نگاهی به آداب و رسوم همدانی ها در ماه رمضان

ایرنا/ این خبر پیرامون نگاهی به آداب و رسوم همدانی ها در ماه رمضان برای شما مخاطبان گرامی نوشته شده است.

مردم مومن و خداجوی همدان دو یا سه روز مانده به ماه مهمانی خدا آیین پیشواز از ماه رمضان را برگزار می کنند و این یکی از سنتهای دیرین همدانی هاست که خود را برای روزه داری در ماه رمضان آماده می کنند و بیشتر همدانی با روزه گرفتن در روزهای اول، پانزدهم و آخر ماه شعبان به استقبال ماه مهمانی خدا می روند.

براساس یک سنت کهن کدبانوهای با سلیقه همدانی با پخت انواع شیرینی، نان و غذاهای خاص و محلی خود را برای پذیرایی از روزه داران در هنگام افطار آماده می کنند و در کنار آنها مردان این دیار برای شرکت در مجالس جزء خوانی و ختم قرآن و انجام تکالیف شرعی این ماه، به پاکسازی مساجد و حسینیه ها می پردازند.

افراد مسن هر محله نیز با کمک جوانان و نوجوانان فرش و قالیچه های مساجد را می شستند و با مزین کردن در و دیوار مساجد و حسینیه ها به پارچه های منقش به آیات قرآن و روایات و اشعار مذهبی به استقبال ماه رمضان می رفتند.

مهربانو مادر 86 ساله همدانی که خود به علت کهولت سن و داشتن بیماری توانایی گرفتن روزه را ندارد، در مورد آداب و رسوم همدانی ها در ماه مبارک رمضان می گوید: روزه های کله گنجشکی که در بیشتر خانواده ها برای ترغیب و تنشویق کودکان به گرفتن روزه از اهمیت زیادی برخوردار بود یکی از این سنتها است که البته در بیشتر استانهای کشور وجود دارد.

وی پیرامون نگاهی به آداب و رسوم همدانی ها در ماه رمضان ادامه داد: بچه ها با گرفتن روزه کله گنجشکی کمی به گرسنگی عادت می کنند و صبرشان بیشتر می شود تا وقتی به سن تکلیف رسیدند، هنگام گرفتن روزه کامل با سختی مواجه نشوند.

مهربانو که با بیان این آداب و رسوم، خاطرات دوران نوجوانی و جوانی در ذهنش تداعی می شود و آهی از ته دل می کشد، به سنت کهن کیسه برکت اشاره می کند و می گوید: در آن سالها که برای اقامه نماز ظهر و عصر به مسجد می رفتیم در روز بیست و هفتم این ماه کیسه برکت می دوختیم.

وی توضیح داد: در این روش بانوان قطعه ای پارچه و نخ و سوزن نیز همراه خود به مسجد می بردند و بین نماز ظهر و عصر این کیسه را می دوختند و مقداری پول در آن می گذاشتند و بین اعضای خانواده تقسیم می کردند، چرا که معتقد بودند خیر و برکت نصیب همه اعضای خانه می شود و برکت ماه رمضان به ماههای دیگر سال نیز منتقل خواهد شد.

این بانوی کهنسال همدانی به جشنی که در آخرین روز از ماه شعبان برگزار می شود، اشاره می کند و می گوید: این جشن که نزد همدانی ها به کلوخ اندازان شهرت دارند به این شکل است که اگر ماه رمضان در روزهای گرم سال بود اغلب مردم وسایل مورد نیاز و خوراک خود را آماده کرده و به جاهای خوش آب و هوا، پارک ها و بوستان ها می رفتند و بساط چای و خوراکی را علم می کردند.

وی ادامه داد: در این آیین هنگام عصر و موقع برگشت مقداری کلوخ بر می داشتند و نیت می کردند تا پایان ماه گناه نکنند و سپس کلوخ را محکم بر زمین می زدند، چرا که معتقد بودند با شکستن کلوخ، امیال نفسانی خود را زیر پا می گذارند.

مهربانو گفت: عده ای هم هنگام غروب کلوخی را در دست می گرفتند و رو به قبله می ایستادند و با این دعا که خدایا گناهان و کارهای بد گذشته را شکستیم و خود را برای عبادت و روزه ماه رمضان آماده می کنیم، آنگاه کلوخ را محکم بر زمین می زدند تا خرد شود.

به گفته این بانوی همدانی در قدیم الایام که رادیو، تلویزیون، موبایل و سایر وسایل نبود مردم از روشهایی مختلف برای بیدار کردن همسایه ها برای خوردن سحری، مناجات با خدا و اقامه نماز صبح استفاده می کردند.

مهربانو ادامه داد: صدای بانگ خروس، دهل زدن، کوبیدن دیوار همسایه، جار زدن، مناجات، سحرخوانی و چاوش خوانی از جمله سنتهای مردم همدان در ماه رمضان بود که برای بیدار کردن مردم در سحر استفاده می کردند.

این بانوی سالمند همدانی به یکی دیگر از آداب و رسوم مردم همدان در ماه مبارک رمضان اشاره می کند و می گوید جمع آوری خرده های نان سفره افطاری به این باور که هر فردی که بتواند خرده نان های سفره افطاری را تا آخر ماه مبارک رمضان جمع کند و تا روز عید قربان آن را نزد خود نگه دارد و آنها را در آبگوشتی که از گوشت قربانی در عید قربان تهیه می شود، بریزد و سپس بخورد، خداوند تمام آرزوها و نیازهای وی را برآورده می کند.

مهربانو به یکی دیگر از سنت های قدیمی همدانی در ماه مبارک رمضان اشاره می کند و می گوید: یک رسم شاد و شیرین از قدیم الایام در بیشتر خانواده های همدانی رواج داشت و هم اینک نیز این آیین البته با کمی تغییر انجام می شود.

وی ادامه می دهد: این سنت جالب «افطارانه» یعنی فرستادن افطاری توسط داماد به خانه عروس است و به این شکل برگزار می شود که مطابق این سنت دیرینه در ماه رمضان پسر جوانی که نامزد دارد، باید افطاری نامزدش را به خانه پدر عروس ببرد.

این مادر همدانی توضیح داد: بردن این افطاری با شیوه و آیین خاصی همراه بود که خانواده داماد مجمعه (سینی مسی) بزرگی را انتخاب کرده و افطاری شامل چند قرص نان، گرده 2 زرده، برنج، روغن حیوانی، یک عدد مرغ و یا ماهی، سیب سرخ، شیرینی، انگشت پیچ و میوه های فصل را تزئین کرده و روی آن یه تور قرمز کشیده و به خانه عروس می بردند.

وی ادامه داد: البته پس از اینکه افطارنه توسط خانواده داماد برای خانواده عروس برده میشد، خانواده عروس نیز در شبهای آینده، خانواده داماد را برای صرف افطاری به منزل خود دعوت می کردند و این رسم خوب همچنان در بین همدانی ها رایج است اما نوع افطارانه در گذر زمان دستخوش تغییراتی شده و بیشتر مواقع خانواده داماد قطعه ای طلا نیز همراه این افطارانه به عروس پیشکش می کنند.

کارشناس مردم شناسی میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری همدان درباره آداب و رسوم مردم این استان گفت: در سالهای دور افرادی که صدای خوبی داشتند، به ویژه در روستاها برای مطلع کردن مردم از هنگام سحر، بر پشت بام منازل می رفتند و چاوش خوانی می کردند و در مدح حضرت علی (ع) ذکر می گفتند.

فریبا نعمتی ادامه داد: اگر بخواهیم آیینی مخصوص ماه مبارک رمضان را در استان همدان ثبت کنیم، انواع چاوش خوانی، سحرخوانی و ذکرخوانی با لهجه های مختلف است که باید ثبت معنوی شود.

وی با بیان اینکه برخی از آداب و رسوم مردم همدان در ماه رمضان با آیین های مذهبی سایر نقاط کشور مشترک است، ادامه داد: دعوت از یک روحانی برای بیان احکام و شرع این ماه توسط کدخدا یا بزرگ روستا قبل از فرا رسیدن ماه رمضان و تمیز کردن مساجد یا حسینیه ها از جمله این آداب و رسوم است.

نعمتی افزود: باور مردم بر این بود که تمام نمازهای یومیه خود را در ماه مبارک رمضان باید در مسجد بخوانند و صبح، ظهر و بعد از افطار به مسجد می رفتند.

وی خاطرنشان کرد: دادن افطاری در منزل به روزه داران، توزیع شیر و خرما، حلیم، آبگوشت و آش در مساجد، عیدی بردن برای نوعروسان و یا گرفتن هدیه برای خانواده های عزادار برای از عزا درآوردن آنها از دیگر سنت های رایج در ماه مبارک رمضان در همدان است.

کارشناس گردشگری میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری همدان ادامه داد: همدانی ها برای اینکه بتوانند یک ماه را به خوبی روزه بگیرند، شیرینی نو و جدیدی همچون حلوا زرده، انگشت پیچ و کماج درست می کردند، سنتی که مختص همدان است.

نعمتی خاطرنشان کرد: یکی دیکر از آداب و رسوم همدانی ها برای روز عید فطر پختن آش خشکبار (آش ترش) به علت صفرا بر بودن است و مردم معتقد بودند پس از یک ماه روزه داری این آش برای دستگاه گوارش مفید است.

وی توضیح داد: آش خشکبار یا «ترش» دارای مقداری حبوبات شامل عدس، نخود و لوبیا و سبزی آش و خشکبار نظیر برگه هلو، برگه زردآلو، آلبالو خشکه، آلوی ترش، سرکه، شیره، رشته آشی و پیاز، نعنا و سیر داغ برای تزئین است.

این تنها بخشی از آیین و رسوم مردم دیار الوند در ماه مبارک رمضان است که البته بسیاری از آنها در زندگی شهری و مدرنیته به فراموشی سپرده و یا کمرنگ شده و برخی نیز به علت تجملات و چشم و هم چشمی دچار تغییرات شده است اما با این وجود نوای دلنشین رَبَّنَا لَا تُزِغْ قُلُوبَنَا روح را صیقل می دهد.