آیین سنتی تیرماه سیزه شو هر سال در اواسط آبان برگزار می شود

ایرنا/ براساس آخرین اخبار منتشر گشته، آیین سنتی تیرماه سیزه شو هر سال در اواسط آبان برگزار می شود.

در مازندران از کهن ترین زمان، در هر ماه جشنی برگزار میشد و از این جشن های دوازدگانه تنها جشن تیرگان با نام تیرماه سیزه شو هنوز در استان برگزار می شود اما برگزاری جشنهای دیگری چون فروردینگان، اردیبهشت گان و بقیه جشن ها به دست فراموشی سپرده شده است.

افزون بر یکی بودن نام روز و ماه، جشن تیرگان را سالروز حماسه مشخص شدن مرز ایران با تیراندازی آرش می دانند، تیری که از کمان این کمانگیر مازندران به هوا پرتاب شد تا مرز ایران و توران را مشخص کند و سالروزی برای برپایی جشنی به منظور پاسداشت تمام آنچه از فرهنگ و هنر دیار طبرستان است.

در شب تیر ماه سیزده، خانواده ها، دوستان و خویشاوندان نزدیک گرد هم جمع می شوند و بنا بر رسم محل آجیل و میوه هایی مانند انار، پرتقال، خربزه، هندوانه، ازگیل، سنجد، انگور، نیشکر، تخمه، بستنی و گردو دور سفره می چینند و با هم می خورند. همچنین نان و شیرینی های محلی همچون کماج و بادونه هم در این شب پخته و در پذیرایی ها استفاده میشد.

در این شب بنا بر سنت پیشینیان آیین ' «لال زن شو ' یا کتک خوردن از لال برگزار می شود که در آن فردی که به خوش قدمی در منطقه خود معروف است با لباس مبدل وارد خانه می شود.

این فرد به عنوان لال که نمی بایست حرف بزند با ' شیش ' (ترکه) که به دستش دارد به آرامی به افراد می زند که اهالی بر این باورند که لال هرکسی را بزند تا سال دیگر مریض نمی شود.

قدیمی ها ترکه خوردن از لال را دارای شگون می دانستند و معتقد بودند اگر صاحب خانه هوشیار باشد و قسمتی از ترکه را بگیرد و بشکند، مبارکی و شگون ترکه خوردن بیشتر می شود.

بیشتر مواقع لال سراغ زنان نازا، دختران دم بخت، حیوانات نازا و درختان بی میوه می رود که در هنگام زدن کسی پادرمیانی می کند و با قول و ضمانت جلوی ترکه زدن لال به آنها را می گیرد و ضمانت می کند که تا سال بعد مشکلشان برطرف خواهد شد.

شیش یا ترکه به عنوان سمبل خوبی در باور مردم دیار مازندران توسط صاحب خانه در بین چوبهای سقف قرار داده می شود تا برای خانه برکت بیاورد.

سنت اجرای لال شو دارای شعر محلی مخصوصی هم است که به صورت فردی یا دسته جمعی خوانده می شود:

لال اِنه لال اِنه، آواز محلی سیزه شو
لال اِنه لال اِنه، پار بورده امسال اِنه
پار بورده امسال اِنه، مهمانِ پارسال اِنه
سرخانِ سوار اِنه، مه مارِ برار اِنه

این شعر را اهالی منزل و جوانان محل که به همراه لال زن شو وارد محفل می شوند به صورت آواز می خوانند.

جشن سنتی و بومی مازندران موسوم به جشن ' تیر ماه سیزده شو همزمان با گرامیداشت روز ملی مازندران با حضور گروههای مختلف هنری و قشرهای مختلف مردمی در آمل برگزار و این آیین باستانی گرامی داشته شد.

این مراسم که با استقبال پرشور خانواده های آملی در مجتمع فرهنگی و هنری ولی عصر (عج) آمل برگزار شد، برنامه های متنوع و شاد فرهنگی و هنری شامل شعر خوانی شاعران بومی، لارو لارو ما و نوروز خوانی، موسیقی اصیل مازندرانی، نقالی خوانی توسط نوجوانان آملی، شاهنامه خوانی اجرا شد.

رئیس اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی شهرستان آمل گفت: گرامیداشت آیین های سنتی و بومی از جمله تیرماه سیزده شو در اشاعه فرهنگ بومی و محلی و توجه ویژه به آیین های مازندران و انتقال فرهنگ اصیل این استان به نسل جوان و همچنین گسترش نشاط و همبستگی اجتماعی نقش بسزایی دارد.

رضا کسب ور افزود: اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی آمل در پیروی از سیاست کلان فرهنگی، پاسداشت و ترویج آداب و رسوم اسلامی ایرانی را سرلوحه برنامه های اجرایش قرار داده است.

وی با تاکید بر اینکه داشتن نگاه ارزشی به آیین های سنتی و محلی باعث ماندگاری فرهنگ بومی در مازندران می شود، تصریح کرد: سنتهای محلی و ملی در راستای تقویت فرهنگ بومی ارزشمند است و باید همه مسئولان با نیت دلسوزانه در کنار دستگاه های متولی فرهنگی برای احیای سنت ها و آیین های فراموش شده مازندران تلاش کنند.

رئیس اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی آمل همچنین با بیان اینکه ایجاد هماهنگی با تعامل و انسجام در عملی کردن برنامه و به دور از شعارزدگی می تواند به تحقق این اهداف کمک کند، اضافه کرد: درهمین راستا این اداره در تداوم و احیای برنامه های شاخص آیینی و سنتی فراموش شده مازندرانی، برنامه" کنس دشو" را نیز در ماه جاری برگزار خواهد کرد.

یکی از تاریخ نگاران و پژوهشگر و منجم آملی و پدیدآور گاهشمار البرز در این آیین با بیان اینکه قدمت ایران و گسترده آن بسیار وسیع و آیین های بومی و سنتی بسیار در سده های مختلف و به مناسبت های مختلف برگزار میشد، گفت: برخی از مورخان فلسفه برگزاری جشن تیر ماه سیزده شو که در سیزدهمین شب از آبان ماه در مازندران برگزار می شود، به روایتی به تعیین مرز ایران و ' توران ' به وسیله کمان توسط ' آرش کمانگیر ' نسبت می دهند که در تایید و یا رد آن بحثهای زیادی وجود دارد.

نصرالله هومند با بیان اینکه در بیان جایگاه و تاریخ ایران و مازندران و آیین و آداب و رسوم آن در حد یک همایش و جلسه قابل بیان نیست، افزود: شهرستان آمل به عنوان پیشگام در برگزاری برنامه ها و جشن های آیینی و مناسبتی در راستای احیای خرده فرهنگ های محلی از آن یاد می شود و وجود برخی از خرده فرهنگ ها و آیین هایی که از گذشته ها وجود داشته است، باید از سوی علاقمندان به فرهنگ های بومی و محلی و اداره های مرتبط شهرستانها احیا شود.

وی احیای آیین های سنتی و محلی با درون مایه های هویت ملی وایرانی که خاص مردم این استان است را در راستای تقویت باورهای محلی به نسل جوان جامعه ضروری و پیگری از سوی متولیان این امر را یک تکلیف و رسالت مهم دانست.

این پژوهشگر احترام به سنت ها و آیین های گذشتگان را احترام به فرهنگ و هویت غنی استان دانست و تصریح کرد: قدیمی فکر نکنیم، اما به قدیمی ها و گذشتگان و تجربه های گرانقدر آنان احترام بگذاریم.

مهمترین بخش جشن تیر ماه سیزده شو در مازندران آماده کردن 13 نوع خوراکی و خوردن آن در طول شب به همراه جشن و پایکوبی است که در گذشته بسیار مرسوم بوده است.

امسال اما این هدیه ویژه که به زبان مازندرانی به آن " خاچی" گفته می شود، توسط اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی که شامل انواع میوه های فصل پاییز و نان و شیرینی های محلی بوده، تهیه و میهمان ها و شرکت کننده های این مراسم داده شد.

تیرماه در تقویم مازندرانی (مانند تقویم فرس قدیم) مصادف با آبان ماه در تقویم جلالی (تقویم امروز ایران) است.

محاسبه فصل ها، فعالیتهای کشاورزی و جشن های کهن بر پایه تقویم محلی مازندرانی تا یک نسل پیش رایج بود و هنوز هم در بعضی از روستاهای مازندران بر مبنای تقویم مازندرانی محاسبات انجام می شود.