کاروانسرای شاه عباسی بیستون جلوه ای از فرهنگ اصیل ایرانی است

ایرنا/ براساس آخرین خبرهای بدست آمده، کاروانسرای شاه عباسی بیستون جلوه ای از فرهنگ اصیل ایرانی است.

اگر به استان کرمانشاه سفر کنید، در فاصله 30 کیلومتری کرمانشاه به شهر بیستون می رسید. این شهر قدمتی دیرینه داشته و آثار تاریخی بسیار ارزشمندی را در دل خود جای داده است.

مجموعه بیستون کرمانشاه شهرت جهانی داشته که شامل سنگ نوشته بیستون، کاروانسرای شاه عباسی، نیایشگاه مادی از دوره مادها، غار مرخر و غار شکارچیان از دوره پیش از تاریخ، سنگ بلاش، کاخ بیستون، تندیس هرکول از دوره سلوکیان، نقش مهرداد اشکانی از دوره اشکانیان، سنگ نگاره گودرز از دوره اشکانیان، بنای ساسانی از دوره ساسانیان، فرهاد تراش، سنگ بلاش، کاروانسرای ایلخانی از دوره ایلخانیان، پل بیستون از دوره صفوی و کتیبه علی خان زنگنه می شود.

جدا از همه موارد ذکر شده در مورد بیستون، تماشای صرف این مجموعه برای همه جذاب و دوست داشتنی است.

در جنوب غربی شهر بیستون و درست در مقابل فرهادتراش، کاروانسرای بیستون معروف به کاروانسرای شاه عباسی یا کاروانسرای صفوی قرار دارد.

این کاروانسرا یکبار در تیر سال 1385 در نشست یونسکو در کشور لیتوانی به همراه 15 اثر مجموعه بیستون به ثبت جهانی رسید و پس از 17 سال یکبار دیگر ولی این بار در شهر ریاض عربستان به همراه 53 کاروانسرا که همگی نشان از اقتدار فرهنگ این سرزمین هستند، به ثبت جهانی رسید.

نام بیستون که متأسفانه برخی مواقع «بی ستون» خوانده می شود در طول تاریخ تغییرات زیادی کرده تا به نام کنونی رسیده است. در ابتدای کار نام این منطقه بغستان بوده که در آن “بغ” به معنی “خدا” و “ستان” به معنی “جایگاه و سرزمین” است. بنابراین بغستان به مفهوم جایگاه خدایان خواهد بود. البته به جای بغستان از واژه بگستان نیز استفاده می شده است. پس میتوان نتیجه گرفت که علت نامگذاری این محدوده به نام بغستان اشاره به جایگاه خدایان دارد.

در دوره های بعدی، بعد از دوره هخامنشی نام بغستان تغییراتی پیدا کرده است. به عنوان مثال در دوره پهلوی به بیستون به زبان پهلوی بهیستان و بهیستون نیز گفته میشد. نام بیستون در دوره اسلام به بهستون تغییر پیدا کرد و در حال حاضر نیز که با نام بیستون خوانده می شود.

پرونده کاروانسراهای ایرانی برای ثبت در فهرست میراث جهانی یونسکو شامل 54 کاروانسرای ایرانی عصر روز یکشنبه هفته جاری به ثبت جهانی رسید. این پرونده بیست و هفتمین اثر تاریخی و طبیعی ایران در یونسکو است.

نماینده ایران در یونسکو با اعلام اینکه ایران بیش از یک هزار کاروانسرای تاریخی دارد افزود: از این تعداد بیش از 700 کاروانسرا در فهرست آثار ملی ایران ثبت شده است.

مدیر کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان کرمانشاه اظهار کرد: در چهل و پنجمین نشست کمیته میراث جهانی یونسکو که در ریاض عربستان در حال برگزاری است، پرونده کاروانسراهای ایران به عنوان بیست و هفتمین میراث جهانی کشور عزیزمان تایید و ثبت شد.

«داریوش فرمانی» افزود: اتفاق بسیار مهم و ارزشمندی که با ثبت 54 اثر ارزشمند کشورمان اتفاقی شگرف را در پهنه گسترده ایران عزیز رقم زد.

وی با بیان اینکه خداوند را شاکریم که باز هم شاهد جلوه گری وجهی دیگر از هیبت باشکوه فرهنگ اصیل و چشم نواز و دل انگیز این خاک پرگهر در منظر جهانیان باشیم، اظهار داشت: تکه ای دیگر از پازل این مرز و بوم در حافظه مردم جهان بعنوان سومین اثر این استان سترگ به ثبت جهانی برسد و افتخار دیگری بر سینه ستبر کرمانشاه بدرخشد.

مدیر کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان کرمانشاه عنوان کرد: با ثبت کاروانسراها در یونسکو و حضور کاروانسرای بیستون در این لیست به عنوان نماینده این استان فرهنگ والای مردم ایران زمین را باز دیگر به جهانیان ثابت کرد.

وی خاطرنشان کرد: با ثبت این اثر ماندگار، یکبار دیگر باید تفکرات عمیق گذشتگانمان را در حوزه مهمان نوازی، راهداری، امنیت و سایر جوانب توسعه فرهنگی را مورد توجه و بررسی قرار دهیم.

او با قدردانی از مسئولان و دست اندرکاران این ثبت جهانی به ویژه وزیر، قائم مقام و معاون میراث فرهنگی کشور و تیم کارشناسان ثبت و مدیران استانها اظهار کرد: این اتفاق شگرف را صمیمانه به مردم ایران و استان کرمانشاه تبریک می گویم که اینگونه برگی دیگر از تاریخ پر از غرور میهنمان را در دفتر حافظه تاریخی جهان نگاشتند.

کاروانسرای شاه عباسی بیستون با مساحتی بیش از 6 هزار مترمربع بر سر راه ارتباطی مهمی که ایران را به عراق ارتباط میداده، قرار دارد و طبق متون تاریخی برای اقامت زائران عتبات عالیات احداث شده است.

هر چند بانی اولیه بنا مشخص نیست اما احداث آن احتمالا به فرمان شاه عباس صفوی و بنا بر کتیبه سر بنا به اهتمام شیخ علی خان زنگنه، صدر اعظم شاه سلیمان صفوی به پایان رسیده است.

در اوایل دوره قاجار بر اثر زمین لرزه بخشی از این بنا آسیب دید و براساس کتیبه ای که در سر در بنا به جا مانده، کاروانسرا در زمان ناصرالدین شاه قاجار مرمت شده است.

در دوره پهلوی به دلیل مورد استفاده قرار نگرفتن از این بنا به عنوان انبار غله استفاده میشد.

در سالهای پس از انقلاب اسلامی این بنای تاریخی به مدت 17 سال در اختیار اداره امور زندانها قرار داشت و پس از این مدت سازمان میراث فرهنگی به منظور مرمت و حفظ بنا آن را از اداره امور زندانها باز پس گرفت.

کاروانسرای شاه عباسی به فرم چهار ایوانی و در جهت شمالی جنوبی ساخته شده و از لحاظ ابعاد زیادش با کاروانسراهایی همچون "گز" و "مهیار" اصفهان برابری می کند.

دیوار محیطی این بنا از داخل و خارج تا کف طاق نماها با سنگهای تراش خورده دوره ساسانی و از کف طاق نماها به بالا با آجر ساخته شده است.

چهار برج به اشکال هشت وجهی و مدور در چهار گوشه خارجی بنا قرار داشته که امروز فقط یک برج مدور در گوشه شمال غربی و بقایای برج دیگری در جنوب شرقی کاروانسرا دیده می شود.

ورودی کاروانسرا در جنوب آن قرار دارد که در هر طرف آن هفت طاق نما و دو سکوی سنگی برای استراحت در نظر گرفته اند.

پس از ورودی، هشتی چلیپا شکل و گنبد داری وجود دارد که در واقع عنصری ارتباطی بین ورودی، فضاهای داخلی و حیاط است و دارای بخشهایی چون شاه نشین و طاق نماهای 2 طبقه است.

پس از عبور از هشتی به صحن یا حیاط مستطیلی کاروانسرا وارد میشویم که در میانه هر ضلع آن ایوانی و در هر سوی این ایوانها سه حجره با ایوانچه جلوی آن قرار دارد.

به علاوه در گوشه های حیاط ایوانچه هایی تعبیه شده که هر یک به سه حجره مرتبط است.

در پشت حجره ها و بر گرداگرد بنا، شترخوان ها یا استطبلهای L شکلی قرار دارد که در آن فضاهایی سکو مانند جهت قرار دادن بار و کالاهای مسافران ایجاد کرده اند.