صنایع دستی باید باورها و آداب و رسوم را پوشش دهد

ایسنا/ براساس آخرین اخبار و گزارش های بدست آمده، صنایع دستی باید باورها و آداب و رسوم را پوشش دهد.

محمد رحیمی خوش در خصوص عوامل تشکیل دهنده صنایع دستی اظهار کرد: 3 عامل مهم تشکیل دهنده ماهیت صنایع دستی هستند که شامل هدف از ساخت صنایع دستی، فناوری و به کارگیری آن در ساخت صنایع دستی و شکل ظاهری آن است.

این کارشناس گردشگری ادامه داد: همانطور که پیش از این گفته شد وجود نیاز و رفع آن، اولین و اصلی ترین عامل ابداع یا اختراع صنایع دستی توسط بشر بوده است، بنابراین بررسی و تحقیق در خصوص هدف ایجاد صنایع دستی عمدتا می تواند ماهیت اصلی آن را برای ما روشن کند. از این روی نخستین قدم برای تحقیق در این زمینه پی بردن به هدف ایجاد آن است .

وی افزود: هدف از ابداع، ساخت یا اختراع صنایع دستی به دو قسمت کلی اهداف معنوی و مادی تقسیم می شود. ابتدا نیازهای مادی بشر بود که شکل گرفتند، بنابراین بررسی در مورد نیازهای مادی ما را به شیوه های زیست یعنی خوراک، پوشاک و مسکن می رساند که نیازهای اولیه بشری بوده اند و صنایع دستی در راستای برآورده کردن آنها شکل گرفت و سپس موضوع معیشت و اقتصاد در بحث فردی، قومی و ملی مورد اهمیت قرار گرفت.

این استاد گردشگری خاطرنشان کرد: به تدریج با روند شکل گیری یکجانشینی، ایجاد تمدن ها و رشد فرهنگ و توسعه ارتباطات میان فرهنگی، معنویت جزئی جدایی ناپذیر از ماهیت و هویت یک جامعه محسوب می شود و صنایع دستی علاوه بر برآورده کردن نیازهای مادی باید بتواند باورها، آداب و رسوم و ارتباطات میان فرهنگی را نیز پوشش دهد.

رحیمی خوش ادامه داد: به همین دلیل است که با کنکاش در تاریخ و به وسیله تحقیق توسط باستان شناسان و انسان شناسان درمی یابیم که بسیاری از وسایل و صنایع دستی مانند سفال ها، ظروف فلزی، ابزارآلات جنگی، لباس ها، زیورآلات و...علاوه بر رفع نیازهایی که برای آنها ساخته شده بود، دارای ماهیت قومی یا مذهبی و نیز معرف ملیت و حکومت هستند، به عنوان مثال میتوان به نقوش، طراحی ها، نقاشی ها، تزئینات یا نقش نگاره هایی اشاره کرد که بر روی محصولات صنایع دستی مشاهده می شود که امروزه از این جهت می توانیم قومیت، ملیت، نژاد، آیین، دین و مذهب استفاده کنندگان آن صنایع را کشف کرد.

وی عنوان کرد: صنایع دستی اهدافی مانند رفع نیاز و اشاعه، تبلیغ و ترویج هویت و فرهنگ را نیز برعهده دارد. دومین عامل در صنایع دستی شکل صوری یا ظاهری آن اثر است که گذشته از زیبایی آن، خود باعث شناسایی و وجه تمایز آن صنایع دستی از موارد مشابه سایر مناطق و سرزمین هاست. شکل ظاهری هر اثر از صنایع دستی که همان وجه تزئین آن است از جنبه زمینه، متن و آرایه قابل بررسی است.

رحیمی خوش اظهار کرد: معمولا هنرمندان ایرانی طی تاریخ طرح های صنایع دستی را بر پایه هندسه پنهان، هندسه آشکار یا تلفیقی و نقشه ها را به صورت شکسته، گردان و تلفیقی متجلی ساخته اند یا ایرانیان در خصوص آرایه های درون متنی، آینه دوزی و طلاکوبی را دارند و نمونه آرایه های فرامتنی آویزهای تزیینی مانند زیورآلات، منگوله های سیاه چادرها، خرمهرها و...هستند؛ بنابراین هنرمند ایرانی توانسته با استفاده از قابلیت های هر کدام به صورت ترکیبی اثری بدیع و نوین در طول تاریخ به وجود آورد.

وی با اشاره به اینکه سومین عامل شکل گیری صنایع دستی فناوری است، اضافه کرد: فناوری یا روش تولید، بن مایه اصلی شکل گیری یک اثر در صنایع دستی محسوب می شود که با بهره گیری از دانش و تجربه پیشینیان، گاه به مدد تجربیات و اطلاعات جدید و همچنین مواد و مصالح موجود تولیدات متنوعی را پدید می آورد. نوع مواد و مصالح در انتخاب فناوری برای تولید تاثیر فراوانی دارد.

رحیمی خوش عنوان کرد: هنرمند ابتدا از آنچه که در طبیعت پیرامون وجود دارد مانند مواد گیاهی، چوب، پنبه، مواد جانوری مانند پشم، پوست، استخوان، ابریشم و مواد معدنی مانند سیلیس، آهن و مس استفاده می کند. گاهی نیز به دلیل کمیاب بودن یا گرانی آنها از مواد مصنوعی جایگزین بهره می گرفتند.

این استاد دانشگاه ادامه داد: گونه های مختلف صنایع دستی، ابزارها، دستگاه ها و تجهیزات خاصی را می طلبد که نقش تعیین کننده ای در میزان تولید برای تک سازی یا انبوه سازی و محل تولید آن در خانه یا کارگاه دارد. فرآیند تولید برخی از صنایع دستی تنها بر مهارت نیروی انسانی تکیه دارد مانند معرق کاری، در حالی که تولید برخی دیگر نیازمند به کارگیری ماشین آلات خاص مانند سفالگری یا پارچه بافی است.

رحیمی خوش تصریح کرد: ایران با داشتن پتانسیل بالا در تولید و توسعه صنایع دستی بین 3 کشور برتر میراث فرهنگی در جهان قرار دارد. در سازمان یونسکو حدود 600 صنعت دستی به ثبت رسیده که ایران 450 نوع از این صنایع دستی را تولید می کند و این گواه تاریخ، تمدن و فرهنگ غنی کشور ایران است.

وی ادامه داد: اما به دلیل عدم مدیریت و پشتیبانی از این گنجینه گرانبها متاسفانه طی دهه های اخیر بسیاری از این دانش و پتانسیل موجود در تولید صنایع دستی به دست فراموشی سپرده شده و تنها صنایع دستی معروف ایرانی مانند گلیم، فرش، گبه، جاجیم، قلم زنی، شیشه گری، منبت کاری، میناکاری، سفال، چوب، خاتم کاری، ملیله دوزی، فلزکاری و دواتگری معرف ایران به جهانیان هستند.

رحیمی خوش گفت: سازمان جهانی یونسکو آماری را ارائه می دهد که صدها نوع از صنایع دستی دیگر وجود دارند که در ایران توان تولیدشان موجود است، اما همت و عزم در معرفی و توسعه آنها وجود ندارد. همانطور که می دانیم کشور ما در بسیاری از مناطق خود دچار بحران اشتغال و نیز در اقتصاد نیازمند تولید محصولات صادراتی است که تولید و ترویج صنایع دستی این گنجینه به ارث رسیده از نیاکانمان نیز می تواند تا حدود زیادی هر دو مشکل و معضل فوق را مرتفع سازد، عاملی مهم جهت تبلیغ فرهنگ و هنر ایرانی در سرتاسر جهان بوده و در ادامه جذب گردشگران و بازدید از کارگاه های صنایع دستی و خرید از آنها را نیز به دنبال داشته باشد.

وی عنوان کرد: ما پیشتر این راه را برای برخی محصولات صنایع دستی مانند فرش و سفال طی کرده ایم و می دانیم که فرش دستباف ایرانی با آن نخ، طرح و نقشه منحصر بفرد و یا سفال لاله جین و گناباد در هیچ جای جهان رقیبی ندارد. بنابراین صنایع دستی می تواند یکی از عوامل تاثیرگذار در جهت اشتغالزایی، افزایش صادرات غیر نفتی، عاملی پایدار در جهت اعتلاء فرهنگ ایرانی و زنده نگاه داشتن هنر پارسی باشد.