سازه های آبی شوشتر به عنوان شاهکار نبوغ و خلاقیت معرفی شده است

خبرگزاری مهر/ براساس آخرین خبرهای واصله، سازه های آبی شوشتر به عنوان شاهکار نبوغ و خلاقیت معرفی شده است.

با فرا رسیدن ایام نوروز و آغاز مسافرت های نوروزی، گردشگران بیشماری اعم از ایرانی و خارجی به استان خوزستان سفر می کنند، چرا که این استان با تمدن 9 هزار ساله خود و داشتن آثار تاریخی و جاذبه های گردشگری زبانزد عام و خاص شده است.

چغازنبیل، مسجد رنگونی های آبادان، آرامگاه دانیال نبی، تالاب بین المللی شادگان و...فقط بخشی از جاذبه های مهم گردشگری خوزستان به شمار می روند که همه ساله پذیرای مسافران و گردشگران هستند.

شهرستان شوشتر یکی از مقصدهای گردشگران و مسافران است، چرا که وجود سازه های آبی در شوشتر و داشتن سیستم آبیاری قدمتی به درازای تاریخ ایران سبب شده که مردم بسیاری از این آثار دیدن کنند؛ سازه های آبی شوشتر از بزرگترین مجموعه های صنعتی شناخته شده در عصر پیش از انقلاب صنعتی در جهان است و از سوی سازمان یونسکو «سازه های آبی شوشتر، شاهکار نبوغ و خلاقیت» نامیده شده است.

سازه های آبی شوشتر در دوران ساسانیان، برای بهره گیری از نیروی آب به عنوان محرک آسیاب های صنعتی ساخته شده است. در این مجموعه بزرگ، ساختمان آسیاب ها، آبشارها، کانال ها و تونل های عظیم هدایت آب و سیکا که محلی برای استراحت و تفریح است قابل توجه و جالب هستند.

در سفرنامه مادام ژان دیولافوآ، باستان شناس نامدار فرانسوی از این محوطه به عنوان بزرگترین مجموعه صنعتی پیش از انقلاب صنعتی یاد شده است.

با اینکه تاریخچه ساخت سازه آبی شوشتر به دوران هخامنشی می رسد اما اغلب برنامه های نوسازی و ‏توسعه این بنا در قرن سوم میلادی و در عهد ساسانیان اجرا شده است. کارگرانی که این مجموعه سترگ را ‏بنا کرده اند، سربازهای رومی بوده اند که پس از شکست والرین، امپراتور روم از شاپور یکم، شاهنشاه ‏ساسانی به اسارت درآمدند. طبق نقل تاریخ، فرمانروای ساسانی دستور داد با نیروی کار سربازان اسیر ‏رومی، سازه آبیاری عظیمی با یک آبراهه و دو بند بنا شود تا با استفاده از آن، جریان آب این دیار ‏کنترل شود.

جالب است بدانید این سازه در جهان بسیار شناخته شده تر از ایران است! ده ها کتاب و مقاله در خصوص این مجموعه نگاشته شده و هزاران جهانگرد سالانه از این مجموعه بازدید می کنند. خیلی از گروههای جهانگردی اروپا تنها برای بازدید از این سازه به ایران سفر می کنند.

در این مجموعه بزرگ، ساختمان آسیاب ها، آبشارها، کانال ها و تونل های عظیم هدایت آب و سیکا که محلی جهت استراحت و تفریح است قابل توجه و جالب هستند. در قسمت انتهایی ضلع غربی این مجموعه، سیکا قرار دارد که دسترسی به فضای درون آن از طریق چند پله دستکند میسر است. درون این فضا یک حوض 8 ضلعی با کانال های کوچک به چشم می خورد. آب این حوض از طریق یک جوی که از دیواره سیکا خارج می شود تأمین و از طریق دو کانال کوچک به درون رودخانه هدایت می شود.

این مجموعه جزئی از کانال های آبرسانی به آسیاب ها بوده که بعدها در دوره قاجار و در زمان حکومت محتشم (از حکام محلی) سدی در این مکان زده شده و در این مکان آب از یک قسمت داخل و وارد یک 8 ضلعی گود شده و سپس از این هشت ضلعی وارد دو کانال و از آنجا وارد رودخانه می شود.

اساس کار مجموعه به این صورت است که سد گرگر مسیر رودخانه را مسدود کرده و سطح آب را برای آبگیری سه تونل حفر شده در تخته سنگ بالا می آورد. تونل های سه گانه، آب را به مجموعه هدایت می کنند و به کانال های متعددی تقسیم می شوند که پس از گرداندن چرخ آسیاب ها، آب به صورت آبشارهایی به محوطه ای حوضچه مانند سرازیر می شود.

یکی از ویژگی های بسیار بارز مجموعه آسیاب ها و آبشارها مجاورت آن با بافت تاریخی شهر شوشتر است. این محوطه علاوه بر استفاده های صنعتی، در ایام کم آبی نیز آب مورد نیاز ساکنان را تأمین میکرد.

یک ویژگی بسیار زیبا و منحصر بفرد بصری نیز که در این مجموعه وجود دارد و جلوه ای خاص به آن می بخشد این است که آب حاصل از پساب آسیاب ها به صورت آبشارهای مصنوعی زیبا به محوطه ای حوضچه مانند می ریزد که منظره ای چشم نواز و دل انگیز را در مقابل دیدگان هر بیننده به وجود می آورد. همچنین در محوطه پشت بند که محل آبگیری سه تونل معروف «سه کوره»، «دهانه شهر» و «بلیتی» است نیز چشم انداز زیبایی به چشم می خورد.

تونل های سه گانه در پشت «پل بند گرگر» وظیفه انتقال حجم معینی از آب را برای به حرکت درآوردن پره های آسیاب برعهده داشته اند.

مجموعه آسیاب ها و آبشارهای شوشتر با توجه به زمان ساخت از شاهکارهای فنی و مهندسی در جهان است. این شاهکار مهندسی هم در ایران و هم در جهان بی نظیر است. با توجه به اهمیت شهر شوشتر در برهه هایی از تاریخ و توجه ویژه به احداث تأسیسات آبی در این منطقه که از فنون مهندسی پیچیده ای سود می جوید، ما را در نتیجه نهایی مصمم می کند که احداث آسیاب ها را متعلق به دوران کهن و حتی هم عصر با ساسانیان بدانیم. مجموعه آسیاب ها و آبشارهای شوشتر در سال 1377 توسط سازمان میراث فرهنگی با شماره 2181 در فهرست آثار ملی به ثبت رسید.

همچنین مجموعه آسیاب ها و آبشارهای شوشتر به عنوان دهمین اثر ایران به کمیته میراث جهانی یونسکو معرفی شد و در نشست سالانه اعضای این کمیته در سال 2009 با احراز معیارهای 1، 2 و 5 با عنوان نظام آبی تاریخی شوشتر در فهرست میراث جهانی یونسکو با شماره 1315 به ثبت جهانی رسید.