شاهد تخریب محوطه های ارزشمند برای کشف و تاراج اشیای تاریخی هستیم

ایسنا/ براساس آخرین خبرهای بدست رسیده، شاهد تخریب محوطه های ارزشمند برای کشف و تاراج اشیای تاریخی هستیم.

بیشتر از یک ماه پیش، پلیس فرودگاه بین المللی تهران از انهدام باند بزرگ قاچاق اشیای تاریخی به همراه 3680 شی تاریخی خبر داد.

کارشناسان اموال تاریخی وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی نیز تایید کردند که بیشتر این اشیاء از حفاری های غیرمجاز خوزستان بدست آمده است.

این اشیای مکشوفه از دوران عیلامی، هزاره اول قبل از میلاد تا قرون میانه اسلامی، شامل دستبندهای طلا و نقره، گوشواره طلا، انگشتری های طلای نگین دار و سکه های طلا و همچنین مجموعه ارزشمندی از سکه های قرون اولیه اسلامی، سکه های اموی که عمدتاً ضرب خوزستان هستند، یک مجموعه سکه عرب طبری مربوط به امرای طبرستان در قرون اولیه اسلامی و آثاری از سکه های ساتراپی های هخامنشی، سلوکی، اشکانی و ساسانی و همچنین قرون اولیه اسلامی است که پلیس گفت آنها را به وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی تحویل داده است.

بتازگی نیز خبرهایی از شناسایی گنجینه غارت شده از مقبره شاهان «انشان» از استان فارس در بازار زیرزمینی اشیای عتیقه و تلاش قاچاقچیان برای فروش آن در شبکه های مجازی، شنیده شده که وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی هنوز نسبت به آن واکنشی نشان نداد. اما مرتضی ادیب زاده، مدیر کل امور موزه های کشور گفت که در حال بررسی ابعاد این خبر و راستی آزمایی آن است.

از سوی دیگر، وبسایت خبری وابسته به وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی در طول هفته بارها و پیوسته درباره کشف و ضبط دستگاه های فلزیاب، ابزارآلات حفاران غیرمجاز و شناسایی شبکه های فروش اشیای تاریخی اخباری را منتشر می کند.

علی اصغر نوروزی، باستان شناس و عضو هیأت علمی پژوهشکده باستان شناسی نیز به دنبال انتشار چنین اخباری، هشدار می دهد که «شاهد تداوم حفاری های هدفمند با برنامه تجاری هستیم و بدبختانه شاهد تخریب محوطه های ارزشمند تاریخی (انشان) برای کشف و تاراج اشیای بسیار نخبه اما بی شناسنامه هستیم.»

این باستان شناس پس از انتشار خبر غارت گنجینه زرین مقبره شاهان عیلامی در انشان فارس، اگرچه هنوز رسما تایید و یا تکذیب نشده است، در یادداشتی با عنوان «تاراج آثار تمدن ایلام (عیلام) باستان در انشان (فارس)؛ خلاء کاوش علمی را حفاران غیرمجاز پر کرده اند»، به بررسی و تشریح چرایی این مسأله پرداخته است.

نوروزی آورد: ایلامیان باستان در حدود 2500 سال قبل از دوران هخامنشی در ایران ظاهر شدند و حکومتی قدرتمند و صاحب خط و نگارش تشکیل دادند. ایلامی ها پا به پای ساکنین بین النهرین به واسطه قدرت و رقابت، نقش عظیمی در شکوفایی فرهنگ و تمدن جهان باستان ایفا کردند. ایلامی ها از حدود اوایل هزاره دوم قبل از میلاد تا آغاز هزاره اول قبل از میلاد بسیار قدرتمند شدند. امپراطوری ایلام یک حکومت فدرال و بالنده و متشکل از اتحاد مناطق مختلف در جنوب غرب ایران بود. دو ابرشهر شوش در استان خوزستان و انشان در منطقه بیضای مرودشت فارس، نخستین و کهن ترین شهرهای قلمرو ایلام یا ایران امروز، دو بال اصلی این اتحادیه بودند. بطوریکه لقب افتخارآمیز بسیاری از شاهانشان «پادشاه شوش و انشان» بود.

علم باستان شناسی در پی کنجکاوی برای یافتن شهرهای کهن نامبردار در تورات و مخصوصاً سرزمین افسانه ای دانیال نبی در شوش متولد شد. شوش، یکی از بزرگترین و کهن ترین شهرهای جهان، بعد از انهدام توسط آشوری ها بار دیگر قربانی شد تا باستان شناسان روش های صحیح کاوش در خرابه های باستانی را بیاموزند. افسوس که هزاران شیء شاخص فرهنگ ایران و بین النهرین که به غنیمت در شوش جمع آوری شده بودند در هنگام کشف در بافت باستان شناسی کاوش نشدند و بخش بزرگی از تاریخ ایلام باستان بر اثر این غفلت ناخواسته از بین رفت و هر آنچه در دست است تفسیر متون نوشتاری باقی مانده در میان این اشیاء است.

براساس مقاله شاهد تخریب محوطه های ارزشمند برای کشف و تاراج اشیای تاریخی هستیم، باید بدانید که اما «انشان» پایتخت افسانه ای دیگر ایلام (عیلام) در استان امروزین پارس (فارس) بجز کاوش چند ترانشه محدود در سالهای قبل از انقلاب اسلامی کاملاً دست نخورده باقی مانده است. بخش بزرگی از تاریخ این سرزمین در لایه های باستانی انشان خفته است. متاسفانه ابرشهر انشان بدون توجه به ارزش های ممتاز و جهانی آن توسط روستای کوچک «ملیان» در حال بلعیده شدن است و ایالت انشان نیز توسط تاراج کنندگان آثار تاریخی کشور.

شواهد ارزشمندی از تولد نخستین خط نگارشی جهان روی ظروف نقره ای اواخر هزاره سوم تا اوایل هزاره دوم قبل از میلاد، ابتدا به صورت تصادفی در مرودشت و سپس به وسیله «بنیامین محبوبیان» عتیقه جوی معروف یهودی در سالهای قبل از تشکیل اداره باستان شناسی کشور در کامفیروز و احتمالاً طی عملیات حفاری تجاری کشف شد و شباهت زیادی بین نقوش آنها و مجموعه زرین معرفی شده وجود دارد.

اکنون و پس از طی دوران طفولیت و جهالت (در معنی جاهلی و جوانی) باستان شناسی، متأسفانه گویا شاهد تداوم حفریات هدفمند و با برنامه تجاری در همان محل هستیم و باز بدبختانه شاهد تخریب محوطه های ارزشمند تاریخی برای کشف و تاراج اشیای بسیار نخبه اما بی شناسنامه و متاسفانه بی ارزش علمی از همان دوران و با همان ویژگی ها هستیم.

شاید برای بسیاری پذیرش این نکته سخت باشد، اما این اشیاء چون در خارج از بافت باستان شناسی و بدون سیستم ثبت و ضبط علمی بدست آمده اند ارزش واقعی علمی و تاریخی خود را به مقدار زیادی از دست داده اند. متاسفانه در تاراج این محل یا مقبره، اطلاعات ارزشمندی از سرگذشت «انشان» یعنی شهری که هزاران سال پیش پادشاه بین النهرین اسیر و به آنجا منتقل شد، از بین رفت.

واقعاً کاوش یا نگهداری چنین مناطقی برای کشور ثروتمند ایران چه سختی دارد که متولیان امر تن به آن نمی دهند؟ جای گریستن ندارد که چنین بستر باستانی ارزشمندی که یک ویژگی آن «زادگاه نخستین خط نگارشی بودن» یعنی بزرگترین تحول زندگی بشر است در این منطقه کماکان با مقاصد تجاری شخم زده شود؟

گناهی بر گردن کسانی که در گذشته و با بی خبری از علم باستان شناسی برای کشف اشیای عتیقه کاوش کردند، نیست اما در دورانی که علم باستان شناسی به پیشرفته ترین شکل ممکن رسیده است و حتی در دورافتاده ترین مناطق کشورهای در حال توسعه همسایه برای یافتن (و یا گاه بافتن) نقش کشورشان در تاریخ بشر و برای جذب هزاران گردشگر که تنها از عملیات کاوش های باستان شناسان بازدید می کنند، گناه و خیانتی نابخشودنی است.

زهی تأسف که هموطنانی از ما، تاریخ گران سنگ کشورشان را برای چند درهم و دلار سرند می کنند. به راستی مقصد و محل نمایش میلیون ها شی معمولی خریداری شده در ایران کجاست!؟ برای کسانی که دستی بر آتش مطالعات باستان شناسی دارند و یک گام از مردم عادی در این بینش جلوتر هستند، آشکار است که کشور در فرآیندی که متأسفانه مانند ابرهیولایی در حال بلعیدن میراث فرهنگی است، سرمایه های وفاق ملی و «هویت ملی» و «اقتصاد بدون نفت» را که بارقه های آن چندین سال پیش توسط بزرگترین صادر کنندگان نفت جهان فهمیده شده، از دست خواهد داد.

وظیفه متخصصان ایرانی و متدین و میهن دوست حوزه میراث فرهنگی گوشزد مکرر این نکته مهم است که تخریب و تاراج میراث فرهنگی کشور تخریب یک دیوار گلی یا شکستن یک کوزه نیست، بمباران یکی از مهمترین منابع استراتژیک توسعه اقتصادی و فرهنگی کشور برای اقتصاد، معیشت و فرهنگ «دوران گذار از نفت» و برآیند توطئه خاموش دشمنان کشور است که با دمیدن در آتش طمع گروهی سودجو و پول پرست در داخل کشور زبانه کشیده است. وظیفه یک مسئول متدین و انقلابی آگاهی، اعلام برائت و مبارزه با عوامل این جنگ و تهاجم نرم است.