که از لحاظ ساختاری با بنای مسجد تاریخانه ی دامغان شباهت های فراوانی دارد، به تدریج به صورت نماد روستا در اذهان شکل گرفته است. قدمت و زمان ساخت این بنا به دوران ساسانی بازمی گردد.
علاوه بر این روستا به لحاظ وجود عناصر کالبدی مهم، بسیار غنی است. روستا دارای دو حسینه ی بزرگ و قدیمی، شش مسجد، دو قلعه، دو آب انبار قدیمی و مقبره ی شهدای فهرج است. روستای فهرج از زیباترین روستاهای ایران به سبب غنای معماری، همه ساله گردشگران فراوانی را به سوی خود جذب می کند.
روستای فهرج با مختصات جغرافیایی 54 درجه و 35 دقیقه طول شرقی و 31 درجه و 46 دقیقه عرض شمالی در دهستان فهرج از توابع بخش مرکزی شهرستان یزد واقع شده است. این روستا با فاصله ای کوتاه در مجاورت راه اصلی ارتباطی یزد به بافق قرار دارد. شهر پهرشت قدیم یا فهرج کنونی با پشت سر گذاشتن تاریخی طولانی و تجربه ی حوادث بسیار سرانجام تبدیل به روستایی شد که منابع اولیه ی آب خود را از دست داد. قدمت روستای فهرج به پیش از اسلام مربوط است. آثار به جای مانده در فهرج، موید قدمت و پیشینه ی تاریخی غنی آن است که از آن جمله می توان به مسجد جامع تاریخی روستا اشاره کرد، قدمت بنای این مسجد به دوره ی قبل از اسلام منسوب است. برخی منابع، قدمت روستای فهرج را در حدود 5000 سال ذکر کرده اند. این روستا در گذشته های دور، دروازه ی الیساتیس و یکی از چهار بخش مهم و اصلی شهر تاریخی یزد قدیم بوده است که با گذشت زمان در قرون چهارم و پنجم هجری قمری به "پهره" یا "پهرشت" و پس از آن به "فهرج" تغییر یافته است.

روستای قلعه بالا

وجه تسمیه روستای قلعه بالا را می توان منبعث از ویژگی های غالب این مکان و همچنین به خاطر مسائل استحفاظی و دفاعی آن دانست. هسته ی نخستین بافت اولیه روستا بر فراز تپه ای از جنس خاک و صخره بنا شده است که در انتهای جنوبی آن صخره ای با ارتفاع بلندتر از هسته ی اولیه بافت به شکلی باشکوه و زیبا رو به سوی خورشید و آسمان دارد.
زبان مردم این روستا فارسی است. نوع گویش علی رغم اینکه خاص خود قلعه بالا می باشد، یک شاخه از زبانی است که مردم منطقه ی ایران مرکزی به آن سخن می گویند و اصطلاحا فرس قدیم نامیده می شود.
مردم روستای قلعه بالا در دو طایفه ی عرب و عجم طبقه بندی شده اند که در راس طایفه ی عرب ها، کی قبادی ها و در راس طایفه ی عجم ها، عجمی ها به عنوان سرساسله قرار دارند. مردم این روستا یکی از روستاهای ناشناخته ایران است که از نظر سواد و تحصیلات نسبت به سایر نقاط روستایی در سطح بالایی قرار دارند.
فعالیت اقتصادی غالب روستا دامداری، کشاورزی و باغداری است که بیشتر با روش های سنتی و غیرمکانیزه اداره می گردد. گندم، جو، گنجد، فلفل، لوبیا، شلغم، چغندرقند، سیب زمینی، گردو، بادام، انگور و انار از محصولات زراعی و باغی روستای قلعه بالا به شمار می آیند.
بافت روستای قلعه بالا را میتوان به دو گونه تقسیم کرد. گونه ی اول بافت قدیم یا روستای قدیم قلعه بالا می باشد. بافت قدیم روستا به لحاظ اینکه در مکانی بلند و تپه مانند قرار گرفته که از چهار طرف خود به پایین دارای شیب، گاهی ملایم و گاهی تند می باشد از بافتی فشرده و شعاعی برخوردارست. بافت فوق، بافتی روستایی با پیچ و خم های کوچه های باریک، با تبعیت از شکل توپوگرافی زمین و ناهمواری ها و تاثیرپذیری از ویژگی های روستایی، نیازهای امنیتی، انسانی و اقتصادی ساکنین و با ساختمان های ساته شده از مصالح سنتی و بومی است. بافت قدیم از شمال شرقی محدود به باغ ها و از جنوب غربی و شرقی محدود به دامنه ی ارتفاعاتی است که بافت جدید را دربر گرفته است.
گونه ی دوم بافت، بافتی است که از 50 سال قبل به این طرف و با تاثیرپذیری از عوامل امنیت در آن زمان و با تبعیت جغرافیایی از مسیر مسیل رودخانه ی سابق توسعه یافته که شرق و غرب اراضی روستا را به دو قسمت تقسیم می کرد و در حال حاضر جاده ی ارتباطی اصلی روستا از این بافت می گذرد. این بافت در جوار دامنه ها و باغ های غربی و در اراضی بایر نزدیک به بافت قدیم شکل گرفته است. کوچه ها شکل منظم تری به خود گرفته اند و ساختمان ها از نظر جنس مصالح و نوع معماری گرایش به الگوهای جدید دارند، اما تا حدودی نیز متاثر از معماری قدیم هستند. این بافت در مقایسه با بافت قدیم تا حدودی از مساحت کمتری برخوردار می باشد.
روستای قلعه بالا از زیباترین روستاهای تاریخی ایران با مختصات جغرافیایی 56 درجه طول شرقی و 36 درجه عرض شمالی در شهرستان شاهرود از استان سمنان در دهستان بیارجمند از بخش بیارجمند واقع گردیده است. روستای قلعه بالا از دیدنی ترین روستاهای ایران در مجموعه سکونتگاه های انسانی دهستان بالاترین ارتفاع را نسبت به سطح آب های آزاد داراست. بخش بیارجمند از نواحی قدیمی استان سمنان است که روستای قلعه بالا نیز در این ناحیه واقع شده است. بقعه های سیدمحمد و پیرسید و برخی از آثار تاریخی دیگر در روستای قلعه بالا نشانگر پیشینه و قدمت این روستاست. شرایط آب و هوایی حاکم بر این روستا سرد و خشک می باشد.
شرایط آب و هوایی کوهستانی در جنب کویر، دسترسی مناسب به راه های اصلی، چشمه های فراوان در دامنه ها و کوه ها، کلاته های زیبا با چشم اندازهای عالی، غارهای تاریخی، سنگ چین های ساخته ی دست بشر در ارتفاعات، کومه ها و مکان های زیستی درون کوه ها، پارک ملی توران که یکی از غنی ترین زیستگاه های حیوانات در منطقه ی خاورمیانه و باگونه های نادر وحشی می باشد، بناهای تاریخی و شکل بافت روستا و معماری واحدهای آن، چنار قدیم با محفظه ای توخالی در بدنه ی درخت و... از مهم ترین جاذبه های گردشگری روستا و محدوده ی اطراف آن محسوب می شوند.

روستای کَزَج

روستای کزج از دیدنی ترین روستاهای ایران به لحاظ پیشینه ی تاریخی و اسلوب معماری به کار رفته در ساخت بناها و همچنین بافت کالبدی، واجد ارزش بوده و در حال حاضر، مشتمل بر محلات پنج گانه ی خرمنلر، دره دوران، آشاقی باش، یوخاری باش و پیرلر می باشد. کزج از روستاهای تاریخی ایران همانند بسیاری از روستاهای این مجموعه، روستایی مطبق بوده و کمتر خانه ای در این روستاست که در دو طبقه بنا نشده باشد. طبقه ی فوقانی توسط پلکانی دسترسی از پایین به بالا را با حداکثر استفاده از حداقل فضا فراهم ساخته است. خانه ها با استفاده از چوب و دیگر مصالح ساخته شده و پشت بام اکثرا خانه ها کاهگلی است و کاربری فضاهای داخلی واحدهای مسکونی، منطبق با اقلیم و معیشت روستاییان است. در سال های گذشته استفاده از آجرهای خشتی پخته و حتی آجر خام در ساخت بناهای روستا امری معمول بوده، ولی امروزه از مصالحی همچون سنگ نیز به علت وجود معادن سنگ در پیرامون روستا استفاده می شود.
روستای کزج از روستاهای ناشناخته ایران به علت بافت معماری و نوع مصالح به کار رفته در ساخت و سازها، رنگ آمیزی دیوارها، حیاط خانه ها، درها و پنجره ها و نیز سلیقه ی منحصر به فرد در ساخت بنا، همچنین هدایت فاضلاب منازل و بکر بودن فرهنگ زندگی اجتماعی، همزیستی مسالمت آمیز شیعیان و اهل تسنن ساکن در روستا و سروهای کوهی چندصدساله، از جمله روستاهای هدف گردشگری کشور است.گویش تمام ساکنان روستا به زبان ترکی آذری است. ولی گویا در گذشته های دور زبان تاتی نیز رایج بوده است. دین تمام روستاییان اسلام است و بخشی از جمعیت را اهل سنت و بخشی را نیز شیعیان تشکیل می دهند.
در روستای کزج فعالیت غالب اقتصادی، کشاورزی (باغداری و زراعت) است و گندم، جو، عدس، انگور، گیلاس، گردو و توت از جمله محصولات عمده ی زراعی و باغی روستا به شمار می آیند. سبدبافی همراه با جاجیم بافی، پلاس بافی و بافت جوراب، کلاه و طناب از صنایع دستی روستاست.
روستای کزج یکی از دیدنی ترین روستاهای ایران با مختصات جغرافیایی 48 درجه و 16 دقیقه طول شرقی و 37 درجه و 25 دقیقه عرض شمالی در دهستان خورش رستم شهرستان خلخال از استان اردبیل واقع گردیده است. روستا با موقعیت کوهستانی- دامنه ای در دامنه ی پر شیب کوهی به نام بلداشی استقرار یافته است. رودخانه ی قزل اوزن به عنوان یکی از مهم ترین جریانات سطح الارضی منطقه، در فاصله ی حدود یک کیلومتری غرب روستا در جریان می باشد.
شکل گیری و پیدایش روستای کزج از نظر تاریخی به دوره ی قاجار مربوط می شود. نام روستای زیبا و گردشگاهی کزج، برگرفته از کلمه ی کزه یعنی چوب دستی (دگنک یا آل آغاجی) است. "کازج" نیز به معنای اشراف از بلندی است که به ایستاده بودن روستای کزج در فراز و در حاشیه ی رودخانه قزل اوزن در جنوب استان اردبیل دلالت دارد.

روستای کنگ

قدمت این روستا که از جذاب ترین روستاهای تاریخی ایران است، به پیش از اسلام مربوط است. گورستان قدیمی روستا، مسجد، تکیه ها و رباط شاه عباسی از تاریخ کهن آن حکایت دارد. کنگ در لغت دو معنی دارد: یکی پرنده ای قوی پنجه است که در مناطق کوهستانی زندگی می کند و دیگری معنی آن دژ مستحکم می باشد. نخستین ساکنان کنگ، مهاجرانی بوده اند که از میرده سیستان (زابل امروز) به محل کنونی روستا آمده اند.
معیشت عمده ی اهالی روستای کنگ کشاورزی است. مردان روستا بخشی از سال را به امور باغداری و مابقی ایام را به دامداری، کارگری، دست فروشی، رانندگی و کسب و کار در شهرها و روستای کنگ می پردازند. انواع میوه ها مانند گردو، بادام، توت خشک، گیلاس، آلبالو و سیب از محصولات باغی روستای کنگ از روستاهای تاریخی ایران است و برخی از آن ها اشتهار منطقه ای دارد. گویش مردم کنگ فارسی دری است و بعضی لغات فارسی سره در گویش اهالی محفوظ مانده است. ساکنان این روستا یکی از دیدنی ترین روستاهای ایران، خود را به یکی از طایفه ی شفعیون، میرون، سادات، حشیمون و ابولون منتسب می دانند.
روستا دارای 8 محله شامل محله ی بالا، شفعیان، ابولون، میان ده (سادات)، زیرده (میران)، حشیمون، سر کمر و قلعه می باشد. در حوزه بلافضل روستا، باغ های وسیعی بافت روستا را از جهات مختلف دربرگرفته اند و در ارتفاعات نیز شیب بسیار تند و صخره های سخت، توسعه ی بافت را غیرممکن ساخته اند. محدودیت زمین، شیب تند و لزوم تنظیم شرایط انسانی در تقابل با وضعیت اقلیمی سخت و سرمای طاقت فرسا، اهالی روستا را واداشته که مسکن را با فضای باز خصوصی و یا حذف آن و معمولا با بیش از یک طبقه بسازند. لذا، مهم ترین ویژگی کالبدی روستا کوچک بودن قطعات تفکیکی میکونی است. مهم ترین بناهای عمومی و شاخص روستا، مساجد و تکایا هستند که از بالاترین سطح کیفی طراحی و ساخت برخوردارند. مصالح به کار رفته در تمامی بناهای قدیمی و اکثر واحدهای مسکونی عبارتنداز سنگ، گل، خشت، چوب و نکته ی مهم دیگر این که بناهای احداثی، پی و شالوده ی ساده، کوچک و کم عمق دارد.
چشم اندازهای محیطی (طبیعی و انسانی) مهم ترین جاذبه ی گردشگری روستا از روستاهای ناشناخته ایران محسوب می شوند و شهرت این منطقه به واسطه ی وجود باغ ها، رودخانه ی کنگ، تپه ها و کوه زیبای روخی است. روستای کنگ از دیدنی ترین روستاهای ایران در زمینه ی محیط کالبدی نیز دارای ارزش است. استقرار بر دامنه ی پرشیب، چگونگی چیدمان خانه ها در ترکیب با هم، نحوه ی نورگیری و میزان سطح بازشوها، عناصر و اجزای متشکله ی بناها و نحوه ی استفاده از مواد و مصالح بومی بخش عمده ای از بافت را واجد ارزش معرفی می کند. از دیگر جاذبه های گردشگری روستا می توان به آرامگاه شیخ عبدالله، قبرستان کنگ، بقایای قلعه کنگ و رباط پای کوه اشاره کرد.
روستای کنگ با مختصات جغرافیایی 59 درجه و 13 دقیقه طول شرقی و 36 درجه و 19 دقیقه عرض شمالی در شهرستان طرقبه و شاندیز و در فاصله ی 28 کیلومتری شهر مقدس مشهد واقع شده است. روستا بر روی یکی از دامنه های شمالی شرقی ارتفاعات بینالود و در جوار رودخانه ی کنگ قرار دارد. روستای کنگ از حیث پهنه بندی در اقلیم سرد کوهستانی قرار دارد.

روستای اسپیدان

روستای اسپیدان 8 قرن قدمت دارد و یکی از روستاهای معروف استان خراسان شمالی و روستاهای تاریخی ایران است. زیارتگاه امامزاده محمدباقر و بافت کهن روستا نشانگر این قدمت تاریخی است. این روستا از دیدنی ترین روستاهای ایران است که دارای اقلیم سرد و خشک بوده و جهت شیب عمومی آن در تبعیت از شیب منطقه به سمت شمال، در مسیر حرکت رودخانه ی اسپیدان می باشد. باتوجه به موقعیت روستای اسپیدان و شرایط طبیعی حاکم این روستا و ارتفاعات مجاور آن در تمام فصول سرد سال در معرض نزولات جوی قرار دارد. بنابراین روستا و مناطق همجوارش در بیشتر ایام سال پوشیده از برف و سفید بوده که به همین دلیل سفیدان نامیده شده و بعدها به اسپیدان معروف گشته است.
درآمد اکثر مردم روستای اسپیدان از فعالیت های زراعی، باغداری، دامداری و صنایع دستی تامین می شود. گندم، جو و حبوبات از محصولات زراعی و میوه هایی مانند بادام، گردو و انگور از محصولات باغی روستاست. مهم ترین جاذبه های گردشگری روستا، جاذبه های طبیعی آن است. منطقه ی اسپیدان از دیرباز به علت استقرار در دامنه های کپه داغ و داشتن رودهای سرسبز و پرآب به عنوان ناحیه ی خوش آب و هوا و ییلاقی مورد علاقه ی مردم بوده است. تمرکز عناصر و اجزای باارزش نظیر رودخانه، درختان کهن سال، باغ ها و خانه باغ ها، همراه با تتوع شکل زمین، پیچ و خم محور، تنوع عرض دره و تنگی و گشودگی های پی در پی موجب زیبایی و ارتقای کیفیت بصری و محیطی آن شده است.
اما ویژگی های بافت کالبدی روستا، آن را در بین روستاهای منطقه بی رقیب می سازد. ارزش محیط کالبدی روستا به واسطه ی وجود ساباط ها بر روی معابر و همچنین بافت پلکانی روستاست که در میان باغ ها و ارتفاعات و دامنه های پرشیب آن استقرار یافته است. از دیگر جاذبه های کالبدی روستا، بنای امامزاده محمدباقر (ع) از نوادگان حضرت امام سجاد (ع) است که مربوط به دوره ی صفویه تا قاجار است که توسط سازمان میراث فرهنگی به ثبت رسیده است. ساکنان روستای اسپیدان که از روستاهای ناشناخته ایران است، از طوایف مختلف با ریشه های متفاوت می باشند که اکثرا ترک زبان هستند. زبان فعلی و رایج در منطقه نیز ترکی است. از آن جا که ریشه ی مردم منطقه از عشایر ترک زبان ناحیه همدان است. لباس هایی که در قدیم مورد استفاده قرار می گرفته از نوع پوشش عشایر آن منطقه بوده است. مهم ترین فعالیت اقتصادی روستا، باغداری، زراعت و دامداری است.
روستای اسپیدان از جمله روستاهای کوهستانی است که رودخانه ی دائمی اسپیدان و دامنه های پرشیب کوه های آلاداغ، بافت کنونی آن را شکل داده اند. بافت پر روستا در دامنه های کوهستان و در مجاورت و سمت راست رودخانه، وجود مزارع در زمین های خارج از روستا و در بخش های فلا مانند و دشت های مرتفع و همچنین وجود باغ های بسیار در سمت چپ کالبدی بین رودخانه و روستای اسپیدان از دیگر شاخصه های طبیعی آن به شمار می روند. ساختمان های روستا با مصالحی از قبیل سنگ، خشت و گل در بافت های متراکم و فشرده و عمدتا دو طبقه بنا شده اند.
روستای اسپیدان از توابع بخش و دهستان گرمخان در شهرستان بجنورد است و دسترسی به روستای مذکور از طریق جاده ی مشهد – بجنورد و از محل روستای سیساب به طرف جنوب امکان پذیر می باشد. روستای اسپیدان از دیدنی ترین روستاهای ایران با مختصات جغرافیایی 57 درجه و 34 دقیقه طول شرقی و 37 درجه و 20 دقیقه عرض شمالی در دامنه ی رشته کوه های آلاداغ قرار دارد که خود بخشی وسیعی از ترکمنستان، شمال شرقی ایران و شمال افغانستان را شامل می شود.

روستای اسلامیه

روستای اسلامیه، یکی از روستاهای ناشناخته ایران و روستاهای قدیمی استان یزد است که بیش از 1000 سال قدمت دارد. مسجد قدمگاه روستای اسلامیه حدود 10 قرن قدمت دارد و نشانگر تاریخ کهن روستاست.
موقعیت استقرار اسلامیه به گونه ای است که به سبب تغذیه از منابع آبی پیشکوه و میانکوه، رونقی چشمگیر در باغداری و کشاورزی دارد. بادام، انار، زردآلو، آلبالو، گردو و آلوچه مهم ترین محصولات باغی روستای اسلامیه یکی از دیدنی ترین روستاهای ایران محسوب می شوند. دامداری نیز در روستا رونق دارد. گوشت، انواع لبنیات و عسل مرغوب در روستا تولید می شود. ویژگی دیگر این روستا از روستاهای تاریخی ایران که آن را از سایر روستاهای منطقه متمایز می کند، استقرار آن در جوار جاده ی بین منطقه ای یزد به شیراز و نزدیکی آن به شهر تفت و همچنین مرکز استان است.
در بین بناهای موجود در روستا، شاخص ترین و مهم ترین بنای تاریخی که به قدمگاه معروف است متعلق به دوره ی سلجوقی است. بررسی های انجام شده نشان می دهد کاروان سرایی قدیمی در نزدیکی بنای قدمگاه (در محدوده ی شمالی جاده) وجود داشته است. بدین ترتیب، تمرکز فضاهایی مانند کاروان سرا، قدمگاه، آب انبار، قهوه خانه، بازارچه و استقرار آن ها در حاشیه ی جاده ی یزد به شیراز، محدوده ی مورد اشاره را به عنوان یک "راه باط" (رباط) بسیار مهم معرفی می کند. از شنیده ها چنین برمی آید که دام و محصولات دامی، عمده ترین موضوع داد و ستد در محدوده ی راه باط و کاروان سرای فوق بوده است.
وجود رودخانه ای در حاشیه ی شمالی روستا که چشم انداز بسیار زیبایی در پیرامون آن به چشم می خورد، وجود نهرها و قنوات که کانون های مصفا و پردرختی را ایجاد کرده اند و همچنین آسیاب آبی سالم واقع در محدوده ی قدمگاه از دیگر عناصر باارزش روستا به شمار می آیند. به واقع اسلامیه روستایی است که جوهره ی آن با طبیعت ادغام شده است. بخش بزرگی از بافت را باغ های روستا تشکیل می دهند که این امر سبب ایجاد مناظری بدیع با ترکیبی چشم نواز از بافت کالبدی و پوشش گیاهی روستا شده است.
روستا به دلیل تقارن با کویر، از ویژگی های معماری خاص هر دو گونه کوهپایه ای و کویری سود برده است. در اسلامیه، به علت ترکیب معماری کویر با سنگ که از نشانه های معماری مناطق کوهپایه ای است، تصاویری متفاوت از دیگر روستاهای کویری دیده می شود.
این روستا از روستاهای تاریخی ایران و روستاهای ناشناخته ایران است که در گذشته نقطه ی عطفی در مسیر کاروان های یزد به شیراز بوده است و به همین سبب در هسته ی اولیه خود از مراکز اجتماعی مهمی برخوردار است که برخی از آن ها هنوز هم فعالند. بافت قدیمی روستا به سبب تحولات زندگی ماشینی در دهه های اخیر دچار صدمات بی شماری گردیده، تا بدانجا که بخش هایی از آن متروکه یا حتی مخروبه شده است و ساکنین آن ها به بافت جدید روستا مهاجرت کرده اند. اقدامات به عمل آمده در قالب طرح بهسازی بافت باارزش روستای اسلامیه، ضمن احیای بافت تاریخی روستا، سبب گردید تا ارزش و منزلت کالبد سنتی روستا بار دیگر زنده شود و حیات و رونق به آن بازگردد.
روستای اسلامیه یا "فراشاه" از دیدنی ترین روستاهای ایران و از توابع بخش مرکزی شهرستان تفت است که با مختصات جغرافیایی 54 درجه و 6 دقیقه طولی شرقی و 31 درجه و 44 دقیقه عرض شمالی در 5 کیلومتری جنوب غربی شهر تفت قرار گرفته است. این روستا از شمال به کوه انجیرایی، از شرق به کوه گلوبادام، از غرب به عقاب کوه و از جنوب به کوه سهراب محدود می شود. اقلیم روستا در بین روستاهای تاریخی ایران و یزد به سبب مجاورت با ارتفاعات شیرکوه و تحت تاثیر بارندگی های کوهستانی و بادهای موسمی، معتدل تر از شهر یزد است. متون تاریخی قدمت سکونتگاه های منطقه را حداقل متعلق به دوره ی ساسانی می دانند.

روستای اَزغَد

روستای ازغد از دیدنی ترین روستاهای ایران با موقعیت دره ای، در نقطه ای که دامنه ی کوه شیب ملایمی دارد جای گرفته است و دارای یک رود دائمی و یک رود فصلی با جهت های متفاوت ولی همگرا در مرکز روستا می باشد. زمین هایی که روستا در آن استقرار یافته، سنگلاخی است که احداث ساختمان و تاسیسات روستایی را با مشکل مواجه می سازد و براین اساس، روستا از بافتی متراکم برخوردار است. در مقابل، زمین های روستا که به طور نسبی از خاک مرغوب تر و بازده کشاورزی خوبی برخوردار بودند، برای کشت و زرع مورد بهره برداری قرار گرفته اند. در نگاه اول، دو عرصه ی اصلی قابل تشخیص در روستا یکی پهنه ی باغ ها و مزارع و دیگری عرصه ی بافت کالبدی است. باغ ها به شکل خطی در درون دره و در نیمه ی جنوبی روستا که از روستاهای ناشناخته ایران است، مستقر شده اند، در حالی که بافت کالبدی روستا به شکل پلکانی در نیمه ی شمالی قرار دارد. همواره، این روستا به دلیل زیبایی بافت و فضای سبز محدوده ی آن، مورد توجه گردشگران بوده است. در بافت این روستا، محور دره و رودخانه از نظر کیفیت دیداری، زیباترین و باارزش ترین چشم انداز است. از دیگر جاذبه های گردشگری روستا می توان به مسجد جامع روستا، سنگ قبرهای قدیمی، حسینه ی روستا، درخت کهنسال چنار، قبرستان، مدرسه علمیه، مکتب خانه، بنای خیریه یا خیرات (مکانی جهت استقرار مسافران)، آسیاب آبی و سیمبو (گورستان زرتشتی ها) اشاره کرد.
با استناد به سخن اهالی روستا، سابقه ی روستای ازغد به قرن چهارم هجری (دوره ی شکوفایی شهر طوس) برمی گردد. در مورد وجه تسمیه روستا دو نظر متفاوت وجود دارد: یکی این که واژه ازغد به معنای "منطقه ای سبز" است و دیگر این که کلمه ی "ازقد" مخفف واژه ی "از قدیم" به معنای باقی مانده از کهن است. هسته ی اولیه ی روستا در مرکز روستا قرار گرفته که مساجد و حمام قدیمی را در خود جای داده است. توسعه ی روستا از روستاهای تاریخی ایران، اما از روستاهای ناشناخته ایران است که در مرحله ی اول به صورت خطی، شرق هسته ی اولیه را دربرگرفته که بر اساس توپوگرافی محل و دسترسی آسان مردم به باغ ها شکل گرفته است. رودخانه و اراضی باغی نیز به عنوان عناصر محدود کننده ی توسعه ی روستا به سمت غرب به شمار می آید. عبور رودخانه از کنار بافت روستا سبب گردیده تا روستا در امتداد آن تکوین یابد. وجود ارتفاعات در شرق روستای ازغد نیز از دیگر موانعی است که در شکل گیری کنونی روستا موثر بوده است.
براساس یافته های آخرین سرشماری عمومی در سال 1390، روستای ازغد از روستاهای تاریخی ایران و دیدنی ترین روستاهای ایران که دارای جمعیتی معادل 532 نفر در قالب 199 خانوار بوده است. اهالی روستا به زبان فارسی دری، یکی از شاخه های زبان هند و اروپایی که ریشه ی سانسکریت دارد، تکلم می نمایند. گویش و لهجه ی آن ها، مشهدی است و بسیاری از کلمه ها به صورت فارسی اصیل تلفظ می شود. عمده فعالیت های اقتصادی این روستا را باغداری و سپس دامداری تشکیل می دهد و عمده فرآورده های باغی شامل گیلاس و آلبالو است.
روستای ازغد از روستاهای ناشناخته ایران که در دهستان طرقبه، و بخشی به همین نام در شهرستان بینالود از استان خراسان رضوی، 25 کیلومتری جنوب غربی شهر مشهد و 18 کیلومتری مرکز دهستان واقع شده است. روستای ازغد از دیدنی ترین روستاهای ایران در نزدیکی شهر طرقبه، در دامنه ی ارتفاعات رشته کوه بینالود (غرب شهر مشهد) و مشرف به جلگه ی کشف رود قرار دارد. این روستا از روستاهای ناشناخته ایران در منطقه ای با آب و هوای سرد معتدل، دارای زمستانی سرد، تابستانی معتدل یا نیمه گرم و خشک است.
روستای ازغد در مختصات جغرافیایی 59 درجه و 20 دقیقه طول شرقی، 36 درجه و 12 دقیقه عرض شمالی و در ارتفاع 1680 متری از سطح دریا واقع شده است. متوسط دمای ازغد 89/10 درجه ی سانتی گراد و میزان بارندگی سالانه آن 2/278 میلی متر است.

روستای انبوه

روستای انبوه از دیدنی ترین روستاهای ایران در دهستان کلیشم بخش عمارلو از توابع شهرستان رودبار در استان گیلان در 35 کیلومتری جنوب غربی شهر عمارلو و 150 کیلومتری شهر رشت قرار گرفته است. این روستا با مختصات 49 درجه و 59 دقیقه طول شرقی، 36 درجه و 39 دقیقه عرضی شمالی در ارتفاع 1300 متری از سطح دریا واقع شده است. روستای انبوه از روستاهای ناشناخته ایران که در اقلیم نیمه خشک در منطقه ی سردسیر کوهستانی و دارای بستری سنگی با شیب زیاد است که میانگین دمای سالانه ی آن 51/17 درجه سانتی گراد است.
از جاذبه های گردشگری این روستا که یکی از روستاهای ناشناخته ایران است، می توان رودخانه ی شاهرود (در 14 کیلومتری جنوب روستا که از شمال آن باغ های کرپی آغاز می شوند)، چشمه ی چیمارود و ییلاق های شمال در 7 کیلومتری محدوده ی روستا اشاره نمود.
از جاذبه های فرهنگی – اجتماعی روستای انبوه از روستاهای تاریخی ایران، می توان از جشن برداشت محصول انار که در آخرین جمعه ی مهرماه هر سال برگزار می شود، نام برد. جاذبه های تاریخی نیز عبارتنداز: پل خشتی انبوه بر روی رودخانه ی شاهرود که ساخت اولیه ی آن به دوره ی دیلمان و بازسازی آن به زمان شاه طهماسب صفوی بازمی گردد، مسجد جامع روستا با قدمتی حدود 1200 سال، قلعه ی باستانی چیمارود و قبرستان گروچل.
به واسطه ی محدوده ی تاریخی قلعه ی چیمارود و پل قدیمی آن، روستای انبوه از روستاهای قدیمی شهرستان رودبار و روستاهای ناشناخته ایران محسوب می شود و در دره ای استقرار یافته است که از شرق، غرب و شمال توسط ارتفاعات محصور شده است.
در موقعیت کنونی، عمده ترین عوامل شکل گیری این روستا که از دیدنی ترین روستاهای ایران است، به احتمال زیاد مسائل امنیتی و دفاعی بوده است، چراکه روستای انبوه بر سر راه عشایر منطقه قرار دارد. گذشته از عوامل امنیتی، وجود منابع آب، اقلیم مناسب و خاک مستعد برای کشاورزی نیز از دیگر عوامل موثر بر شکل گیری روستا بوده است. در حال حاضر از هسته ی اولیه ی روستا جز چند ساختمان مخروبه که در زلزله ی 1369 تخریب گردیده، چیزی به یادگار نمانده است.
در بافت روستا، اختلافات ارتفاع و توپوگرافی مناطق، مناظر بدیعی را خلق نموده است. در ورودی روستا، محیط پیرامونی، کوه های شمال و غرب قابل مشاهده است. در نگاهی دو بعدی از بالا به بافت روستا فضاهای پر بسیاری نسبت به فضاهای خالی مشاهده می شود و تغییر مداوم جهت و میزان شیب زمین، ترکیب های استواری از احجام ساده ی هندسی را پدید آورده است.
در داخل بافت روستای انبوه از روستاهای تاریخی ایران، دو چشم انداز مخاف و متضاد وجود دارد. هنگامی که در امتداد جنوبی – شمالی به بافت روستا نگریسته می شود، حالت پلکانی بافت، خاصیت ویژه ای به چشم انداز این روستا بخشیده است و در خلاف این جهت، سقف گلی ابنیه در ترکیب با باغ های جنوبی روستا تمایل می شود. شکل معابر، کوچه باغ ها و ترکیب بافت با عناصر گیاهی نیز جلوه ی ویژه ای به بافت روستا داده است.
براساس آخرین یافته های سرشماری عمومی در سال 1390، جمعیت روستایی انبوه 528 نفر بوده و تعداد 195 خانوار ثبت شده است. گویش مردم روستا تاتی که از روستاهای تاریخی ایران است، (گویشی بین گیلکی و فارسی دری) می باشد. خاک مساعد و آب و هوای مناسب منجر به شکل گیری باغ ها، رونق اقتصادی روستا و در نتیجه گسترش و توسعه ی آن شده است. عمده فرآورده های زراعی و باغی روستا عبارتنداز: جو،گندم، عدس، نخود، گردو، انگور و انار هستند و به علت شرایط توپوگرافی و محدودیت کشت غلات، بیشتر تولیدات کشاورزی روستا را فرآورده های باغی تشکیل می دهند.
ویژگی طبیعی پیرامون روستا و وجود باغ های میوه، موقعیت مناسبی را برای پرورش زنبور عسل فراهم کرده است. فرش، گلیم، جاجیم و نمد مهم ترین صنایع دستی روستا است که علاوه بر آن شولابافی، جوراب بافی، کلاه دوزی، تنگ بافی، دوخت لباس محلی، سبدبافی و نی سازی نیز از دیگر صنایع دستی روستا از دیگر روستاهای ناشناخته ایران و دیدنی ترین روستاهای ایران محسوب می شود.

روستای تنگی سر

در روستای تنگی سر که از روستاهای تاریخی ایران است، وجود ارتفاع و شیب زیاد سبب شده است خانه ها به طور عمده در دو طبقه احداث شوند که بخش زیرین، آغل، فضای دامی، فضای تولیدی و بخش زیرین به فضاهای زیستی اختصاص می یابد. در این روستا واحد مسکونی با فروبردن نیمی از فضاهای دامی در دل شیب به گونه ای ابتدایی به مقابله با شرایط سخت طبیعی می پردازد. بدین ترتیب با مسلط شدن بر محیط پیرامونی و حفاظت آغل ها از گزند هوای سرد در زمستان های طولانی در ساخت بنا و مصرف مصالح نیز جانب صرفه جویی رعایت شده است.
پس زمینه ی روستا که یکی از روستاهای روستاهای ناشناخته ایران است، رنگ آسمان و کوه های پیرامون است که در تصور بیننده، کوه ها حجم و توده ی متراکمی از خانه های روستایی را در سینه خود جای داده که معرف سیمای کلی روستاست. بناهای روی هم لغزیده (بام خانه زیرین که حیاط خانه ی زبرین است) و در هم ترکیب شده روستا، تفکیک دانه ها و تشخیص محدوه واحدها را به سختی ممکن می سازد. در سیمای این روستا که از جذاب ترین روستاهای تاریخی ایران است، سطوح پر و خالی در کنار هم و با هم ادراک می شود. فضاهای خالی و فرو رفته ی ناشی از وجود بالکن ها و سایبان های گوناگون بیشتر به چشم می آیند. حجم های پس و پیش شده ی خانه ها و بازی سایه روشن این ترکیب ها، به همراه فضاهای خالی مذکور، وجه غالب نمای بافت روستای تنگی سر را شکل می دهد.
جانمایی کالبد روستا در دامنه ی کوه، ترکیب معماری بناها با ارتفاعات و فضاهای سبز، بافت پلکانی بسیار زیبایی را ایجاد نموده است. پیچیدگی های بافت سنتی، ارتباط های خانه به خانه از طریق بام ها، دالان ها، ساباط ها و نیز چشم اندازهای بدیع، همه از جاذبه های کم نظیر این روستاست که از دیگر روستاهای ناشناخته ایران به شمار می روند.
اماکن تاریخی و مذهبی از جمله بقعه های بابارمضان و پیرمحمد، مقبره ی باباگور و مسجدی تاریخی با قدمتی ششصدساله، باغ های سرسبز و پررونق پیرامون روستا، محوطه ی دروند با ترکیب خاص کوه، رود، صخره ها و پوشش گیاهی گسترده، از دیگر جاذبه های روستای تنگی سر هستند.
سیما و منظر روستای تنگی سر کاملا با طبیعت عجین شده است. ساکنان آن با تلاش بسیار منازل خود را در دل کوه ها و صخره ها بنا نموده و با خلاقیت خود، مناظری بسیار بدیع آفریده اند. به عبارتی ترکیب گیاهان و درختان، صخره ها و ارتفاعات، رودخانه و فکر خلاق مردم، باعث خلق این مجموعه ی زیبا شده است.
روستای تنگی سر از روستاهای تاریخی ایران در دهستان گاورود از توابع بخش موچش شهرستان کامیاران در استان کردستان، در مجاورت روستاهای محراب، نیر و سرریز قرار گرفته است. این روستا با موقعیت 35 درجه و 7 دقیقه عرض شمالی 46- درجه و 44 دقیقه طول شرقی و ارتفاع متوسط 1650 متری از سطح دریا در پهنه ای کوهستانی واقع شده است. روستای تنگی سر از روستاهای ناشناخته ایران است که از شمال به کوه هلزنه، از شرق به کوه سفته، از غرب به کوه پیرزن و از جنوب به روستای نیر منتهی می گردد. این روستا با زمستان های سرد و طولانی، حدود 6 ماه از سال دمای متوسط زیر 12 درجه را تجربه می کند و در تابستان از آب و هوای معتدل و نسبتا گرم بهره مند است.
براساس اخرین داده های سرشماری عمومی در سال 1390، روستای تنگی سر از دیدنی ترین روستاهای ایران است که 1181 نفر جمعیت، حدود 358 خانوار را در خود جای داده است. حدود 6 قرن پیش، ساکنان اولیه ی روستا از عراق به این محل مهاجرت نمودند. شخصی به نام بابا رمضان به همراه 16 خانوار، مسجد جامع روستا را پایه گذاری و بنا نمود که مقبره ی نامبرده از بناهای مورد احترام اهالی روستا است. زبان مردم این روستا کردی با لهجه ی سورانی است. به طور عمده اقتصاد روستا متکی بر باغداری و دامداری است و در کنار آن به زراعت، زنبورداری و صنایع دستی نیز در حد معیشتی اشتغال دارند. عمده فرآورده های باغی روستا توت فرنگی، گردو، سیب، زردآلو و در حد محدودتر توت درختی، انگور و انجیر و گیلاس می باشد.

روستای خور

مقر دشتی روستای خور که از روستاهای ناشناخته ایران است، در پهنه ای پست، سبب پنهان شدن دید بافت روستا از جاده ی ارتباطی است. این روستا از روستاهای تاریخی ایران است که از نظر آب و هوایی، در منطقه ای گرم و بیابانی با تابستان های گرم و خشک و زمستان هایی نسبتا سرد واقع شده است که در فصول تابستان و زمستان، وزش بادهای نامطلوب غرب و جنوب (همراه با گرد و غبار) نیز بر شدت گرما و سرمای هوا می افزاید.
پیشینه ی تاریخی روستای خور طولانی است. بر پایه ی آثار موجود در قبرستان روستا، قدمتی 3000 ساله را برای آن برشمرده اند، به دلیل آبادانی این روستا به آن "شهر سبز" می گفتند و در بخش میانی روستا، قلعه ای دفاعی با خندقی حفر شده پیرامون آن (که اصطلاحا گوده نام داشته) وجود داشته که هسته ی اولیه روستا را در خود جای داده است. بر مبنای اسناد تاریخی وجه تسمیه روستا برگرفته از رخدادی تاریخی در زمان های دور است که با حمله ی متجاوزان به قلعه و سقوط آن ها از ارتفاع لاخ که به 10 متر می رسید، منجر به مجروح و کشته شدن آن ها می شد. بعدها نام شهر سبز را را تغییر دادند و آن را شهرخون نامیدند که باگذر زمان واژه ی "خون" به کلمه ی "خور" تغییر یافت. ابنیه ی تاریخی موجود روستا مانند: قلعه، آب انبار، مسجد، حسینیه، حمام و خانه های قدیمی به دوره ی صفویه بازمی گردند. بر پایه آخرین سرشماری عمومی سال 1390 روستای خور دارای 665 نفر و حدود 170 خانوار است. اهالی به گویش محلی خوری و زبان فارسی صحبت می کنند و به زراعت، دامداری (پرورش گوسفند و شتر)، کارگری و کامیون داری مشغولند. مهم ترین فرآورده های زراعی و باغی روستا گندم، جو، پنبه، زعفران و زردآلو، توت و گردو می باشد.
روستای خور از روستاهای تاریخی ایران به تبع شرایط اقلیمی، بافتی مجتمع، فشرده و ارگانیک را به نمایش گذارده است. هماهنگی فرم و رنگ در کنار تنوع حجمی یافت، وحدت و پویایی خاصی به روستا بخشیده و پوشش طاقی و نماهای پر و خالی به سایه اندازی روی بام ها و دیوارها یاری رسانده است. برای مقابله با درجه حرارت بالا و ضرورت سایه اندازی، کوچه های باریک و بادگیر شکل گرفته که زیبایی بافت را دو چندان می سازد. در مقابل بادهای کویری و گرد و غبار و خشکی هوا، فضای سبز اطراف روستا همچون کمربندی حفاظت از بافت روستا را برعهده دارد. اغلب خانه های روستا، دارای ساختار حیاط مرکزی بوده و توسط دیوارهای گلی از دیگر واحدها جدا شده اند. این خانه ها یک طبقه و دارای بام های گنبدی و طاقی شکل هستند. خانه ها برای استقرار نیز از شرایط طبیعی (جهت تابش خورشید و باد غالب) تبعیت کرده اند و بیشتر پنجره ها و ورودی ها رو به نور قرار دارند. هر واحد مسکونی به تبع فعالیت اقتصادی خود از فضاهای پشتیبان مثل انبار و محل نگهداری دام برای کار و فعالیت خانوار استفاده می کند.
خور، روستایی کویری است که در دهستان خوسف، از توابع بخش خوسف شهرستان بیرجند در استان خراسان جنوبی جای گرفته است. این روستا از روستاهای ناشناخته ایران است که در طول 58 درجه و 25 دقیقه ی شرقی و در عرض 32 درجه و 56 دقیقه ی شمالی با ارتفاع 1125 متری از سطح آب های آزاد استقرار یافته است. همچنین روستای خور از روستاهای تاریخی ایران است که در مسیر ارتباطی طبس – بیرجند، مجاور پایگاه 12 شکاری نیروی هوایی بیرجند قرار دارد.

روستای درسجین

بنا به اظهارات بزرگان و ریش سفیدان روستا، در حدود 400 سال پیش، شخصی به نام حاج لشکرخان از طایفه ی دودانگه از ایل بختیاری، اراضی موجود روستا را به عنوان هدیه دریافت می کند. این زمین ها که جز اراضی ییلاقی منطقه به حساب می آمدند، به دلیل جریان رودخانه ی دائمی، وجود چشمه های فراوان (چشمه ی آبگرم)، موقعیت دفاعی مناسب و وجود کوه های اطراف به عنوان محا اتراق این طایفه انتخاب و بنای اولیه ی روستا پایه گذاری می شود. البته قبل از ورود این طایفه عده ای ترک در قسمت جنوبی روستای موجود که قره باغ نام داشته است، ساکن بوده اند. در اوایل نیز، طایفه ی بختیاری اطراف قره باغ ساکن شدند و بعدها قلعه ای را بنا نمودند که در حال حاضر این قلعه با کمی تغییر در مرکز استان واقع شده است و هسته ی اولیه ی روستا که از روستاهای ناشناخته ایران است را تشکیل می دهد. روستا بعدها به سمت جنوب گسترش یافته و به وضعیت کنونی رسیده است.
براساس داده های آخرین سرشماری عمومی در سال 1390، روستای درسجین از روستاهای تاریخی ایران است که از جمعیتی معادل 437 نفر در قالب 150 خانوار برخوردار بوده است. مردم این روستا به زبان ترکی و فارسی سخن می گویند و مذهب آن ها شیعه است. بیشتر ساکنان روستای درسجین که از دیگر روستاهای ناشناخته ایران است به زراعت، باغداری و دامداری مشغولند و عمده فرآورده های زراعی و باغی آن شامل گندم، جو، انگور، بادام و گردو است.
در روستای درسجین یکی از روستاهای تاریخی ایران و دیدنی ترین روستاهای ایران است؛ دو گونه بافت با ویژگی متفاوت مشاهده می شود. گونه ی اول: بافت تاریخی روستا است که در امتداد رودخانه، گسترش طولانی دارد و یکی از دیدنی ترین و زیباترین بافت های روستایی کشور به شمار می آید. تکوین و توسعه ی این بافت متراکم از روندی ارگانیک پیروی نموده و به دلیل چیدمان خاص فضایی عناصر با شبکه ای از معابر پر پیچ و خم از توالی های فضایی عناصر برخوردار است. وجود عرصه های عمومی، خصوصی و همچنین استفاده از مصالح بومی و منطقه ای، چیدمان هماهنگ عناصر با شیب زمین، شرایط اقلیمی و وجود چشم اندازهای زیبا از باغ های انگور جاذبه ی فراوانی را برای هر بیینده رقم می زند. گونه ی دوم، بافتی است که از گسترش بافت متقدم به سمت غرب و جنوب غربی ایجاد شده است و عواملی چون شیوه ی قرارگیری قطعات، عدم همجواری آن ها و وجود فضاهای باز توسعه نیافته، منجر به ایجاد ناهماهنگی در دسترسی به شبکه ی معابر شده است.
روستای درسجین دو دسته پتانسیل و جاذبه ی گردشگری دارد. یک دسته شامل آثار و یادمان های تاریخی روستا که از دیگر روستاهای ناشناخته ایران می شود؛ عبارتنداز حمام قدیمی، قلعه ی قدیمی و برجک های مربوطه، و دو دسته ی دیگر دربردارنده ی جاذبه های طبیعی و اکولوژیک روستاست که از میان آن ها می توان به مراتع زیبا و چشم انداز روستا، چشمه ی بالیق لو، کوه گنبد طلا با دو دسته برجستگی کوهان مانند، باغ های انبوه انگور به شکل حلقه ای سبز در اطراف روستا و رودخانه ای اشاره کرد که با بافت قدیم روستا لبه ای ایجاد کرده است.
روستای درسجین، مرکز دهستان درسجین از بخش مرکزی شهرستان ابهر در استان زنجان واقع شده است. این روستا از روستاهای تاریخی ایران است که با طول جغرافیایی 49 درجه و 14 دقیقه ی شرقی و عرض جغرافیایی 36 درجه و 1 دقیقه ی شمالی در ارتفاع متوسط 1680 متری از سطح دریا قرار گرفته است. درسجین به علت قرارگرفتن در منطقه ای کوهستانی دارای آب و هوای سرد و کوهستانی است که میانگین حداقل و حداکثر دمای سالانه به ترتیب 5/9- و 5/48 درجه ی سانتی گراد و بیش ترین مقدار بارندگی سالانه ی آن 6/255 میلی متر است

روستای ریاب

روستای تاریخی ریاب که از روستاهای تاریخی ایران است در دهستان حومه، از بخش مرکزی شهرستان گناباد در استان خراسان رضوی و با فاصله ی 4 کیلومتری از مرکز شهرستان در جنوب غربی شهرستان گناباد واقع شده است. این روستا با ارتفاع 1100 متری از سطح دریا در طول جغرافیایی 58 درجه و 38 دقیقه ی شرقی و عرض جغرافیایی 34 درجه و 21 دقیقه ی شمالی قرار دارد.
روستای تاریخی ریاب از روستاهای ناشناخته ایران است که، به دلیل قرار گرفتن در دشت گناباد (در اراضی دشتی دامنه ای) دارای زمستان های نسبتا سرد و تابستان های نیمه گرم تا خیلی گرم و خشک می باشد. در این روستا متوسط حرارت 4/6 درجه ی سانتی گراد است. در برخی منابع، روستای ریاب به معنی محل رویش یا رستنگاه گیاه ذکر شده است. هسته ی اولیه ی روستا، قلعه ای بوده و بخشی از آثار باقی مانده از دیوارها و برج آن در زمان قاجار- بیش از 200 سال پیش؛ است. روستا دارای محیطی جذاب و باصفاست. این فضا در کنار بافت های باارزش روستایی توان جاذبه ی گردشگری را دارد.
محیط کالبدی روستا به دلیل استقرار بافت روستا در میان باغ ها، ارزشمند است. این بافت تاریخی نمونه ای از معماری مناطق کویری را به نمایش می گذارد. از دیگر جاذبه های تاریخی و گردشگری روستا از دیگر روستاهای ناشناخته ایران، آرامگاه ابومنصور ریابی، آب انبار، حمام و از همه مهم تر قلعه ی قلعه ی میانی روستا و باغ گلشن است.
براساس یافته های آخرین سرشماری عمومی در سال 1390، جمعیت روستای ریاب از روستاهای تاریخی ایران و دیدنی ترین روستاهای ایران، 698 نفر در قالب 228 خانوار بوده است. ریاب، روستایی خان نشین است که بناها در درون قلعه با هدف دفاعی احداث شده است. مردم منطقه گناباد از نژاد آریایی با ساختار قومی و نژادی بکر هستند. اهالی روستا به زبان فارسی با لهجه ی گنابادی سخن می گویند.
از سال ها پیش، به علت موقعیت و قابلیت اراضی روستا، زراعت و باغداری رواج داشته است و بسیار پررونق بوده است. از نظر تولید و کسب درآمد، کشت زعفران، زیره ی آبی، انار، انگور، پسته و بادام موقعیت ویژه ای را برای روستا به ارمغان آورده است. در روستای ریاب، دامداری رواج دارد و هر خانوار در کنار کار کشاورزی، از تعدادی دام نیز نگهداری می کند.
چشم انداز بیرونی روستا، فضایی از دیوارهای بلند قلعه و برج قدیمی که با درختان انار و انگور احاطه شده است را نمایان می سازد. بخش قدیمی روستا ریاب از دیدنی ترین روستاهای ایران بافتی متراکم، فشرده و شبکه ی معابر به صورت کوچه های تودرتو، ستاره ای شکل و بن بست تکوین یافته است. در این مناطق، عمده ترین عامل قابل تشخیص در شکل دهی به کالبد روستا که از زیباترین روستاهای ناشناخته ایران، جهت گیری معابر همراه با حرکت آب، مسیر رودخانه ها و نهرهای جاری روستا می باشد.
ابنیه ی روستا با مصالحی از قبیل خشت و گل که ظرفیت حرارتی بالایی دارند، بنا شده اند. پلان ساختمان ها، متراکم و فشرده بوده و تلاش شده است تا حد امکان سطح خارجی ابنیه به نسبت حجم آن، کم باشد. علی رغم این فشردگی و تراکم، فضاهای باز خصوصی در مساکن، کاربرد بسیار مهمی دارند. بناهای مسکونی روستا به صورت حیاط مرکزی ساخته شده اند. این شیوه ی همجواری به شکل گیری بافت کالبدی کاملا پیوسته منجر شده است. بدین علت، معابر نیز از جداره های پیوسته و کامل برخوردارند و فضاهای خالی بافت قدیمی نیز مربوط به واحدهای مخروبه می باشند

روستای شمشیر

روستای شمشیر از زیباترین روستاهای ناشناخته ایران و روستاهای تاریخی ایران در مرکز دهستان شمشیر از توابع بخش مرکزی شهرستان پاوه در استان کرمانشاه است که در فاصله ی 8 کیلومتری شرق شهر پاوه واقع شده است. مختصات جغرافیایی این روستا 46 درجه 25 درجه و 59 دقیقه عرض شمالی است. روستای شمشیر در مجاورت راه ارتباطی پاوه – کرمانشاه قرار دارد و از سمت شمال غرب به ارتفاعات شاهو، از سمت جنوب به رودخانه ی گلال و روستای میوان و از سمت شرق به مجتمع شهید رجایی محدود می گردد. آب و هوای منطقه، سرد و معتدل بوده و تحت تاثیر اقلیم مدیترانه ای است. موقعیت کوهستانی و بارش برف بسیار در زمستان به غنی سازی ذخایر آب های زیرزمینی روستا یاری می رساند. با استناد به سخن ریش سفیدان و آثار به جا مانده همچون قلعه های تاریخی و آتشکده پیشینه ی روستا به قبل از دوره ی اسلام باز می گردد.
در گذشته دو نفر به نام صوفی و حسن بیگی به روستا وارد شدند و هسته ی اولیه ی روستا را تشکیل دادند. محل اولیه ی روستا، در کنار رودخانه ی گلال شکل گرفته که در حال حاضر فضای باغ های جنوبی روستا را تشکیل می دهد. در حفاری های انجام شده در محدوده ی اطراف روستا، آجرهایی مربع شکل دیده شده که بنا به گفته ی اهالی مقر پیشین روستا بوده است که با وقوع سیلی عظیم کاملا تخریب شده و سبب جابجایی اهالی روستا بالادست از روستاهای ناشناخته ایران که رودخانه در دامنه ی کوه گردیده است. در حال حاضر، هسته ی اولیه ی روستای شمشیر، پیرامون مسجد است و به مرورزمان بافت روستا به سمت جاده ی ارتباطی پاوه – کرمانشاه گسترش یافته است.
روستای شمشیر از روستاهای تاریخی ایران است که در قلب منطقه ی گردشگری اورامانات قرار گرفته است و مهم ترین جاذبه های گردشگری روستا عبارتنداز:
امکان صعود کوهنوردان به ارتفاعات شاهو
وجود رودخانه گلال و امکان ایجاد ورزش های آبی و ماهی گیری
ترکیب باغ ها و فضای سبز اطراف با بافت کالبدی روستا
وجود بافت پلکانی منطبق بر بستر طبیعی زمین و به وجود آمدن سیمای منحصر به فرد
وجود آثار و صنایع دستی در روستا نظیر گیوه دوزی و توپ دوزی
وجود چند غار انسان ساخت با قدمت زیاد در ارتفاعات روستا.
براساس یافته های آخرین سرشماری عمومی در سال 1390 جمعیت روستای شمشیر معادل 2189 نفر در قالب 592 خانوار است. زبان اکثر ساکنان روستا زبان کردی است. در این روستا شاغلین بخش کشاورزی غالبا در زیربخش های باغداری و زراعت و شاغلین بخش خدمات اغلب به عنوان کارمند، فروشنده و راننده مشغول فعالیت هستند. همچنین شاغلین بخش صنعت نیز غالبا در زیربخش ساختمان فعالند. عمده فرآورده های زراعی روستا گندم، جو، شبدر، گوجه فرنگی، خیار و بامیه و مهم ترین فرآورده های باغی وستا نیز گردو، آلوچه، توت و هلو است. جاجیم بافی، موج بافی، گیوه بافی و توپ دوزی نیز از صنایع دستی رایج روستا به شمار می روند.
سیمای بصری بافت روستا ترکیبی از مجموعه ی ساختمان های سنگی، باغ های مشجر، کوه های شاهو و رودخانه است که مناظری زیبا و بدیع را خلق نموده است. به محض قرارگیری روستا در حوزه ی دید بیننده زیبایی این ترکیب حتی از گردنه ی کرمانشاه به روستای شمشیر نیز قابل رویت است. همچنین وجود معابر کم عرض و پیچ در پیچ داخل بافت، پله های فراوان و سطوح شیب دار به زیبایی مناظر درون بافت یاری رسانده است.
در نگاهی اجمالی، روستا از وسط بافت به دو محله ی مشخص تفکیک شده است. این دو محله در نقطه ای کانونی که مسجد قدیمی روستاست، به هم می پیوندند. سمت و سوی استقرار بناها، کاملا منطبق بر محیط طبیعی به ویژه در جهت تابش خورشید و همسو با باد غالب روستا می باشد. تقریبا تمامی خانه ها به سمت جنوب استقرار یافته اند و بناها در جبهه ی غربی و شمالی فاقد بازشو و پنجره اند. باتوجه به شیب زمین معمولا بناهای روستا در ضلع شمالی در دل زمین قرار گرفته اند و عملا فاقد جبهه ی خاصی می باشند. در روستای شمشیر که از دیگر روستاهای ناشناخته ایران و روستاهای تاریخی ایران است مواد و مصالح به کار رفته با اقلیم هماهنگ بوده و اهالی از مصالح بوم آورد (سنگ) به عنوان ماده ی اصلی در ساخت ابنیه استفاده کرده اند.

روستای فارسیان

روستای فارسیان از روستاهای تاریخی ایران است که به عنوان مرکز دهستان چشمه ساران در بخش چشمه ساران شهرستان آزادشهر از توابع استان گلستان واقع گردیده است. این روستا در محور اصلی آزادشهر به شاهرود 35 کیلومتری جنوب آزادشهر، 115 کیلومتری گرگان (مرکز استان) و 85 درجه کیلومتری شاهرود قرار دارد. روستای فارسیان در منطقه ای کوهپایه ای با طول جغرافیایی 55 درجه و 26 دقیقه ی شرقی، عرض جغرافیایی 36 درجه و 57 دقیقه ی شمالی و در ارتفاع 777 متری از سطح دریا واقع شده است.
به دلیل قرارگیری روستا در میان کوه های مرتفع از نظر اقلیمی از آب و هوای کوهستانی با زمستانی سرد و تابستانی معتدل تا نیمه گرم و خشک برخوردار است. در ارتفاعات شمالی روستای فارسیان که از دیدنی ترین روستاهای ایران است، تعداد زیادی چشمه وجود دارد که آب آشامیدنی و کشاورزی روستا را تامین می کند. رودخانه فارسیان نیز در امتداد شمالی – جنوبی روستا مسیر خود را می پیماید و اغلب ابنیه ی روستا در ضلع شرقی رودخانه استقرار یافته اند. براساس داده های آخرین سرشماری عمومی در سال 1390 روستای فارسیان دارای جمعیتی معادل 2109 نفر در قالب 612 خانوار بوده است. از آن جا که در سالیان بسیار دور، اقوامی از عشایر سبزوار و استان فارس به این روستا مهاجرت نموده اند، زبان های ترکی (قزلباش) و فارسی در این روستا ریشه دوانده که پس از آمیختگی با فرهنگ و گویش محلی منجر به شکل گیری زبان فارسی با لهجه ای خاص شده است. وجه تسمیه روستا نیز برگرفته از مهاجرت عشایر "فارس" به این روستا که از روستاهای تاریخی ایران است، می باشد.
به نقل از بزرگان روستا، پیشینه ی روستای فارسیان به 1000 سال پیش برمی گردد. باتوجه به آثار برجای مانده کنونی، مکان اولیه ی استقرار روستا در دامنه ی کوه علی کماری، در 5 کیلومتری شمال مقر فعلی روستا بوده است که دیمه خوانده می شد. سپس با کوچ اهالی به 5/1 کیلومتری شرق مقر فعلی روستا، حات مالی شکل گرفته است، و بعد از گذشت سال ها نهایتا مردم به مکان کنونی نقل مکان کرده اند و روستای فارسیان تکوین یافته است. به گفته ی اهالی روستا، قدمت هسته ی اولیه روستای فعلی، به چند ده سال قبل بازمی گردد.
روستای فارسیان از جذاب ترین روستاهای ناشناخته ایران و روستاهای تاریخی ایران است که دارای 342 هکتار اراضی کشاورزی (زراعی و باغی) و فرآورده های زراعی و باغی روستا گندم، جو، یونجه، سیب زمینی، لوبیا، گردو، گیلاس، آلبالو و زردآلو می باشند. از دیگر فعالیت های وابسته به بخش کشاورزی که در روستا رواج دارد، می توان به دامداری و پرورش زنبور عسل اشاره کرد. صنعت روستا به کارگاه های کوچک صنایع دستی مستقر در منازل روستاییان محدود می شود. صنایع دستی فارسیان را در درجه ی اول، جاجیم بافی و در مرتبه ی بعد، تولید چادرشب و سفره تشکیل می دهد.
اهم قابلیت ها و امکانات این روستا عبارتنداز: مسیر زیبای دسترسی به روستا، پل های قدیمی و سنگی موجود، مطبوع بودن هوا در فصل تابستان، وجود باغ های گوناگون در روستا و ترکیب زیبای باغ با رودخانه، چشم اندازهای بسیار زیبا از روی تپه های شرقی و غربی روستا، چشمه سارهای پیرامونی، آبشارهای زیبا در شمال روستا، مناطق جنگلی در دامنه های شمالی، محورهای کوهنوردی مناسب در مسیر بسیار زیبای گردشگری روستا تا آبشار، کفترخانه و یخچال قدیمی، راه های بکر جنگلی، فرآورده های دامی و لبنی، انواع میوه های باغی و جنگلی، وجود کارگاه های صنایع دستی مانند سفره های قند، پارچه های کرباسی، چادر شب، لباس و پوشش محلی، لهجه و زبان، آداب و رسوم و از همه مهم تر، برخورداری از معماری و بافت ویژه ی نقاط کوهستانی است که منحصر به فرد می باشد.
روستای فارسیان یکی از دیدنی ترین روستاهای ایران و از نوع روستاهای متمرکز با ساختار پلکانی مناطق کوهستانی است. بافت درونی روستا که از روستاهای ناشناخته ایران است؛ شامل مجموعه ای متراکم و به هم فشرده در مرکز روستا، و بافتی نیمه پراکنده در حاشیه و به ویژه مناطق جنوبی روستا می باشد. بناها در روستای فارسیان به صورت آزاد بر روی شیب ساخته شده اند و قرارگرفتن آن ها در کنار هم از توپوگرافی زمین تبعیت می کند. ترکیب فضاهای پر و خالی واحدهای مسکونی بافت مسکونی در دو قسمت بافت قدیم و جدید از ویژگی ها و تفاوت های بسیاری برخوردار است. در بافت قدیم، شیوه ی ساخت واحدهای مسکونی در دو طبقه صورت گرفته است. در حقیقت تمامی فضاهای باز و حیاط ها، بام انبار و آغل در طبقه ی زیرین هستند. این شکل ساخت و ساز باعث درهم تنیدگی واحدهای مسکونی و در نتیجه فشردگی بافت شده است. در بعضی از قسمت ها نیز طبقه ی دوم واحدهای مسکونی از روی معبر عبور کرده و تشکیل ساباط (دالان های سرپوشیده در معبر) را داده است. در بافت جدید، فضاهای پر و خالی واحدهای مسکونی، تقریبا به شکل منظم از هم تفکیک شده اند و فضاهای خصوصی شکل معنادارتری یافته اند.

روستای کمجان

کمجان از دیدنی ترین روستاهای ایران است، روستایی از دهستان برزرود در بخش مرکزی شهرستان نطنز در استان اصفهان که در 32 کیلومتری شمال غربی نطنز و 11 کیلومتری غرب جاده ی آسفالته ی نطنز- کاشان قرار دارد. این روستا با طول جغرافیایی 51 درجه و 40 دقیقه ی شرقی، عرض جغرافیایی 33 درجه و 35 دقیقه ی شمالی، در ارتفاع 1920 متری از سطح دریا جای گرفته است.
روستای دره ای کمجان در منطقه ای کوهستانی، میان دره ی برزرود قرار گرفته است که نسبت به روستای ابتدایی دره (روستای هنجن) خنک تر و نسبت به روستای انتهایی دره (روستای ابیانه) گرم تر و دارای آب و هوایی معتدل و خشک است. گرمای تابستان و سرمای زمستان منطقه با خشکی هوا همراه است.
باتوجه به تمدن های کهن شهرهای این منطقه (کاشان، نطنز، زواره، اردستان و...) و همچنین ویژگی های فرهنگی روستای کمجان مانند آثار تاریخی، زبان و لباس ساکنان آن، قدمت اسکان در این منطقه را به زمان های بسیار دور و حدود 3000 سال قبل نسبت داده اند. موقعیت اولیه واصلی روستا (کروند) در قسمت پایین موقعیت کنونی روستا در کف دره و در میان باغ هایی انبوه بوده است که محل فعلی آن است، نقل مکان کرده و خانه های خود را بنا می کنند.
در سال های اخیر، جمعیت روستای کمجان که از روستاهای ناشناخته ایران است، کاهش یافته و رشد منفی داشته است، با استناد به داده های آخرین سرشماری عمومی در سال 1390 این روستا دارای 159 نفر (68 خانوار) بوده است. نوع گویش مردمان روستا، گویش پارسیان قدیم (فرس قدیم) است که در قالب گویش محلی با لهجه ای خاص به ظهور رسیده است. در روستای کمجان بخش کشاورزی به ویژه باغداری به عنوان مهم ترین بخش تولید، درآمد و اشتغال اقتصادی مطرح است. فرآورده های زراعی روستا شامل گندم، جو، عدس، ذرت و ارزن و فرآورده های باغی روستا مشتمل بر گلابی، سیب، هلو، زردآلو، قیسی، انار، آلو، بادام و گردو است که مازاد مصرف ساکنان برای فروش به خارج از روستا فرستاده می شود.
روستای کمجان که از دیدنی ترین روستاهای ایران است، متشکل از دو گونه بافت نسبتا متمایز است، بافت فشرده و بافت پراکنده. در این روستا که روی بلندی های صخره ای و سنگی استقرار یافته است، به وضوح سلطه و فزونی بافت فشرده نسبت به بافت پراکنده قابل مشاهده است. در سال های اخیر، بافت های پراکنده که در نتیجه گسترش فیزیکی روستا ایجاد شده اند، با حرکتی از مرکز روستا و خروج از از بافت تاریخی نمایان می شوند. در مجموع، این روستا متشکل از سه محله ی اصلی (محله ی پایین، محله ی بالا و محله میان لا) و چهار محله فرعی (کوچه سوزن، کوچه خونی، کوچه عابدین و کوچه تیپه) است.
از ویژگی های شاخص بافت روستای کمجان، تجمع و تمرکز بافت روستا حول مرکز مذهبی (زیارتگاه، حسینیه و مسجد) است. این مرکز که با وجود قنات و درختی کهنسال بارز شده است. فضای مناسبی برای تجمع افراد، برخوردها و تبادل های فرهنگی و اجتماعی فراهم آورده است. از دیگر ویژگی های کالبدی این روستا، شبکه ی معابر باریک و پیچ و خم است که بنا به موقعیت گاهی از شیب تند، کف سنگی و صخره ای برخور دارند. درون گرایی، برآیند نحوه ی دسترسی ها و از شاخص های ابنیه ی روستا تجلی کالبدی شرایط طبیعی و فرهنگی روستای کمجان از روستاهای ناشناخته ایران و روستاهای تاریخی ایران است.
از مهم ترین بناهای تاریخی روستا می توان به یک قلعه ی قدیمی، 3 آسیاب قدیمی آبی، 11 مسجد (مسجد جامع و مسجد زیارت با بیشترین قدمت)، حمام قدیمی برجای مانده از دوره صفویه، 11 رشته قنات، هاون های سنگی و ایوان تولکی اشاره کرد. همچنین درخت چنار حاشیه ی روستا، هم از نظر روستاییان و هم از منظر تاریخی، فرهنگی و علوم طبیعی از ارزش و تقدس خاصی برخوردار است

روستای گشانی

روستای گشانی که یکی دیگر از روستاهای تاریخی ایران و دیدنی ترین روستاهای ایران است، دارای بافت پلکانی بوده و واحدهای مسکونی با ایوان و ستون های چوبی در آن خودنمایی می کند. ترکیب این مناظر و سیمای طبیعی اطراف (کوه، جنگل و باغ) منظره ی منحصر به فردی را به نمایش می گذارد. از دیگر خصوصیات بافت و ترکیب بندی مناظر، می توان به استفاده از رنگ آبی در کلیه ی بازشوها (درها و پنجره ها) اشاره کردو به طوری که در دید کلی ترکیب رنگ آبی یا سبز محیط و مناظر زیبایی را به وجود آورده است. در کل سیمای روستای گشانی تحت تاثیر توپوگرافی و شیب طبیعی منطقه هارمونی خاصی دارد. از ویژگی های منظر این روستا تعریف فضاهای سرپوشیده ی معابر است که فضای دید در آن محدود یا به عبارتی قاب می گردد. در کل ابینه ی روستا، استفاده از مصالح سنگی به صورت لاشه سنگ و در مواردی قلوه سنگ، یک حالت استثنایی و منحصر به فردی به آن بخشیده است.
در حال حاضر در روستا متاسفانه به دلیل استفاده از مصالح بومی و کم دوام بنای تاریخی با قدمت طولانی به چشم نمی خورد و اکثر بناهای عمومی روستا مربوط به دوران معاصرند. شیوه و میزان سطح زمین اشغالی در واحدهای مسکونی به عملکرد آن بستگی دارد، به طور کلی که در مقایسه با توسعه های جدید، نسبت سطح اشغال بنا در بافت قدیم بیشتر می باشد. همچنین شکل فضاهای پر نیز به عوامل مختلفی به ویژه عوامل طبیعی و محیطی همانند زاویه ی تابش جهت وزش باد، دید، منظر و... بستگی دارد. بیشتر خانه های بافت قدیم دارای حیاط مرکزی و بعضی به شکل ال و در خانه های بافت جدید، سطح اشغال بنا خطی و گاهی به شکا L است.
روستای گشانی از روستاهای ناشناخته ایران و همچنین از روستاهای دهستان کرزان رود از توابع بخش مرکزی شهرستان تویسرکان استان همدان، در محدوده ای کوهستانی در مسیر جاده ای روستایی واقع شده است. این روستا در طول جغرافیایی 48 درجه و 24 دقیقه ی شرقی، عرض جغرافیایی 34 درجه و 40 دقیقه ی شمالی قرار دارد. روستای گشانی با آب و هوای معتدل کوهستانی، زمستان هایی سرد و تابستان هایی معتدل دارد. میزان متوسط بارندگی سالانه و دمای این روستا 7/12 درجه به ثبت رسیده است.
براساس آخرین سرشماری عمومی روستای گشانی دارای جمعیتی معادل 689 نفر و 241 خانوار بوده است. پیشینه ی روستا که از منحصر به فردترین روستاهای ناشناخته ایران است به حدود 500 سال پیش بازمی گردد. هسته ی اولیه ی این روستا که از روستاهای تاریخی ایران است در پیرامون چشمه ای در ضلع شرقی روستا شکل گرفته و مسجدی قدیمی نیز در آن واقع شده است. زبان اهالی روستا ترکی است که با مهاجرت اقوامی از ترک ها به این روستا رواج یافته است.
بخش کشاورزی به عنوان یکی از محورهای اقتصادی روستا مطرح شده است و عمده فرآورده های زراعی و باغی آن گندم، جو، یونجه و گردو است. دامداری که شغل غالب اهالی روستاست به عنوان یکی از مهم ترین منابع تامین درآمد روستاییان به شمار می رود.