معرفی شماری از معروف ترین زیارتگاه های کشور ایران

یکی از شاخه های گردشگری، گردشگری مذهبی است که افراد به قصد زیارت و بازدید از اماکن زیارتی سفر می کنند و با بودن در چنین مکان هایی، به آرامش روحی می رسند. این نوع گردشگری خصوصا در کشورهایی که اماکن مقدس بیشماری را در بطن خود جای داده اند، رونق بیشتری داشته و سبب شده تا گردشگران متعددی را به خود جذب کنند. یکی از این کشورها، ایران هست که به سبب وجود شهرهایی نظیر قم، مشهد، شیراز و...در لیست کشورهایی قرار می گیرد که مورد توجه علاقمندان به گردشگری مذهبی هستند. با ما در مقاله معروف ترین زیارتگاه های کشور ایران همراه شده تا شما را با شماری از مهمترین زیارتگاه های کشور ایران آشنا نماییم.

گردشگری مذهبی چیست؟

گردشگری مذهبی یعنی رفتن و تجربه کردن یک اعتقاد، یک باور و یک معجزه که ریشه در گذشته آن مذهب داشته و دارد. گاهی اوقات برخی از گشت و گذارهای تفریحی ما سمت و سوی خاصی به خود می گیرند و ما را وادار به حضور در برخی جشن ها، مراسم های سوگواری و بارگاه های مقدس می کنند که این همان مفهوم گردشگری مذهبی است. در گردشگری مذهبی لازم نیست به دنبال چیز تازه ای در جهان یا حتی پدید آمدن دین و مذهب جدیدی باشید. در این شاخه بارها و بارها دیده شده که کسانی هستند که در سال سفرهای متعددی برای بازدید از اماکن مذهبی داشته و از تماشای آنها سیر نمی شوند و در مقابل نیز کسانی بوده اند که تنها یک بار به نقاط مختلف مذهبی سفر کرده اند.

در گردشگری مذهبی لازم نیست همه با هم یکسان و برابر باشند یا از خصوصیات اخلاقی مشترک بهره ببرند، چرا که اصلا گردشگری مذهبی بر مبنای آشنایی با مردمان سایر مذهب ها بنا شده است. گردشگری مذهبی می تواند همراه شود با زیارت اماکن مقدس در دین شما اما مطلقا محدود به آن نخواهد بود. در این شاخه از گردشگری، شما می توانید با نیت های مختلف راهی مقاصد سفریتان شوید. مثلا، شرکت در همایش مذهبی، کنفرانس دینی و حتی بازدید از اماکن مذهبی دیگر ادیان مثل بازدید یک فرد مسلمان از یک کلیسای مشهور مسیحیت. پس، این را به خاطر داشته باشید که مفهوم گردشگری مذهبی خیلی وسیع تر از انجام اعمالی همچون زیارت و پرداختن به فرایض واجب دینی هست.

درست است که شما باید برای بازدید از چنین اماکن، آیین و مذهب هایی از نوع پوشش و رفتاری خاصی تبعیت کنید اما لزوما مجبور به انجام اعمال دینی آن منطقه و آن گرایش مذهبی نیستید و تنها خواسته اید به عنوان یک فرد خارجی با آن مکان و آیین و رسوم آشنایی کوچکی پیدا نمایید. جالب است بدانید که گردشگری مذهبی که در دو موضوع فراگیر زیارتی و غیر زیارتی انجام می گیرد، از جمله سفرها و گشت و گذارهایی بوده که تحت تاثیر شرایط آب و هوایی و اقلیمی مقصدی که شما برای سفر در نظر گرفته اید، قرار نگرفته و شاید بیشتر به همین دلیل باشد که ما در تمام ماههای سال شاهد حضور تعدادی از گردشگران این شاخه از صنعت توریسم هستیم.

این مخاطبان گردشگری مذهبی هستند که برای رسیدن به مقصود خود حاضرند از هر شرایط سخت و غیر ممکنی عبور کنند و خود را به نقطه ای که اعتقاد قلبی و باور ذهنی به آن دارند، برسانند. همچنین، این را نیز باید افزود که عموما اینگونه از سفرها از زمان و مدت اقامتی مشخصی برخوردار نیستند و فرد زمانی حاضر به ترک مقصد انتخابی خود می شود که به آنچه طلب کرده رسیده باشد. امکانات رفاهی و خدمات در نظر گرفته شده هم برای طرفداران این شاخه از گردشگری همچون کلیات ابعاد سفر، دارای تفاوت های کوچک و بزرگ بسیاری است.

حرم امام رضا (ع)

حرم امام رضا یا حرم رضوی آرامگاه علی بن موسی الرضا، امام هشتم شیعیان است. این مکان که در مرکز شهر مشهد واقع شده، نزد شیعیان به عنوان حرم و مکانی مقدس گرامی داشته می شود. این زیارتگاه سالانه بازدید کنندگان زیادی دارد. حرم امام رضا مجموعه ای است با کانون آرامگاه علی بن موسی الرضا که دیگر مسجدها، آرامگاه ها، رواق ها، صحن ها، کتابخانه ها و موزه ها را هم در بر می گیرد. نقطه مرکزی حرم که محل دفن علی بن موسی الرضا بوده، به روضه منوره مشهور است و فضایی چهارگوش با طول و عرض تقریبی 10 متر هست.

در گرداگرد این فضا، رواق ها، مساجد و صحن هایی بوده که هر کدام مربوط به دوره تاریخی مشخصی هستند. قدیمی ترین و نزدیک ترین بنای متصل به روضه منوره هم مسجد بالاسر است. مسجد گوهرشاد که اولین مسجد جامع مشهد نیز بوده، در فضای حرم قرار گرفته است. در فضای روضه منوره یک ضریح موجود بوده که از جنس نقره و طلا است. وجود ایوان ها، رواق ها و مدرسه ها در گرداگرد حرم به وسعت آن افزوده است. هم اکنون 21 رواق، چهار ایوان، چهار مدرسه، دو سقاخانه، 9 صحن و شش بست در حرم دیده شده و علاوه بر موارد یاد شده، مقبره های بسیاری نیز در حرم وجود دارند.

از مراکز وابسته به حرم میتوان به آستان قدس رضوی اشاره کرد که مدیریت و اداره حرم را عهده دار است. ریاست این نهاد بر عهده متولیان بوده که در دوره های مختلف حکومتی، با شرایط و ویژگی های مختلفی وضع می شدند. در سده ششم هجری قمری ازاره گنبدخانه حرم با کاشی های ممتاز زرین فام که به کاشی سنجری معروف است، مزین شد که این کاشی ها تاکنون در حرم موجودند. همچنین، زیر مناره کتیبه ای به خط ثلث برجسته وجود دارد که صلوات بر پیامبر و معصومین بر آن به دست بهاءالدین محمد الخادم در سال 1142 نوشته شد. در کتیبه گلدسته بالای ایوان عباسی معروف به گلدسته نادری نیز صلوات بر امامان بر خشت های زراندود و به خط ثلث نوشته شده است.

آینه کاری از هنرهای بکار رفته در حرم است که قدمت آن به دوره صفوی می رسد. اولین آینه کاری حرم مربوط به بقعه اصلی بوده و به ترتیب قدمت در دارالسیاده، توحیدخانه، دارالولایه، دارالحجه، دارالرحمه، دارالهدایه، دارالحفاظ، دارالسعاده، دارالاخلاص، دارالسلام، دارالسرور، رواق شیخ بهایی، دارالزهد، دارالعباده، دارالشرف، دارالعزه و چند مقبره دیگر حرم صورت گرفت. در بخش هایی از حرم آینه کاری با شیشه های رنگارنگ و آینه های بی رنگ نیز صورت گرفته است. کتیبه کاری، کاشی کاری ، مقرنس کاری، آجرکاری، گچ بری و معرق کاری های هم از آثار هنری بوده که در بخش های مختلف حرم وجود دارد.

حرم حضرت معصومه (س)

حرم حضرت معصومه (س) یک بنای زیارتی و تاریخی بشمار می آید که در سال 1310 ثبت گشت و زمان ساختش هم به دوره صفویه باز می گردد. از جنوب این بنای بی مثال مذهبی میتوان به مسجد اعظم و خیابان موزه و از شمالش به میدان آستانه دسترسی پیدا کرد. همچنین، در سمت غرب این مرقد مدرسه فیضیه قرار گرفته و در شرقش هم خیابان آیت الله مرعشی نجفی دیده می شود. این بانو دخت امام موسی بن جعفر علیه السلام و همشیره امام رضا علیه السلام بودند. زمانیکه امام رضا به مرو رفتند، خواهرشان برای پیوستن به امام و دیدار ایشان راهی سفری طولانی شدند. اما در مکانی نزدیک به قم دچار بیماری شده و مدتی بعد وفات یافتند. در آن زمان، پیکر ایشان را در باغی به نام بابلان دفن کردند که امروزه ما آن را با نام حرم حضرت معصومه می شناسیم.

در سال 605 هجری، امیر مظفر احمد بن اسماعیل از شخصی به نام محمد بن ابی طاهر کاشی قمی خواست که کاشی های بی مثالی را برای این مرقد بسازد و در نهایت، کاشی ها در سال 613 هجری قمری آماده شدند. برق رسانی آرامگاه در سال 1301 هجری شمسی انجام شده و در سال 1377 هجری شمسی نیز آرامگاه به شکل جدیدی زینت داده شد. در سال 950 هجری قمری و به فرمان شاه طهماسب اول، اولین ضریح این مرقد را ساختند. این ضریح آجری دارای منافذی باز بوده و با کتیبه های معرق و کاشی هایی بی مثال آراسته گشت.

مدتی بعد، شاه طهماسب دستور داد که یک ضریح فولادی سفید و شفاف را برایش بسازند که از بخش جنوب غربی حرم چیزی حدود نیم متر فاصله داشت. سال 1218 نیز که با سلطنت فتحعلیشاه قاجار همزمان بود، گنبد این حرم به خشت هایی از جنس طلا مزین شد. حرم هشت در دارد که دو تای آنها در قسمت غرب و چهار تا در صحن نو دیده می شوند. این حرم مطهر چهار مناره داشته که هر یک از مناره ها دارای یک تاج و حوض هستند.

در محدوده حرم هم 2 پارکینگ دیده می شوند که یکی از آنها پارکینگ طبقاتی زائر بوده و دیگری پارکینگ روبازی که در خیابان عمار یاسر قرار دارد. در مورد درب های ورودی هم باید بگوییم که درب های شماره 1 تا 11 در خیابان ارم و درب های 12 تا 16 در خیابان شبستان واقع شده اند. همچنین، درب های شماره 17 تا 24 در بلوار صدر بوده که شما می توانید از طریق آنها به حرم دسترسی پیدا نمایید.

حرم حضرت شاهچراغ (ع)

فرزند بزرگ امام موسی کاظم (ع) که برادر امام رضا (ع) بوده، برای پیوستن به برادر راهی مشهد گردید. احمد بن موسی کاظم که راهی این سفر بود، به دلایلی سیاسی فراوان مورد غضب خلیفه عباسی، مامون قرار گرفت و تصمیم بر آن شد که او به مشهد و نزد برادر نرسد. به همین دلیل، او را در شیراز به شهادت رساندند. بعد از به شهادت رسیدن برادر امام هشتم (ع) توسط ایادی مامون، تنها قبری از این شهید به یادگار در شهر شیراز باقی ماند تا اینکه اتابکان فارس در قرن 12 در این محل یک مسجد و بنای یادبود را ساختند. این مکان تبدیل به یکی از مراکز مهم گردهمایی ها شد و نزد مردم شیراز ارج و قرب فراوانی یافت. همین ارادت به شاهچراغ به مرور باعث شکل گیری صحن و سرای بزرگتر شد و در حال حاضر هم بزرگترین مرکز زیارتی منطقه است.

اولین گنبد آرامگاه شاهچراغ در سال 623 هجری قمری و به فرمان وزیر اتابک، امیر مقرب الدین مسعود بنا شد. آل مطفر در سال 745 هجری قمری با انجام تعمیراتی اساسی، این گنبد را بازسازی کردند اما زلزله شدید سال 1239 هجری قمری آسیب های فراوانی را به این معماری شکوهمند و علی الخصوص گنبدش وارد کرد. حسینعلی میرازی قاجار، حاکم وقت فارس دستور طراحی گنبد جدیدی را صادر نمود. فتحعلی شاه قاجار هم به سبب ارادت فراوان به شاهچراغ، برای بازسازی و تعمیر گنبد اقدامات فراوانی کرد و ساقه داخلی گنبد با سوره فتح آینه کاری شد.

یکی از جذاب ترین بخش های معماری شکوهمند آرامگاه شاهچراغ، سقف ایوان هایی بوده که در بخش شرقی قرار دارند؛ سقف هایی که به دست هنرمندان ایرانی طراحی شده و بر چهار ستون آنها نام خداوند حک شده است. پایه این ستون ها از مرمری یک تکه و حجاری شده تشکیل شده و 12 حجره در دو طرف این ایوان ها و در 2 طبقه بنا شده اند. ضریح تمام نقره آرامگاه شاهچراغ هم به معماری شکوهمندش زرق و برق دیگری نشانده است. 3/58 متر طول و 2/26 متر عرض در ارتفاعی برابر با 2/92 متر که بر بالای آن برگ هایی از طلا خودنمایی می کنند، از دیدنی های حرم هستند. جنس خاتم و چوب سقف حرم و طراحی و تزئین بی نظیر آن چشم هر بیننده ای را خیره می سازد.

شش در ورودی و دو سردر بزرگ غربی هم شما را به صحن بزرگ و زیبای آرامگاه شاهچراغ می رسانند. بازار شاهچراغ و خیابان احمدی به سردر شمالی و کوچه بین الحرمین و دارالشفا به سردر جنوبی می رسند. گلدسته های شمالی و جنوبی از جنس بتون به دلیل داشتن کاشیکاری های بی نظیر معماری شکوهمند این مجموعه را به اوج زیبایی رسانده و نمیتوان به سادگی از آنها چشم برداشت. در سال 1344 هجری شمسی هم آستان قدس موزه ای را در آرامگاه شاهچراغ راه اندازی کرد که در حال حاضر، دارای 600 قطعه سفال باارزش، نسخ خطی و مدارک قدیمی فراوانی است. شمشیرهای دوران شاه عباس و سلاح های جنگی صفویه در کنار سکه هایی به جا مانده از دوران ساسانیان و اشکانیان ارزش و لطفی دوچندان را شامل حرم کرده اند.

حرم شاه عبدالعظیم حسنی (ع)

حرم شاه عبدالعظیم حسنی در شهر ری (جنوب تهران) قرار دارد. این آرامگاه مربوط به دوره ایلخانی، دوره صفوی، دوره قاجار است. این اثر در تاریخ 11 بهمن 1334 با شماره 406 به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسید. عبدالعظیم حسنی در سال 173 قمری و در زمان موسی کاظم در شهر مدینه زاده شد. پدرش عبدالله و مادرش فاطمه نام داشتند و همسر وی هم خدیجه دختر قاسم بن حسن بن زید بن حسن مجتبی بود. عبدالعظیم پس از ورود به شهر ری، در سرداب خانه یکی از شیعیان آن شهر به زندگی پنهانی روی می آورد و پس از مدتی بیمار می شود و در سال 252 قمری هم از دنیا می رود.

بنای نخستین این آرامگاه را محمد پسر زید داعی علوی در نیمه دوم قرن سوم هجری قمری برابر با با قرن نهم میلادی تعمیر اساسی کرد. درگاه اصلی ورودی آن که در شمال آرامگاه قرار دارد، به فرمان پادشاهان خاندان آل بویه و سپس با تلاش مجدالملک قمی ساخته شد. بنای آرامگاه در بخش پایین چهارگوشی است که هر سوی آن حدود هشت متر هست. در بالا هم مانند همه بناهای سلجوقی بر فراز چهار گوشه حرم چهار گوشوار یعنی چهار طاق مورب بنا شده و بالاتر از آن یک هشت ضلعی و بر روی آن یک شانزده ضلعی را ساخته اند.

روی این شانزده ضلعی گنبد اصلی حرم ساخته شده است. تمام این بخش ها از درون آینه کاری شده و تعمیر و تغییرات اصلی این بخش در زمان شاه تهماسب صفوی انجام گرفت. صحن ها و ایوان از آثار دوره صفویه بوده و در دوره قاجار هم تعمیرات و اضافات بسیاری صورت گرفت. پوشش زرین گنبد به فرمان ناصرالدین شاه در سال 1270 هجری قمری برابر با 1835 میلادی انجام گرفته است. تاریخ ساخت صندوق داخل آرامگاه عبدالعظیم 725 هجری قمری برابر با 1335 میلادی بوده و دو لوحه کتیبه چوبی روی یک جفت در چوبی جدیدتر نصب شده و تاریخ ساخت لوحه ها 848 هجری قمری مطابق با 1444 میلادی است. تاریخ ساخت در بزرگ چوبی بین رواق شمالی و مسجد زنانه هم 904 هجری قمری هست.

امامزاده صالح تهران

امامزاده صالح نام زیارتگاهی واقع در منطقه 1 شهرداری تهران است. آنگونه که از کتیبه بالای سردر صحن بر می آید و براساس کتب بحرالانساب و کنز الانساب، از پسران موسی کاظم و برادران امام هشتم شیعیان است. بنای امامزاده از سال 1351 در فهرست آثار ملی ایران قرار گرفت. تعداد زائران این امامزاده هم در حدود 30 هزار تن در روز برآورد شده است. طبق اسناد موجود در کتب تاریخی، این امامزاده در اردبیل می زیسته و پس از کشته شدن، سر او از تن جدا و برای حاکم ری فرستاده می شود. شیعیان هم سر این امامزاده را در روستایی نزدیک شهرری (تجریش امروزی) به خاک سپرده و الان این امامزاده دارای دو زیارتگاه هست.

بنای بقعه اصلی شامل ساختمان چهارگوش بزرگ و مستحکمی با دیوارهای قطور بوده و فضای درونی آن تقریبا 5٫6 متر مربع مساحت دارد. وضع طاق نماها و معماری ساختمان و پوشش آن از معماری بناهای سده هفتم و هشتم است. بنا به شواهد، در امامزاده صالح کتیبه ای به سال 700 ق وجود داشته که ظاهرا در تعمیرات و تغییر مدخل بنا از میان رفت و بنابر آن، هم زمان با پادشاهی غازان خان بوده است. در داخل حریم وسیع امامزاده صالح، صندوقی چوبین وجود دارد که احتمالا به اواخر صفویه یا افشار تعلق داشته و ضریح ممتاز نقره ای آن هم که اضلاع شرقی و شمال شرقی و غربی اش دارای محفظه مشبک مزین به نقره و ضلع جنوبی آن مشبک چوبی است، از وقفیات میرزا سعید خان، وزیر امور خارجه اواخر قاجار هست.

در توسعه اول مسجد، حسینیه و حمام در صحن شمالی و در زمین هایی که توسط شجاع السلطنه، پسر ششم فتحعلی شاه وقف امامزاده شد، ساخته شده است. ایوان ورودی و رواق در سمت شمال حرم واقع گشته و بالای حرم در رواق هم لوح مستطیل خشتی کاشی کاری شده که تاریخ 1210 هجری قمری را بر خود دارد و نام فتحعلی شاه بر آن حک شده است. هلاکو میرزا، فرزند فتحعلی شاه قاجار در سال 1210 ق بانی بازسازی و آذین کاری آن بود. وی گنبد را با کاشی پوشاند و در ورودی را از غرب به شمال که حیاط موقوفه پدرش بود، بازگرداند. معیر الممالک ساعتی را وقف حرم کرد که بر روی برجی نصب شده بود و توسط حسین قلی خان قاجار، برادر فتحعلی شاه قالی به اندازه صحن تهیه و وقف گردید.

گنبد کاشی کاری شده بقعه هم در سال 1338 و در آخرین سال عمر حسن فداکار با هزینه شخصی تعمیر و کاشی کاری مجدد شد. محوطه امامزاده صالح پیش از تغییر فضای خیابانی تجریش، محوطه ای کاملا محصور شده همچون دیگر زیارتگاه های ایران بود ولی امروزه از حصار دیوارها خارج شده است. از سال 1354 تاکنون توسعه مرمت بنا در مراحل مختلفی توسط خیرین از جمله نقی فکری و اداره اوقاف انجام گرفت. در طبقه زیرین حرم هم سرداب است که سنگ قبر اصلی در آنجا بوده و تا به حال کسی اجازه ورود به آنجا را نداشته است.

طرح توسعه حرم با توجه به افزایش زائران از سال 1374 شروع شده و با خرید خانه ها و واحدهای تجاری اطراف جهت توسعه ادامه دارد. طبق طرح جامعی که برای این امامزاده در نظر گرفته شده، قرار است در سه مرحله 16 هزار متر مربع به فضای زیارتگاه اضافه شود. از 30 مهر 1389 تا مرداد 1399 عبدالعلی گواهی از سوی سازمان اوقاف متولی امامزاده بود و از مرداد 1399 هم احسان بی آزار تهرانی مسئولیت تولیت این مکان را برعهده دارد. متولیان امامزاده صالح 5 ذیقعده را به مناسبت روز بزرگداشت این امامزاده تعیین کرده و مراسم بزرگداشت امامزاده هر ساله در 5 ذیقعده برگزار می شود.

امامزاده داوود تهران

اسناد دقیقی در مورد اینکه نسبت امامزاده داوود به کدام یک از امامان بزرگوار باز می گردد وجود ندارد، چرا که در گذشته بسیاری از حکومت ها به دنبال امامزاده ها می گشتند تا آنها را به هر نحوی که شده، به شهادت برسانند. از این رو، امامزاده ها مجبور به فرار از دست آنها بودند. البته، بسیاری از افراد معتقدند که نسبت امامزاده داوود به امام حسن مجتبی باز می گردد. در صورتی که در داخل بقعه زیارتنامه ای وجود دارد که با توجه به آن، امامزاده داوود را به امام چهارم شیعیان نسبت می دهند.

عده ای معتقد هستند که آبادی کیگا محل شهادت امامزاده داوود بوده و این آبادی چیزی حدود 3 کیلومتر تا محله کن فاصله دارد. البته، اسناد تاریخی در مورد شهادت این امامزاده وجود ندارد. براساس برخی از نوشته ها، عامل شهادت امامزاده داوود فردی به نام نجیم گبر بود. او یکی از درویشان روستای کن بشمار می آمد. گروهی دیگر هم محمود فرحزادی را عامل قتل و شهادت این امامزاده می دانند. امامزاده داوود را با مسیر کوهستانی و سخت آن می شناسند هر چند امروزه مسیر دسترسی به آن راحت تر از گذشته است. در زمان های دور که ماشین وجود نداشت، مردم از مسیری کوهستانی و سخت که پیچ و خم زیادی داشت، بالا می آمدند تا خود را به امامزاده برسانند.

در آن دوران رسیدن به امامزاده بین دو هفته تا دو ماه طول می کشید. در واقع، این زمان بستگی به امکانات افراد داشت بطوریکه متولیان و کسانی که امکانات بیشتری داشتند، می توانستند در حدود دو هفته به این مکان برسند. اما افراد بی بضاعت یا آنهایی که امکانات کمتری در اختیار داشتند، چیزی حدود دو ماه را در راه بودند. اکثر افراد در فصل گرم سال راهی این مسیر پر پیچ و خم میشدند، چرا که در فصول سرد هوا در بالای کوه بسیار سرد بود و در چنین شرایطی امکان ادامه مسیر وجود نداشت.

خیلی از افراد تمایل داشتند که در روزهای متبرک و شب های جمعه در امامزاده داوود تهران حضور داشته باشند. به همین علت هم سختی راه را تحمل میکردند و در این روزها و شب ها خود را به امامزاده می رساندند. در گذشته، اگر فردی قصد داشت که به امامزاده داوود برود، ابتدا باید به چهارراه سرچشمه می رفت. سپس، در دروازه شمیران باید یک چهارپا کرایه میکرد. البته، افرادی که ماشین شخصی داشتند، می توانستند از ونک خود را به امامزاده برسانند. در مسیر دسترسی به امامزاده داوود باغی وجود داشت که وقف زائران این امامزاده شده بود. به عبارت دیگر، این امکان برای افراد وجود داشت تا شب را استراحت کنند و سپس، راهی فرحزاد شوند.

مردم برای برآورده شدن حاجات خود سماور و لاله، چراغ، فرش و ظروف مسی نذر میکردند و پس از برآورده شدن خواسته هایشان، نذر خود را ادا می نمودند. چشمه ای هم در مسیر امامزاده داوود تهران وجود داشت که مردم آن را با نام آب زندگانی می شناختند و به اعتقاد آنها، این چشمه آبی شفابخش داشت. در گذشته، مراسم های مختلفی همچون تعزیه در این امامزاده برگزار میشد. برخی از افراد برای برآورده شدن خواسته هایشان گوسفند نذر کرده و پس از رسیدن به حاجت خود، آن گوسفند را در صحن امامزاده قربانی میکردند. سپس، این گوشت قربانی را در میان مردم پخش و توزیع می نمودند.

از دیگر اعتقادات مردم درباره امامزاده داوود مرتبط به اهالی روستای کیگا است. در واقع، مردم معتقدند که علت لوچ بودن چشمان اهالی کیگا خیانت بزرگ آنها به امامزاده داوود هست. براساس باور آنها، زمانی که امامزاده داوود از دست حاکمان و کسانی که بدنبال او بودند به روستای کیگا پناه آورده بود، اهالی روستا محل مخفی شدن ایشان را لو دادند. مردم معتقدند که در آن زمان اهالی کیگا با این کار خیانت بسیار بزرگی به امامزاده داوود کرده و موجب شدند که ایشان به شهادت برسند. اسنادی از زمان های گذشته باقی مانده که با توجه به آنها، این بنا در دوره شاه طهماسب صفوی تاسیس شده است. همچنین آمد که شاه طهماسب و فرزندش حیدر میرزا دیه ها و املاکی را از الله قلی خان قزوینی خریده اند و سپس این مکان ها را وقف امامزاده داوود کرده اند.

در گزارشی از اعتمادالسلطنه آمد که بنای امامزاده داوود به دستور خازن دوله که همسر فتحعلی شاه قاجار بود، تاسیس شده است. همچنین، در این گزارش آمد که شاهزادگان قاجار در دوره ناصرالدین شاه بخش هایی از آن را مورد مرمت و بازسازی قرار داده اند. مرمت و ساخت مسیر فرحزاد به امامزاده داوود تهران نیز در دوره ناصرالدین شاه قاجار انجام شد. بطور کلی میتوان گفت که از زمان های گذشته تا به امروز تغییرات بسیار زیاد و چشمگیری در این بنا بوجود آمد. در قسمت درب اصلی ورودی به حرم نوشته هایی بچشم میخورند که جز قدیمی ترین یادگاری های برجای مانده از دوران گذشته بشمار می آیند. این نوشته ها مربوط به دوره فتحعلی شاه قاجار هستند.

آرامگاه دانیال نبی

آرامگاه دانیال نبی مربوط به دوران های تاریخی پس از اسلام بوده و در خیابان امام خمینی شهر شوش واقع شد. این اثر در تاریخ 24 شهریور 1310 با شماره 51 به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسید. در مورد قبر منسوب به دانیال نبی روایت های گوناگونی نقل شد. یک روایت مسیحی نسطوری چنین می گوید که هنگام حمله تازیان به شوش، یک تابوت و مومیایی به تصرف آنان درآمد که برخی آن را متعلق به دانیال و برخی متعلق به داریوش شاه می دانستند و نهایتا، مسلمانان آن را متعلق به دانیال در نظر گرفتند. در منابع عربی و اسلامی هم دو روایت وجود دارد. یک روایت این است که قبر دانیال ابتدا در شوشتر بوده و پس از جنگ شوشتر توسط مسلمانان به شوش منتقل شد.

روایت دیگر هم این است که قبر از ابتدا در شوش بوده و پس از حمله مسلمانان به کنار رودخانه شاوور منتقل شده است. در سال 1287 قمری، مقبره دانیال نبی در شهر شوش به دستور شیخ جعفر شوشتری و به دست استاد حسن معمار تجدید بنا و بازسازی شد. استاد جواد معمار فرزند استاد حسن در سال 1330 هجری قمری دو گلدسته بر آن ساخت. گنبد مقبره دانیال هم مشابه گنبد امامزاده عبدالله شوشتر و به شکل مخروطی (پلکانی) ساخته شده است. این آرامگاه دارای گنبدی اورچین و دو پوسته بوده که این گنبد که در دوره سلجوقی ساخته شده، در حدود 20 متر ارتفاع و حدود 5 متر قطر دارد که در آن از تقسیم نیروها به وسیله آهیانه استفاده شده تا عمر گنبد افزایش پیدا کند.

داخل بنا و در قسمت ضریح دیوارها آینه کاری شده و بقیه قسمت ها کاشی کاری شده اند. این آرامگاه دو حیاط دارد که در وسط حیاط اصلی حوض و در اطراف آن هم اتاق هایی برای استراحت زائران قرار داده شده است. سمت غربی آرامگاه پوشیده از کاشی کاری های ایرانی اسلامی بوده و در سمت شرقی آن دو مناره به ارتفاع حدود 10 متر در دو طرف قرار گرفته است. طبق چیزی که بر روی مناره ها حک شده، قدمت آنها به سال 1330 هجری قمری بر می گردد.

امامزاده شاهزاده حسین قزوین

امامزاده شاهزاده حسین فرزند علی بن موسی الرضا است که مقبره اش در شهر قزوین واقع شد. گفته شده که وی در سن 2 سالگی در سفر به مرو حین و عبور از قزوین در این شهر درگذشت و در همان جا به خاک سپرده شد. در دوره حکومت صفویه برای این امامزاده که بعدها به شاهزاده حسین معروف شد، ساختمان های متعددی بنا گردید و زیارتگاه مردم قزوین شد. مجموعه بناهای شاهزاده حسین عبارتند از دروازه ورودی، ساختمان گنبددار، رواق، میانسرا، ایوان، بقعه و اتاق هایی در اطراف صحن مرکزی یا میانسرا. ورودی مجموعه شاهزاده حسین از سمت شمال شبیه دروازه های ورودی شهرهای عهد صفویه و قاجاریه است. این ورودی دارای طاق نما و شش مناره بوده که هر یک با کاشی کاری های بسیار زیبایی تزئین شده است.

بقعه شاهزاده حسین با دو ورودی از سمت شمال و جنوب در میان صحن بزرگی قرار گرفت. در اطراف صحن هم ایوان هایی وجود دارد که با کاشی کاری در طرح های مختلف تزئین شده است. ورودی بقعه شاهزاده حسین دارای مقرنس کاری و تزئینات مختلف بوده که در دوره قاجاریه با افزودن تالاری به آن شکل تازه ای یافت. در بخش غربی و شرقی بقعه، دو رواق ساخته شده که به نام های بالا سر و پایان پا معروف بوده و دارای گچبری و کاشی کاری است.

فضای داخل بقعه شاهزاده حسین با کاشی خشتی هفت رنگ تزئین شده است. قدیمی ترین و زیباترین اثر مجموعه شاهزاده حسین هم در چوبی منبت کاری شده آن بوده که در سال 967 هجری به مجموعه اضافه شد. طبق کتیبه ای از کاشی معرق، این مجموعه در سال 1040 هجری به دستور زینب بیگم، دختر شاه طهماسب صفوی بازسازی شده است. این بنا در تاریخ 20 بهمن 1318 با شماره 339 به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسید.

امامزاده سید مظفر بندرعباس

امامزاده سید مظفر واقع در محله نایبند بندرعباس یکی از اماکن مذهبی استان هرمزگان است. امامزاده سید مظفر که از نوادگان موسی کاظم بوده، از سالیان دور مورد توجه عموم مردم در استان هرمزگان هست و هر ساله پذیرای زائران بیشمار مشتاق خود. البته، اهل سنت بندرعباس ادعا دارند سید مظفر از سادات اهل سنت بوده که به سبب رفت و آمد اهل سنت بر سر مقبره او، بعدها تصمیم گرفته شد آن را به امامزاده مبدل نموده تا کانونی جهت مراجعات مردم معتقد بندرعباس و حومه باشد.

ساختمان بارگاه امامزاده سید مظفر در حاشیه شمالی بلوار امام خمینی، روبروی بلوار شهید چمران قرار دارد. وضع پیشین بقعه و کیفیت و چگونگی ساختمان آن خیلی روشن نیست. در تایید صحت انتساب او به سنی و شیعه نیز مطالبی در میان مردم شهر از دیرباز بر سر زبانهاست. چنین پیدا هست که ایشان در سال 404 هجری قمری در اینجا با زندگی بدرود گفته و در همین جایی که ساختمان به دور آن برپا کرده اند، به خاک سپرده شد. ظاهرا تا سالیان سال کسی چندان متوجه بازسازی بقعه نبوده و تا اندازه ای رو به فرسودگی گذاشته است. سالمندان بر این باورند که ضریح نخستین به گونه ضریح امروزی آن نبوده و ضریح نخستین از چوب ساده بود.

در سال 1305 شمسی، ساختمان سراسر دگرگون شده است. معماری آن هم با چهار مناره همراه با کاشی کاری بسیار باشکوه و زیبا بر اهمیت و زیبایی این بارگاه افزود. روسازی ساختمان از کاشی های رنگارنگ بوده و دارای گنبدی مینا کاری شده است که با رنگ آبی نیلگون آسمانی خود یادآور مکانی آرام و دلنشین برای دل شکسته هایی بوده که برای بازدید آن به بندرعباس سفر می کنند. امامزاده سید مظفر دارای ساختمانی است که نه تنها زائران گردشگر یا به گفته امروزی گردشگران مذهبی را در خلسه دیدار فرو می برد بلکه زیبایی معماری ایرانی ساختمان نیز برای هر بازدید کننده و گردشگری دیدنی است. این ساختمان دارای آینه کاری نبوده اما کاشی های زیبا چنان با چیره دستی در معماری آن بکار گرفته شده که ساختمان را در نوع خود بی نظیر کرد.

امامزاده عبدالقهار

امامزاده عبدالقهار بنایی آرامگاهی است که در روستای ورده استان البرز واقع شده است. این بنا در قول عامه منسوب به امامزاده ابوالحسن ملقب به عبدالقهار، فرزند موسی کاظم و برادر امام رضا هست. اما احتمالا مربوط به یکی از نوادگان موسی کاظم است، چون در منابع تاریخی فرزندی به نام ابوالحسن ملقب به عبدالقهار در میان فرزندان امام موسی کاظم یافت نشد. این اثر در تاریخ 5 دی 1375 با شماره 1791 به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

مجموعه بنای کنونی امامزاده دارای طرح مستطیل شکل است که در راستای شمال جنوب کشیده شد. دسترسی به آن از سمت شمال میسر است. محوطه امامزاده که آرامگاه پیشینیان روستا بوده، به دلیل درختان زیبا و ارتفاع و دید به رودخانه فضای دلنشینی دارد. در گذشته، صفه محوطه با دیوار و دری چوبی از اطراف جدا شده بود اما در حال حاضر صحن و پیرامون یکپارچه هستند. سراسر جانب شرقی صفه را هم مجموعه بناهای امامزاده در بر گرفت. نخست از دری به یک محوطه سرپوشیده وارد می شویم. در سمت شرقی این محل و پشت دیوار جنوبی آن انباری قرار دارد که کلیه دیوارهای آن با سنگ قلوه ساخته شد و سقف آن با چوب تیرریزی.

در سمت جنوب رواق کوچک و انبار پشت آن، رواق اصلی مقابل حرم قرار دارد که طول آن 8/50 متر و عرض آن 3/40 متر است. پوشش رواق مزبور در جلو به صورت مسطح و تیرریزی شده و در عقب به کمک قوس های آجری و پوشش گچ انجام گرفت. تمامی عرض و نمای ضلع غربی رواق مزبور را هم در چوبی مشبکی که قسمت بالای آن قوس دار بوده، فرا گرفته است. قسمت اصلی امامزاده یا حرم آن در سمت جنوبی رواق مزبور واقع شده و به کمک دری که 1/15 متر عرض دارد، به هم ارتباط دارند. طرح حرم در داخل عبارت از یک چهار ضلعی کامل است که طول هر یک از اضلاع آن 4/60 متر و ضخامت دیوارهای آن 1/20 متر هست. دیوارهای جانبی حرم فاقد هر گونه تزئین است.

در وسط دیوار غربی حرم هم دو پنجره چوبی مشبک بر روی یکدیگر در قطر دیوار جاسازی شده بوده اند که در حال حاضر یکی به در تبدیل شد. پوشش نخستین حرم به کمک چهار فیل پوش و سپس کاربندی های روی آنها به انجام رسیده است. در حال حاضر، چهارچوب در ورودی حرم دارای طرح گل و بته های دهان اژدری است ولی دو لنگه در آن فاقد ارزش هنری هست. این در حالی است که در گذشته دو لنگه در ورودی آن نیز نظیر چهارچوب کنونی دارای تزئینات زیبایی بوده و به همین دلیل، در سال 1342 دزدان آثار تاریخی آن را همراه با ضریح چوبی می ربایند.

پس از مدتی، ضریح امامزاده و در آن کشف می گردد که در چوبی نفیس هم اکنون در موزه ملی ایران نگهداری می شود. ضریح مزبور عبارت از صندوق مستطیل شکلی است به طول 2/11 و عرض 1/18 متر که دو دیواره طولی آن به وسیله چهار قاب منبت با نقش گل و بته زینت یافت. شیوه منبت کاری صندوق آن را جزو آثار ارزنده دوره صفویه قرار داده است. کتیبه بسیار زیبای صندوق بر روی دیواره عرضی آن قرار دارد که با خطی خوش کنده کاری شده است.

در مقابل ضلع غربی حرم رواق دیگری قرار دارد که طول آن 4/50 متر و عرض آن سه متر است. در ضلع شمالی آن هم دیواری به قطر 1/40 متر داشته که در ورودی در آن جای دارد. این دیوار در حال حاضر برداشته شده است. ضلع غربی این رواق را نیز سراسر در چوبی مشبکی فرا گرفته و در ضلع شرقی غرفه نیز دو پنجره چوبی مربوط به حرم قرار داشت. قدیمی ترین قسمت مجموعه مزبور عبارت از همان بنای چهارگوشه حرم است و سپس رواق های شمالی و غربی و پیش رواق شمالی به آن آفزوده شد. در سالهای اخیر، تمامی رواق های غربی حرم که کل طول بنا را در بر می گیرد و از غرب به واسطه پنجره های وسیع و مرتفع چوبی مشبک به صفه مرتبط است، به یکدیگر متصل شده و یک رواق طولی با عرض 3 متر را شکل داده اند.

هر سه دهانه بازشویی از میان پنجره مشبک به حیاط دارند. همچنین، یک در در شمالی ترین قسمت رواق به بیرون ایجاد شده است. نمای غربی بنا را در خارج سه طاق نمای وسیع که سراسر آنها را درهای ارسی چوبی مشبک پوشانیده، فرا گرفته است و با توجه به طرح و نقش درهای چوبی، در عین سادگی جلوه خاص و زیبایی دارد. در سالهای اخیر، دیواره های میان این طاق نماها با آجر و کاشی تزئین و محافظت شده است. همچنین، یک طاق نما در جنوب به طور مشابه و بدون ارسی الحاق شد.

بر فراز حرم امامزاده و روی پوشش نخستین داخلی آن، گنبد هرمی شکل به صورت گنبد رک دوازده ترک مشاهده می شود. پایه گنبد دارای طرح دوازده ضلعی بوده که طول هر ضله آن 1/55 متر و ارتفاع اضلاع دوازده گانه ازکف بام 2/20 متر است. سپس از روی اضلاع دوازده گانه، دوازده یال به طرف بالا و نوک هرم امتداد یافته که طول هر یک 6/90 متر است. قسمت پایین و بالای گنبد هم در حال حاضر با اندود ماسه و سیمان پوشیده شده است. در بالای هرم در گذشته میله ای قرار داشته که سه گوی سفید در امتداد هم بر روی آن جای گرفته بودند.

زیارتگاه چک چک

چک چک یا چکچکو یکی از زیارتگاه های مهم زرتشتیان است. این زیارتگاه که زرتشتیان به آن پیر سبز نیز می گویند، در استان یزد، شهرستان اردکان و در کوههای میان اردکان و انجیره قرار دارد. زرتشتیان هر ساله از روز 24 خرداد به مدت چهار روز در این زیارتگاه دور هم جمع شده و به نیایش و جشن و شادی می پردازند. گفته می شود نام چک چک از صدای قطره های آبی گرفته شده که از صخره ای می چکد و اکنون به درون یک منبع ذخیره هدایت می شود.

نیایشگاه پیر سبز امکانات رفاهی مانند برق، آب آشامیدنی و تعدادی اتاق دارد که برای استراحت ساخته شده که به آنها خیله می گویند. در داخل یکی از اتاق ها هم چاهی به ژرفای بیش از 50 متر وجود دارد. بنا به باور زرتشتیان، زمان حمله اعراب مسلمان (به دستور عمر) به ایران که به سقوط پادشاه ساسانی وقت (یزدگرد) انجامید، نیک بانو دختر شاه از دست اعراب فرار کرد و به سمت اردکان آمد. سپس، در میان کوه مخفی و ناپدید شد و این محل به عنوان زیارتگاه زرتشتیان قرار گرفت. یکی از کنیزان نیک بانو به نام گوهر بانو (مروارید) نیز در چند کیلومتری وی مدفون بوده که با نام پیر هریشت معروف است. از دیدگاه زرتشتیان، کسی که می خواهد وارد چک چک شودف باید کاملا پاک باشد، کفش هایش را از پاهایش بیرون آورد و سر خود را بپوشاند.

امامزاده حسین بن موسی کاظم طبس

امامزاده حسین بن موسی کاظم از فرزندان موسی کاظم و از برادران علی بن موسی الرضا بود. این بنا در زلزله 1357 بطور کلی ویران شد و دوباره بازسازی گشت. این اثر در 20 بهمن 1318 با شماره 337 به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسید. بنابر نقل قول های مختلف، آرامگاه وی در شیراز مشهور به حسین بن موسی و در کنار برادرش احمد بن موسی است. آرامگاه این امامزاده در حاشیه شهر طبس قرار دارد. اصل این بنا متعلق به اواخر قرن پنجم هجری بوده و در گذشته، در قسمت غربی صحن ایوانی به اسم ایوان امیر علی شیر وجود داشت. در صحن حرم و بین ایوان ها هم سنگ قبرهایی قدیمی دیده می شوند. ساختمان دیگری هم اینجا هست که چهل چراغ نامیده شده و مقبره عمادالملک میرزا ابوالقاسم خان و سردار مکرم (حاکمان طبس) است.

امامزاده حمزه (ع) ری

امامزاده حمزه یکی از فرزندان امام هفتم شیعیان موسی کاظم و برادر امام هشتم شیعیان علی بن موسی الرضا بوده که آرامگاه او در کنار مرقد شاه عبدالعظیم قرار دارد. احمد بن موسی با برادر خود امامزاده حمزه و علاء الدین حسین و دیگر سادات که قصد خراسان و دیدار علی بن موسی الرضا را داشتند، با سپاه قتلغ خان، حاکم شیراز مواجه شدند و چون یاران احمد بن موسی آمادگی برای نبرد نداشتند و بعضا مجروح و زخمی شده بودند، از معرکه گریخته و خود احمد بن موسی هم پس از این جریانات کشته شد.

در این میان، میتوان چنین ادعا کرد که امامزاده حمزه در این جنگ با سپاه حاکم شیراز زخمی شده و به شهر ری گریخت که در آنجا به دست سربازان مامون شناسایی و به قتل رسید یا اینکه با همان زخم درگذشت. وی برادر عبدالله بن موسی است. گفته می شود عبدالعظیم حسنی به زیارت قبر وی می رفته و می گفت: این قبر یکی از پسران موسی کاظم است. بعضی مدفن او را در قم و برخی در ترشیز (کاشمر) و بعضی در جزیره طرف جنوب حله نوشته اند. اما محدث نوری در تحیه الزائر قول اخیر را بی اصل شمرده است.

زیارتگاه هاجر خاتون سنندج

مسجد و زیارتگاه هاجر خاتون توسط شیخ شکرالله مشهور به شهباز سنه دژ در محله قدیمی سرتپوله شهر سنندج بازسازی و توسعه یافت و موقوفات زیادی را برای این مجموعه در نظر گرفت. هم اکنون مسجد هاجر خاتون یکی از جاذبه های گردشگری و زیارتی شهر سنندج هست. هاجر خاتون خواهر علی بن موسی الرضا و دختر موسی کاظم بوده و مرقد ایشان در مسجدی قرار دارد که به هاجر خاتون معروف هست. مسجد هاجر خاتون دارای زنجیر و بست است، یعنی جایی که اگر کسی از ترس دیگری به آنجا پناه ببرد، مانند برخی اماکن مقدسه و خانه های بزرگان در امان است.

این مورد از مهمترین زیارتگاه های کشور ایران به صورت مجموعه ای شامل سه حیاط با فضاهای مجاور، مقبره، مسجد و آرامگاه مشایخ و بزرگان سنندج است. استفاده از گچ بری، آینه کاری و نقوش پی در پی گل و گیاه هم یکی از ویژگی های این مسجد هست. همچنین، استفاده از معماری کردستان در ایجاد ایوان ستون دار در سمت جنوبی بنا از دیگر ویژگی های آن شناخته می شود.

امامزاده محمد هلال بن علی (ع)

محمد اوسط مشهور به هلال بن علی و محمد هلال فرزند بلافصل علی بن ابیطالب بوده و در شهرستان آران و بیدگل مدفون است. او در شب اول ماه رمضان سال 14 ه‍.ق در مدینه به دنیا آمد و در 28 رمضان سال 64 هم ه‍.ق درگذشت و در محل فعلی امامزاده هلال بن علی واقع در شهر آران و بیدگل به خاک سپرده شد. بعد از واقعه عاشورا در سال 61 ه‍.ق و زمانی که هلال بن علی و برادرش عون در طائف بودند، خبر کشته شدن حسین بن علی و یارانش به آنها رسید. آنها پس چند روز سوگواری، به سوی خراسان روانه شدند و پس از ورودشان در طوس اقامت گزیدند.

حاکم وقت طوس، قیس بن مره در آن زمان به طائف و بطحا رفته بود و مغیره (پسر عمویش) را جانشین خود قرار داد. زمانی که مغیره از ورود هلال بن علی و برادرش و گرد آمدن شیعیان دور آنها مطلع شد، قیس بن مره را از این جریان آگاه ساخت. او بلافاصله خود را به طوس رساند، لشکری را مهیا ساخت و مغیره را به فرماندهی سپاهی دیگر نصب کرد و با آن دو و یارانشان به نبرد پرداخت. در این نبرد عون بن علی کشته شد. شبانگاه، وقتی محمد هلال از کشته شدن برادرش مطلع گشت، با کثرت سپاه مقابل و کمی یارانش چاره را در آن دید که شبانه طوس را ترک و به نقطه ای دیگر مهاجرت کند. وی پس از چند شب و روز راهپیمایی و ماندن در مکان های مختلف، به حوالی قم رسید و نام آن مکان را پرسید. کشاورزان در جواب گفتند:

«ای جوان! امروز چند وقت است که در شهر قم مصیبت هست، زیرا که خبر آمده که امام حسین را در کربلا شهید کردند و سر او را با سرهای شهدا به دمشق بردند. امروز در قم کسی نیست که به مصیبت گرفتار نباشد و دیگر خبر آمده که محمد اشعث با شش هزار نابکار به قم می آید و این مصیبت بدتر است که اهل قم همه شیعه اند و هر کس اسم علی را می برد، او را به قتل می رسانند.» محمد هلال پس از شنیدن این خبر به کاشان عازم شد تا به احمدآباد کویر و پس از آن به نوش آباد رسید. در آنجا پیرمردی از وی پذیرایی کرد و سپس، او به طرف آران و بیدگل حرکت نمود تا هنگام غروب بود که نزدیک حصاری رسید و از کشاورزان نام محل را پرسید. گفتند: «این مزرعه را آرام دشت می خوانند.»

از میان آنان پیرمردی که بابا یعقوب نام داشت و بارها به حضور محمد رسیده و پیرو علی بن ابی طالب بود، به وی خوش آمد گفت و از او پذیرایی کرد. محمد هلال در آنجا اقامت گزید و بارها به بابا یعقوب گفت: «ای یعقوب! تا از طائف بیرون آمده ام، دلم آرام نگرفت در هیچ جا، تا بدین جا آمده ام دلم آرام گرفت و در این مدت از هیچ کس مهر و محبت ندیدم، تا این زمان از مهربانی تو دلم آرام گرفت.» وی سه سال در آران و بیدگل بود و در آنجا به عبادت و وعظ و ارشاد دوستان و شیعیان مشغول گشت.

سرانجام، محمد هلال در شب جمعه آخر ماه رمضان سال 64 ه‍.ق درگذشت. بابا یعقوب و فرزندانش او را غسل و کفن نموده و پس از خواندن نماز میت، پیکرش را در امامزاده هلال بن علی که زیارتگاه اوست، به خاک سپردند. این بقعه در شمال غرب آران و بیدگل قرار گرفت. امامزاده محمد هلال بن علی (ع) صحنی وسیع، گنبد و بارگاه های رفیع در اطراف و حجره ها و اتاق هایی عدیده داشته و دارای دو مسجد با حوضی بیضی شکل هست. اصل بنای کنونی از دوره صفویه چندین بار تجدید بنا و مرمت گشته و با نقاشی های آب رنگ تزئین شده است.

گورستان و زیارتگاه خالد نبی

گورستان و زیارتگاه خالد نبی در فاصله 90 کیلومتری شمال شرق شهرستان گنبد کاووس و 55 کیلومتری شمال شرق شهرستان کلاله واقع شده است. به دلیل دوری راه، فقدان وسیله نقلیه و کمبود تسهیلات رفاهی در محل و همچنین گرمای شدید تابستان و سرمای زمستان، بهترین زمان برای دیدار از آن ماههای فروردین، اردیبهشت و خرداد هست. بیشترین دلیل بازدید و حضور گردشگران داخلی و خارجی از این گورستان تاریخی، مشاهدات مردم محلی و اهالی منطقه از فعالیت های ماورالطبیعه در این گورستان و اطراف آن است که باعث بوجود آمدن خرافات و ایجاد باورهایی میان مردم شد.

زیارتگاه خالد نبی به صورت بنایی مسقف با پلان چهار ضلعی و تعدادی پنجره و در ورودی بوده و در ورودی بقعه دارای طاق هلالی هست. پنجره ها و در ورودی فلزی (آهنی) ساده بوده و بر هیچ کدام از آنها کتیبه تزئینی دیده نمی شود. سقف آرامگاه خالد نبی از بیرون گنبدی سبز رنگ و شلجمی شکل است که کمربند و گنبد آن داخل هم رفته اند. در داخل بقعه خالد نبی فقط صورت قبری ساده به شکل قبرهای پشته ای با ارتفاع حدود 1.5 متر دیده می شود. این قبر فاقد کتیبه تاریخی هست. سقف بقعه بر روی دو ستون فلزی استوار شده و بر روی یکی از طاقچه های پنجره هم تعدادی سنگ های کوچک طبیعی از جنس سنگ های رودخانه ای گذاشته شد.

این سنگ ها توسط هیئت امنای زیارتگاه و زائرین از محوطه بیرونی زیارتگاه و نیز از فضاهای گورستان قدیمی خالد نبی جمع آوری شده است. در اطراف بقعه خالد نبی تعدادی اتاق یا زائرسرا برای اقامت و استراحت زائرین و یک باب مسجد و چندین سرویس بهداشتی و تعدادی آب انبار ساخته شد. بر روی یک رشته تپه های خاکی که ارتفاع آنها به مراتب کمتر از ارتفاع محل زیارتگاه خالد نبی است هم گورستان وسیعی با منظره ای خیره کننده و عجیب موجود هست که سنگ قبرهای آن به شکل استوانه هایی با ارتفاع 2 متر و بیشتر دیده می شود.

به نظر می رسد بیش از 600 سنگ مزار در گورستان خالد نبی یافت می شود. پراکندگی این سنگ ها در دامنه های کوه مرکزی و کوه شرقی است و برخی دیگر از مجموعه سنگ مزارها به صورت های منفرد در تپه های اطراف که مسلط به هزار دره بوده، قرار گرفته اند. در رسانه های عمومی سنگ ها اغلب به عنوان نمونه هایی از معماری وابسته به آلت جنسی معرفی می شود و یکی از جاذبه های مهم توریستی توصیف شد. بازدید کننده ها سنگ مزارهای استوانه ای را به عنوان آلت مرد توصیف کرده اند. به گفته برخی، تشبیه این سنگ قبرها به آلت مردانه تشبیهی نادرست است.

شکل ظاهری آن به این صورت بوده که کلاه خود در بالا و شال کمری مردان در پایین توصیف شده و سنگ قبرهایی که دو حلقه در پایین دارند، نشانگر شال پهلوانی در آن دوره بوده که علاوه بر شالی که مردان به دور کمر می بسته اند، مورد استفاده قرار می گرفته است. همچنین، طول سنگ قبرها بسته به جایگاه آن شخص بلندتر یا کوتاه تر ساخته شده اند. قبر زن ها نیز به شکل سینه و سینه بند زنانه است، سطحی تخت دارد و همه گورهای زنانه رو به شمال قرار گرفته اند. گفته می شود که این گورستان متعلق به عصر پارینه سنگی هست.

زیارتگاه پارس بانو

زیارتگاه پارس بانو یک زیارتگاه زرتشتی هست واقع در جنوب عقدای استان یزد. قدمت دقیق این زیارگاه نامشخص است اما طبق نوشته های سنگی که در سمت چپ ورودی بنا قرار دارد، در دوره صفویه برقرار بود. بنا در سال 1272 و در دوره ناصرالدین شاه قاجار به همت مهروانجی بن فرامجی پاندی هندوستانی تعمیر شد. طبق یک افسانه، این بنا به همسر یزدگرد سوم منصوب شده است. به عقیده زرتشتیان هم زنی به نام خاتون بانو در هنگام فرار از دست اعراب به کوهی پناهنده می شود. خاتون بانو در خواب فرد نابینایی می آید و پس از شفای چشم فرد، به وی می فرماید که پیر بانو را بنا نهد. زرتشتیان هر ساله از تاریخ 13 تا 17 تیر به زیارت پارس بانو می روند و اهورامزدا را نیایش می کنند.

امامزاده عباس (ع) ساری

امامزاده عباس در شهرستان ساری، جاده ساری به نکا (بلوار امام رضا)، بعد از پل تجن، محله آزاد گله، خیابان امامزاده عباس واقع شد. این زیارتگاه یکی از شاهکارهای معماری قرن نهم هجری بوده که در ارتفاع 18 متری سطح دریا قرار گرفته است. در صحن مطهر این مورد از معروف ترین زیارتگاه های کشور ایران، یک ضریح مشبک فلزی قرار دارد که در سال 1352 با سعی مردم مؤمن و هیئت امنا وقت آستانه و اداره اوقاف شهرستان ساری بر روی مرقد امامزاده عباس نصب شد. بر حاشیه بالای ضریح مشبک فلزی نوساز آب طلایی و نقره ای هم ابیاتی با خط خوش نستعلیق فضایلی حکاکی شده است. در موازات این ابیات از گوشه شمال غربی ضریح، آیاتی از کلام الله مجید با خط خوش دیده می شود.

ساخت ضریح در اصفهان به زرگری حسن پرورش، قلم زنی سید علی خسروانی، نجاری اخوان خالق زادگان و نقاشی های داخل ضریح توسط صفر علی امامی صورت گرفت. قبل از این ضریح هم یک ضریح مشبک چوبی قرار داشته که اکنون در انبار موزه اداره اوقاف نگهداری می شود. در داخل این ضریح فلزی، یک صندوقی بسیار عالی و نفیس که درازای آن 250 و پهنای آن 150 و بلندی آن 120 سانتیمتر بوده و بر حاشیه آن آیاتی از کلام الله مجید دیده می شوند، وجود دارد با توجه به کتیبه های موجود، ظاهرا در زمان حکومت سید امیر بن شرف الدین حسینی و در پنجشنبه اول ماه مبارک رمضان سال 827 قبر امامزاده عباس آشکار گردید. نسب امامزاده عباس هم با سه واسطه به امام موسی کاظم (ع) می رسد.