به دنبال چرایی متروکه شدن سیلک آنهم در اوج شکوفایی هستیم

ایلنا/ براساس آخرین خبرهای بدست رسیده، به دنبال چرایی متروکه شدن سیلک آنهم در اوج شکوفایی هستیم.

فصل دوم از مرحله سوم «طرح بازنگری محوطه تاریخی سیلک» با همکاری دانشگاه کاشان، موزه ملی ایران و پایگاه میراث فرهگی سیلک به سرپرستی مشترک جبرئیل نوکنده و جواد حسین زاده با کشف راه آب سفالی متعلق به آخرین دوره سیلک و کشف بقایای دو خانه مسکونی همراه بود.

جواد حسین زاده (باستان شناس و مدیر پایگاه میراث فرهنگی سیلک کاشان) گفت: به نظر می رسد که آبراهه ای که در این فصل از کاوش پیدا شد، در واقع یک نوع سیستم مرکزی دفع فاضلاب بوده که شاید برای آبهای سطحی مورد استفاده قرار میگرفت. این آبراهه با سفال درست شده و تاکنون در سیلک چنین نمونه ای پیدا نشده بود.

او ادامه داد: نمونه هایی از این آبراهه در چغامیش و سد سیمره پیدا شده بود که به صورت تنبوشه بود در حالی که آبراه سیلک به شکل ناودان است که به یکدیگر وصل شده اند. در عین حال ما موفق به کشف بخشی از دو فضای مسکونی شدیم که پشت سر هم ساخته شده اند و دارای پلان دو اتاق کنار هم رو به حیاط هستند.

حسین زاده همچنین از کشف شواهدی از فعالیتهای صنعتی در سیلک خبر داد و گفت: در عصر آهن و دوره پایانی سیلک موفق شدیم شواهدی از کارگاه های ذوب فلز را بدست آوریم که ذوب و قالب گیری فلز در آن انجام میشد. همچنین محصولات و تولیدات جانبی این کارگاه های ذوب فلز و زباله هایی که از انجام این کارها حاصل می شود را بدست آوردیم.

او درخصوص کارگاه های ذوب فلز و آنچه در این کارگاه ها ساخته میشد، تصریح کرد: به نظر می رسد که این کارگاه های ذوب فلزهای ظریف و در مقیاس خیلی کوچک باشند، چرا که در این دوره از سیلک شاهد تعداد زیادی ظروف سربی، اشیای نقره ای و مفرغی هستیم. به نظر می رسد که در این کارگاه ها اشیایی که بیشتر جنبه تزیینی و فاخر داشتند، ساخته می شدند. آن چیزهایی که در این کارگاه ها پیدا شده، بسیار کوچک و ظریف هستند اما میزان زباله ای که در محل دفن زباله ها بدست آورده ایم، حجم زیادی داشت. به نظر می رسد که زباله های بدست آمده نشان از حجم بالای تولیدات فلزی از زیورآلات گرفته تا ظروف و…در این کارگاه ها دارند.

مدیر پایگاه میراث فرهنگی سیلک کاشان یادآور شد: به نظر می رسد که سیلک در مرحله آخر تمدنی خود از نظر صنعتی بسیار پررونق بود. حتی شاهد افزایش بسیار زیاد ثروت در این منطقه هستیم چنانکه سفال هایی که از متاخرترین دوره سیلک بدست آمده، به شدت متنوع و زیاد است که نشان از وجود جامعه ای مرفه و ثروتمند دارد. سفال های بدست آمده علاوه بر تنوع از کیفیت بسیار بالایی برخوردار هستند. در واقع با جامعه ای بسیار غنی روبرو هستیم.

این فصل از کاوش در تپه جنوبی سیلک برای پاسخ به این پرسش اساسی انجام شد که وضعیت سیلک در دوره های پنجم و ششم (آخرین مراحل استقراری این تپه) چگونه بوده تا علل متروک شدن سیلک بررسی شود.. نباید فراموش کرد که یکی دیگر از ویژگی هایی این منطقه، زندگی 5 هزار ساله مردم در آن است؛ در حالی که بیشتر تمدن های شناخته شده در دنیا در هزاره های اول تا سوم از میان رفته اند، میتوان روایت زندگی باستانی در تپه سیلک را طی 5 هزار سال دنبال کرد که البته به دلایل نامعلومی تا 3 هزار سال پیش از میان رفته است.

حسین زاده گفت: با توجه به یافته های این فصل از کاوش، هنوز باید بررسی های لازم را داشت تا بتوانیم به دلایل متروکه شدن سیلک در همین دوره که نشان از رفاه و ثروت بسیار زیاد مردمان سیلک دارد، برسیم. احتمال وقوع زلزله یا ترک مکان به دلایل مسائل طبیعی دور از ذهن است، چرا که عموما وقتی زلزله می آید بعد از مدتی مردم در همان نقطه ساکن می شوند و زندگی ادامه پیدا می کند این در حالی است که در سیلک اینگونه نیست و به یکباره زندگی در این نقطه متوقف می شود.

حتی شاید عواملی مانند بیماری تاثیرگذار باشد اما این احتمال را نیز در نظر گرفته ایم که شاید مسائل سیاسی و اجتماعی در ترک این مکان تاثیرگذار بوده باشد. این مهم باید بیشتر مورد بررسی قرار گیرد و طی چند ماه آینده مطالعات خاصی درخصوص بحران های زیست محیطی منطقه صورت می گیرد و اگر پاسخ ها منفی باشد، باید به بررسی بحران های سیاسی و اجتماعی بپردازیم تا بین 500 تا 700 پیش از میلاد چه مسائل سیاسی در این منطقه رخ داد. فرضیه ای وجود دارد مبنی برآنکه شاید فروپاشی مادها و شکوفایی هخامنشیان یکی از دلایل متروکه شدن سیلک در اوج دوران شکوفایی باشد.

این باستان شناس همچنین در خصوص شکل سفال های بدست آمده گفت: فرم سفال ها تکامل یافته و کیفیت پخت ساخت و تنوع فرم را شاهد هستیم. به جرات می توانم بگویم تنوعی که در فرم و انواع سفال در آخرین دوره سیلک شاهد هستیم، امروزه در سفال هایمان نمی بینیم. به اندازه ای سفال های مختلف از بشقاب های مختلف، فنجان های مختلف با شکل های متنوع، خمره های متفاوت، ظروف لوله دار مختلف و…در این دوره شاهد هستیم که نشان از جامعه ای مرفه دارد که به اندازه ای در رفاه است که می تواند برای ساخت ظروف خود وقت بگذارد و در این میزان تنوع ظرف تولید کند.

چندین نوع بشقاب با لبه های مختلف داریم. این جامعه به اندازه ای وقت و زمان برای تهیه سوخت کوره و حتی تهیه گل سفالگری و شکل دادن به آن داشت که چنین تنوعی از سفال ها را تولید کرده است. به نظر نمی رسد که این جامعه دچار مشکلات اقتصادی باشد.

او یادآور شد: در حال حاضر این فصل از کاوش تپه سیلک به پایان رسیده و در انتظار زدن سقف روی سازه هستیم. دانشجویان نیز در کارگاه پایگاه سیلک و دانشگاه کاشان مشغول ثبت و ضبط و عکاسی و مطالعه گیاهان و ظروف و…هستند.