الواح هخامنشی استردادی از آمریکا چه زمانی رونمایی می شوند؟

ایسنا/ بدنبال آخرین خبرهای بدست آمده، این پرسش مطرح می گردد که الواح هخامنشی استردادی از آمریکا چه زمانی رونمایی می شوند؟

در واپسین روزهای تابستان 1402، 3506 لوح هخامنشی همراه با هواپیمای رئیس جمهور پس از حدود 90 سال به ایران بازگردانده شد. این الواح بخشی از محموله بزرگتری بود که در سال 1311 خورشیدی در تخت جمشید کشف و به منظور رمزگشایی و مطالعه به مؤسسه شرق شناسی شیکاگو امانت سپرده شد.

از بیش از 30 هزار قطعه ای که برای مطالعه و رمزگشایی در اختیار مؤسسه شیکاگو بود، تا کنون پنج محموله در سالهای 1327، 1330، 1383، 1398 و 1402 از آمریکا به ایران برگردانده شده و هنوز قطعاتی از این الواح در آن مؤسسه باقی مانده است که عزت الله ضرغامی، وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی درباره روند بازگشت بقیه الواح گفته بود: زمینه برای برگشت باقی الواح هم ایجاد شده و قرار است طبق توافقی که آمریکایی ها انجام دادند، کارشناسان ما به این کشور بروند و مابقی الواح را صحت سنجی کنند و پس از آن آرام آرام باقی الواح به ایران بازخواهد گشت.

اما پنجمین محموله که در 9 صندوق به وزن 75 کیلوگرم 30 شهریور 1402 به ایران رسید، شامل 836 قطعه لوح کوچک به خط آرامی و 2670 قطعه لوح بزرگ به خط عیلامی است که به موزه ملی ایران تحویل داده شد. قرار بود پس از قرنطینه و بررسی و مطالعه، بخشی از این الواح به نمایش گذاشته شود، که جبرئیل نوکنده، مدیر موزه ملی ایران در پاسخ به سوال درباره زمان به نمایش گذاشتن آنها گفت: به زودی نمایش داده می شود.

او پیش تر از احتمال نمایش الواح هخامنشی در هفته پژوهش (25 تا 29 آذر) سخن گفته بود که در پیگیری دوباره این پاسخ را داد: زمان نمایش (پنجمین محموله از الواح هخامنشی استردادی) نزدیک است.

مطالعاتی که تا کنون روی الواح هخامنشی انجام شده است، نشان می دهد محتوای آنها از کف جامعه و طبقات عالی مرتبه آن دوره تاریخی را در بر می گیرد.

طبق مستندات، رمزگشایی الواح در مؤسسه شیکاگو از سال 1937 آغاز شد اما با شروع جنگ جهانی دوم، کار تا سال 1945 میلادی متوقف ماند و رمزگشایی و بازگشت کامل این الواح با تأخیر مواجه شد. چند کارشناس روی لوح های گلی تخت جمشید کار می کردند؛ یک استاد بزرگ سومرشناسی به نام آرنولد پوبل (Poebel) و دو شاگرد او که یکی «جورج کامرون» و دیگری «ریچارد هلک» بودند، ابتدا لوح ها را که به خط میخی بودند، رمزگشایی کردند تا زبان آنها مشخص شود. وقتی دریافتند که گل نبشته ها عیلامی هستند، روی آنها کار کردند، اما چون در آن زمان آگاهی ها از دوره عیلامی هخامنشی فقط سنگ نوشته های پادشاهان هخامنشی بود، کار به کندی پیش می رفت.

مطالعه گل نوشته ها در دانشگاه شیکاگو با شروع جنگ جهانی متوقف و پس از پایان جنگ در سال 1945 میلادی دوباره آغاز شد. در آن دوره، کامرون و هلک مطالعه گل نوشته ها را آغاز کردند که گل نبشته های خزانه تخت جمشید نیز به دانشگاه رسیدند. کامرون پس از اینکه 150 گل نوشته را خواند، توجه خود را به خواندن گل نوشته های خزانه تخت جمشید معطوف کرد و سرانجام کتاب آن در سال 1948 میلادی چاپ شد. در این مسیر عبدالمجید ارفعی، پژوهشگر و متخصص زبان های باستانی که از آخرین مترجمان بازمانده خط میخی عیلامی در ایران است نیز در مطالعه و خوانش این گل نبشته ها نقش داشت.

با درگذشت هلک، در سه مرحله بخش های کوچکی از الواح به کشور برگردانده شد. سال 1327 (179 قطعه)، سال 1329 (37هزار قطعه) و سال 1383 نیز (300 قطعه) به ایران مسترد شد.

در این میان، یک شکایت جریان استرداد الواح هخامنشی به ایران را تغییر داد؛ پرونده ای معروف به «جنی روبین» (شاکی پرونده الواح هخامنشی) علیه ایران تشکیل شد اما اسفند 1396 رأی قضات دیوان عالی به نفع ایران صادر و حکم مصادره و فروش الواح هخامنشی ایرانی لغو شد. با این وجود باز شدن این پرونده، روند استرداد الواح هخامنشی را حدود 14 سال عقب انداخت و محموله چهارم سال 1398 به ایران رسید.

بازگشت بخش دیگر الواح نیز درگیر محدودیت های همه گیری کرونا، تحریم، همکاری نکردن کشورها و شرکت های بیمه شد. سرانجام مقرر شد محموله الواح هخامنشی توسط مؤسسه شرق شناسی به نمایندگی ایران در نیویورک تحویل داده شود تا در زمان برگزاری مجمع سالانه سازمان ملل از طریق هواپیمای حامل هیأت نمایندگی جمهوری اسلامی ایران به کشور بازگردانده شود.