سر سرباز هخامنشی در مخزن موزه ملی ایران نگهداری می شود و نمایش عمومی ندارد

ایسنا/ براساس اخبار واصله، سر سرباز هخامنشی در مخزن موزه ملی ایران نگهداری می شود و نمایش عمومی ندارد.

سر سرباز هخامنشی که حدود 90 سال پیش از تخت جمشید سرقت شده بود و سال 1397 پس از طی یک فرآیند حقوقی طولانی، به ایران بازگردانده شد، هم اکنون در مخزن موزه ملی ایران نگهداری می شود و نمایش عمومی ندارد.

این نقش برجسته سال 1397 به ایران استرداد شد و قرار بود پس از برگزاری یک دوره نمایش به تخت جمشید برگردد اما بعدها تصمیم گرفته شد سر سرباز هخامنشی در موزه ملی ایران بماند.

جبرئیل نوکنده، رئیس کل موزه ملی ایران چندی پیش به دنبال پیگیری خبرگزاری گفت: سر سرباز هخامنشی در مخزن این موزه نگهداری می شود.

او درباره علت به نمایش نگذاشتن این اثر جدا شده از تخت جمشید، این پاسخ را داد که «نقش برجسته سر سرباز هخامنشی در چنیدن موزه ایران به نمایش درآمده و جز اموالی است که قرار شد در موزه ملی نگهداری شود و جز اشیائی است که در مخزن موزه ملی نگهداری می شود.»

رئیس کل موزه ملی ایران همچنین گفت: مشابه سر سرباز هخامنشی و حتی نمونه کامل تر آن در سالن موزه ملی موجود است و ما به خاطر محدودیت فضا، آن را در مخزن نگهداری می کنیم. اگر فضای کافی داشتیم تا مثلا 5 هزار متر به گالری هخامنشی اختصاص دهیم، حتما این شی را برای نمایش عمومی به سالن بر می گرداندیم، ولی در حال حاضر به دلیل محدودیت فضایی که موزه ملی دارد، این شی در مخزن نگهداری می شود.

بنا بر مستندات و توضیحات مرکز امور حقوقی بین المللی ریاست جمهوری، در پاییز سال 1396 یک قطعه سنگ منقش به سر سرباز هخامنشی که در دهه 1930 میلادی به سرقت رفته و به صورت غیرقانونی از کشور خارج شده بود، در یک نمایشگاه آثار باستانی در نیویورک برای فروش به نمایش گذاشته شد. سنگ حجاری شده تا قبل از سال 1936 میلادی در محل خود در ردیف جان پناه پلکان شمالی کاخ شورا در مجموعه تخت جمشید قرار داشت اما پس از آن تاریخ ناپدید شد.

با پیگیری حقوقی ایران، این اثر باستانی توقیف شد، هرچند مدعیان مالکیت این نقش برجسته نسبت به حکم دادستانی نیویورک معترض شدند. متعاقب توقیف اثر توسط دادستانی نیویورک و همزمان با رسیدگی در دادگاه ایالات متحده، شرکت بیمه موزه مونترال که این قطعه سنگ را فروخته بود، در دادگاه مونترال کانادا اقدام به طرح دعوی علیه ایران کرد و مدعی شد که این قطعه سنگ برجسته در اوایل دهه 1950 میلادی از سوی شخصی به نام «پل مالون» در شهر نیویورک به موزه مونترال فروخته شده بود. با این وجود، شرکت بیمه هیچ گونه مدرکی مبنی بر اینکه اثر مزبور چگونه در سال 1936 از محل اصلی خود در تخت جمشید جدا شده و سالها بعد سر از نیویورک درآورده، ارائه نکرده بود.

شرکت بیمه موزه مونترال از دادگاه خواسته بود که ضمن صدور یک حکم اعلامی، مالکیت موزه مونترال بر سنگ برجسته در زمان انتقال مالکیت به شرکت بیمه و همچنین مالکیت شرکت بیمه نسبت به آن در زمان انتقال به متصرفین فعلی را احراز و اعلام کند. شرکت بیمه با تأکید بر قوانین داخلی ایالت کبک کانادا که تصرف طولانی مدت اموال مسروقه را دلیل بر مالکیت متصرف تلقی می کند، مدعی بود حتی اگر سنگ برجسته در سال 1936 از ایران به سرقت رفته و در دهه 1950 میلادی به موزه مونترال فروخته شده باشد، با توجه به آنکه آن اثر حدود 70 سال در تصرف موزه مونترال بوده است، مالکیت موزه بر آن شی محرز و استوار بوده و مطابق قوانین کانادا، ایران نسبت به سنگ برجسته هیچ گونه حقی ندارد.

اما مرکز امور حقوقی بین المللی ریاست جمهوری با هماهنگی سازمان میراث فرهنگی، ضمن استخدام وکیل محلی در کانادا، ابتدا مسأله مصونیت دولت ایران در مقابل دعوای شرکت بیمه را نزد دادگاه کانادایی مطرح کرد. وکلای ایران همچنین با توجه به سابقه فعالیت قاضی پرونده علیه ایران به صلاحیت او اعتراض کرده و خواستار کناره گیری قاضی مذکور از رسیدگی به این پرونده شدند.

همزمان با رسیدگی به این پرونده در کانادا و پس از کشف اسناد بیشتری مبنی بر مسروقه بودن سنگ برجسته از سوی دادستانی نیویورک، متصرفان اثر تاریخی مجبور شدند برای مصون ماندن از تعقیب کیفری و با انعقاد توافق نامه ای با دادستانی نیویورک، از ادعای مالکیت خود نسبت به اثر صرف نظر کنند. متعاقباً دادگاه عالی نیویورک نیز توافق نامه منعقده را تنفیذ کرده و دستور لازم را برای استرداد سنگ برجسته به ایران صادر کرد.

به این ترتیب، سر سرباز هخامنشی به نمایندگی ایران در سازمان ملل متحد تحویل شد و سال 1397 همراه با حسن روحانی که به نیویورک سفر کرده بود، به ایران بازگردانده شد. بنابر وعده مسئولان میراث فرهنگی قرار بود سر سرباز هخامنشی پس از نمایش در شهرها و موزه های کشور به تخت جمشید بازگردانده شود تا در همان محلی که از آن سرقت شده بود، بار دیگر نصب شود.

با این وجود، مدتی پس از به نمایش گذاشتن سر سرباز هخامنشی، از مدیر وقت پایگاه میراث جهانی تخت جمشید درباره سرانجام بازگردادن این نقش برجسته به تخت جمشید، سوال پرسیده شد که گفته بود: «این اتفاق (نمایش اثر) در برخی استان ها افتاد، اما بعد از گسترش و شیوع ویروس کرونا، تمام برنامه ها با مشکل مواجه شد و نمی دانم نقش برجسته سر سرباز هخامنشی کجاست؟»

جبرئیل نوکنده، رئیس کل موزه ملی ایران در همان زمان (سال 1400) در جریان پیگیری رسانه ها گفت که امکان نصب شدن این اثر بر پلکان شرقی تخت جمشید وجود ندارد، چون بیش از نیم قرن پیش از این پلکان جدا شده و به سرقت رفته است و بنابراین امکان نصب دوباره آن بر جایگاه قبلی با توجه به فرسایش های مداوم و...وجود ندارد. پس تنها ارزش موزه ای دارد و باید در موزه های ایران و جهان به نمایش گذاشته شود.

بنابر اظهارات آن زمان رئیس موزه ملی ایران، سر سرباز هخامنشی پس از تحویل به موزه ملی ایران در سال 97، یک ماه در موزه ملی ایران به نمایش گذاشته شد و پس از آن در استانهای خراسان رضوی، سیستان و بلوچستان، فارس، زنجان و مدتی در برج میلاد تهران به نمایش عمومی گذاشته شد، اما با همه گیری کرونا تور نمایشگاه تک اثر نقش برجسته سرباز هخامنشی متوقف شد و این اثر به موزه ملی ایران بازگشت و هم اکنون در مخزن موزه ملی ایران نگهداری می شود.