مجسمه رامسس دوم شاهکاری از مجسمه سازی مصر باستان است

ایسنا/ براساس آخرین اخبار و گزارشهای منتشر شده، مجسمه رامسس دوم شاهکاری از مجسمه سازی مصر باستان است.

«رامسس دوم» که با نام «رامسس کبیر» هم شناخته می شود، یکی از قدرتمندترین فراعنه مصر باستان بود و طولانی تر از تمام فراعنه حکومت کرد. او به مدت 66 سال از 1279 تا 1213 پیش از میلاد حکومت کرد.

مورخان معتقدند در آن دوره تاریخ، میانگین طول عمر 32 سال بوده است. او ثروت و قلمرو کشورش را گسترش داد، بناهای تاریخی متعددی مانند «ابوسمبل» ساخت و پرتره های بیشماری از خود تولید کرد تا تصویر سلطنتی قدرتمندی را به نمایش بگذارد. یکی از این آثار، مجسمه ای به نام «رامسس دوم» است که یک شاهکار از میراث او و هنر مصر باستان به شمار می رود.

«رامسس دوم» مجسمه ای است که از یک تکه از گرانودیوریت، سنگ آذرین دانه درشت شبیه به گرانیت تراشیده شده است. این همان ماده ای که برای ساخت سنگ معروف «روزتا» که بعداً در سال 196 قبل از میلاد ساخته شد، مورد استفاده قرار گرفت. مجسمه «رامسس دوم» در ابعاد واقعی انسان ساخته شده است و 196 سانتیمتر ارتفاع، 105 سانتیمتر عمق و 70 سانتیمتر عرض دارد. این مجسمه فرعون نشسته را در حالی به تصویر کشیده است که سربند سلطنتی و گردن بند پهنی بر سر و گردن دارد، با دست راست خود عصایی را نگه داشته و لباس تشریفاتی و سندل به تن دارد.

رامسس دوم یک مجسمه متحرک پر از انحنا و پیچ و خم نیست که بتوان آن را از هر زاویه ای تماشا کرد. این مجسمه را باید از چهار زاویه تماشا کرد؛ نمای جلویی، دو نیم رخ و یک نمای پشتی. نمای ثابت و حالت انعطاف ناپذیر حاکی از اقتدار محکم فرعون است.

فرعون در این مجسمه سربند سلطنتی بر سر دارد که با نام «خپرش» شناخته می شود. از این سردیس معمولا با نام های «تاج آبی » و «تاج جنگ» یاد می شود، چرا که نشان دهنده دلاوری نظامی صاحب آن است. «رامسس دوم » یکی از آخرین حاکمان جنگجوی مصر باستان بود که بیش از 15 لشکرکشی را رهبری کرده بود.

«خپرش» همچنین «اورئوس» مار کبری را که نمادی از «بوتو» ایزدبانوی مصر باستان است، به تصویر می کشد. بنابراین، «خپرش» به بیننده شکوه نظامی و اقتدار سلطنتی پادشاه را یادآوری می کند.

زیر «خپرش» چهره «رامسس دوم» تراشیده شده است. با توجه به شباهت چهره او و پدرش «ستی یکم» میتوان دریافت که این مجسمه به سالهای نخست حکومت «رامسس دوم» تعلق دارد. برخی از مورخان حتی این فرضیه را مطرح کرده اند که این مجسمه در ابتدا چهره «ستی یکم » را به تصویر می کشیده و «رامسس دوم» بعدها آن را به چهره خود تغییر داده است. با این حال هیچ اثری از تراشیدگی دوباره وجود ندارد. بنابراین، این مجسمه با وجود تأثیرات هنری سنگین از سلطنت پدرش، از همان ابتدا به «رامسس دوم» تعلق داشته است. این مجسمه چهره ای جوان، مطمئن و ایده آل از پادشاه را ارائه می کند.

زیر چهره شاهد گردنبند یا نوعی یقه عریض هستیم که از 6 ردیف مهره و یک لبه منگوله دار ساخته شده است. نمونه های زیادی از یقه های پهن از مصر باستان به ویژه از دوران «پادشاهی میانه» و «نوین» باقی مانده است، بنابراین رنگ های بکار رفته در گردنبند «رامسس دوم» را میتوان حدس زد. مواد بکار رفته در این گردنبند طلا، عقیق جگری، فیروزه و لاجورد بوده اند. در این صورت «رامسس دوم» یک گردنبند فوق العاده رنگارنگ و نفیس را آویخته بوده است. متأسفانه، هیچ یک از گردنبندهای عریض شخصی «رامسس دوم» تا به امروز باقی نمانده است.

براساس مقاله مجسمه رامسس دوم شاهکاری از مجسمه سازی مصر باستان است، باید بدانید که در دست راست فرعون یک عصا قرار دارد. این «هکا» یا عصای سرکج است که نماد اقتدار سلطنتی است. یکی از معروف ترین نمونه هایی که تاکنون از عصای سرکج کشف شده است، داخل مقبره «توت عنخ آمون» قرار داشت. عصای سرکج «رامسس دوم» احتمالا از ترکیب زیبایی از نوارهای متناوب طلا و لاجورد ساخته شده بود.

لباسی که تمام بدن «رامسس دوم» را پوشانده یک لباس تشریفاتی است. این یک لباس پلیسه دار است که احتمالاً از کتان ساخته شده است. تاخوردگی این پلیسه ها روی بازوی راست مجسمه که «هکا» را با آن نگه داشته، قابل مشاهده است. این لباس که درست به اندازه بدن فرعون آماده شده است، اجزای بدن او به ویژه شانه های پهن، سینه، بازوهای عریض و شکم صاف او را مورد توجه قرار می دهد. در این مجسمه «رامسس دوم» به عنوان یک مرد قوی و منضبط به تصویر کشیده شده است که از بدن ورزیده ای برخوردار است.

ویژگی های ظاهری او به ایده آل های دودمان هجدهم قبلی شباهتی ندارد و در عوض بدن او بازگشتی به ارزش های سنتی دیرینه پادشاهان قدرتمند مصر باستان است. با این حال، لباس تمام بدن سبک جدیدی است که در دوران «پادشاهی نوین» معرفی شد؛ چرا که در «پادشاهی کهن» و «میانه»، پادشاهان قوی با سینه برهنه با جامه کوتاه به تصویر کشیده می شدند.

«رامسس دوم » در این مجسمه صندل های قطوری به پا کرده است که احتمالا از چرم یا نی های پاپیروس ساخته شده اند. زیر صندل های فرعون نیز نمادی از 9 دشمن مصر حکاکی شده است.

در دو سمت پاهای مجسمه بزرگ دو پیکره کوچک قرار دارد، یک مرد جوان در سمت چپ مخاطب و یک زن بالغ در سمت راست مخاطب. زن بالغ ملکه «نفرتاری» همسر اصلی پادشاه است. ملکه سربندی به سبک الهه «حاثور» بر سر دارد که دو شاخ آن شبیه قابی برای یک لوح خورشیدی و دو پر بلند به نظر می رسند.

«رامسس دوم» عمیقا به ملکه «نفرتاری» علاقه داشت. حضور «نفرتاری» در این مجسمه قدمت آن را به 30 سال نخست سلطنت «رامسس دوم» بر می گرداند؛ چرا که او در سی امین سال سلطنت «رامسس دوم» یعنی در سال 1249 قبل از میلاد درگذشت. به تصویر کشیدن «نفرتاری» در این مجسمه حاکی از محبوبیت او در زندگی پادشاه است.

در سمت چپ مخاطب نیز تصویری از یک مرد جوان دیده می شود که در حقیقت پسر فرعون و وارث تاج و تخت است و «Amunherkhepeshef» نام دارد. حضور او در این مجسمه بیانگر باروری رامسس دوم و نفرتاری و امنیت این سلسله از نظر جانشین تاج و تخت است. تاریخ مصر باستان بیشتر با کشمکش هایی درباره جانشین همراه بود. بنابراین، تضمین یک وارث مشروع برای انتقال مسالمت آمیز قدرت از یک فرعون به فرعون دیگر بسیار مهم بود.

با این حال «Amunherkhepeshef» پیش از رسیدن به تاج و تخت و در بیست و پنجمین سال سلطنت «رامسس دوم» یعنی در 1254 پیش از میلاد درگذشت. پسر دیگری به نام «مرنپتا» (Merneptah) در نهایت تاج و تخت را به دست گرفت. حضور «Amunherkhepeshef» در این مجسمه همچنین نشان می دهد که این مجسمه تا بعد از سال 1254 قبل از میلاد ساخته نشده است. از این رو این مجسمه در فاصله 1279-1254 قبل از میلاد خلق شده است.

مجسمه «رامسس دوم» اکنون در موزه مصرشناسی تورین واقع در ایتالیا نگهداری می شود. با این حال این مجسمه نخستین بار در «معبد آمون» واقع در «اقصر» کنونی قرار داشت. این مجسمه احتمالا برای تشکر از خدای آمون ساخته شده است. شاید فرعون به تازگی در یک جنگ پیروز شده بود، یک پروژه بزرگ را به پایان رسانده یا از یک بیماری مرگبار جان سالم به در برده بود.