1403 سال نهنگ است یا اژدها؟

ایسنا/ بدنبال آخرین خبر و گزارش های بدست آمده، این پرسش مطرح می گردد که 1403 سال نهنگ است یا اژدها؟

برخی سالها مانند سال 1403 بحث بر سر نامگذاری حیوانی بالا می گیرد، چنانچه عده ای امسال را سال اژدها می دانند اما عده دیگری در توجیه این مطلب می گویند: «به تقویم ایرانی سال نهنگ است»

اما موضوع زمانی جالب می شود که بدانیم از اساس، نامگذاری سالها به این شکل در باور ایرانیان و سپس در تقویم آنها وجود نداشته است. گذاشتن نام حیوانات بر هر سال روندی است که سر منشاء آن کشورهای آسیای شرقی بوده است. بعد از حمله قوم مغول به ایران و با توجه به مدت زمان طولانی حکومت آنها بر مردم، برخی باورها، سنتها و رسوم این قوم در ایران هم رواج یافت. موضوعی که یکی از نمودهای آن، راه یافتن گاهشمار حیوانی به تقویم ایرانی و باور ایرانیان است.

با این وجود بازهم گاهشمار جانوری که این قوم در ایران باب کردند دقیقا همان چیزی نیست که در چین، ژاپن، کره جنوبی و...رواج دارد. در واقع همین تفاوت ها سبب شده است که به برخی سالها نام دو حیوان اطلاق شود.

اما در این رابطه ایرج ملک پور، منجم و استاد مؤسسه ژئوفیزیک نجوم و فیزیک فضا در یک گفت و گوی قدیمی اینگونه توضیح می دهد: تقویم با سال نام حیوانی، مربوط به تقویم ترکی مغولی است. این تقویم پس از استیلای مغول ها بر ایران از قرن هفتم هجری به تقویم ایرانیان راه یافت.

او با اشاره به اینکه این تقویم یک تقویم شمسی قمری است، می گوید: بدین ترتیب که سال آن شمسی و ماههای آن قمری 29 یا 30 شبانه روزی است. مبداء تاریخگذاری آن نیز سال 680 هجری شمسی است.

او پیرامون اینکه 1403 سال نهنگ است یا اژدها؟ توضیح می دهد: تقویم ترکی مغولی دارای دوره 12 ساله حیوانی است یعنی به هر سال، با ترتیب خاصی، نام یک حیوان داده می شود. این تقویم از دوره صفویه به طور رسمی در ایران پذیرفته شده و در سال 1259 هجری شمسی جایگزین تقویم جلالی شد.

ملک پور با بیا اینکه این تقویم 30 سال بعد یعنی در سال 1289 هجری شمسی منسوخ می شود، ادامه می دهد: ولی مستخرجین تقویم ایرانی، نامگذاری سال هجری شمسی به نام حیوانات را تا به امروز به طور غیررسمی ادامه دادند.

او می گوید: اسامی 12 حیوان تقویم ترکی مغولی شامل: مار، اسب، گوسفند، میمون، مرغ، سگ، خوک، موش، گاو، پلنگ، خرگوش و نهنگ است. لازم به یادآوری است که اسامی دوازده گانه ذکر شده همواره، در ایران استفاده شده است ولی در برخی از کشورها برای برخی سالها از اسامی دیگر استفاده می شود.

این استاد نجوم بیان می کند: در برخی کشورها از بز به جای گوسفند، خروس یا جوجه به جای مرغ، ببر به جای پلنگ، گربه به جای خرگوش و اژدها به جای نهنگ برای نامگذاری سالها استفاده می شود.

در نگاه کلی هر چند نامگذاری حیوانی بر سالها در تقویم ایرانیان وجود نداشته، اما با توجه به پذیرش تقویم حیوانی مغولی از دوره صفویه و ادامه این نامگذاری غیررسمی تا روزگار فعلی، اگر قرار باشد امسال را نامگذاری کنیم باید بدانیم 1403 سال نهنگ است و نه اژدها!