قدیمی ترین فرش ایرانی در موزه آرمیتاژ در روسیه نگهداری می شود

ایرنا/ براساس آخرین گزارشات منتشر شده، قدیمی ترین فرش ایرانی در موزه آرمیتاژ در روسیه نگهداری می شود.

فرش از اصلی ترین نمادهای هویت و فرهنگ ایرانی است. فرش دستباف ایران محصول جامعه ای است که از برکت تمدن و گستردگی جغرافیایی آن، نه تنها تحولات عمده و ساختاری خود را مرهون اشکال مختلف زندگی اجتماعی است؛ بلکه ویژگی های منحصر بفردی دارد که آن را به عنوان هنر ناب مردمی ایران متمایز می کند.

هنر قالی بافی در زمان سلجوقیان و ایلخانان رونق فراوانی بویژه در آذربایجان داشت. در دوره تیموریان و صفویان این هنر سیر صعودی و تکاملی طی کرد بویژه در دوره صفویه که نقشه جدید از جمله قالی های سجاده ای، نقش گل و نقوش طبیعی، ترنج و لچک، حیوانات، گل شاه عباسی و نقوش بسیار دیگر معمول شد. در این دوره تنوع رنگ و استفاده از ابریشم ظرافت خاصی به قالی ها داده و کیفیت آنها را تا حد «قالی پرده نما» ارتقا می دهد. همچنین از این دوره صدور قالی از ایران به کشورهای دیگر از جمله ترکیه و اروپا آغاز می شود. قالی در این دوره از حالت تفنن خارج و به یک پدیده تولیدی تبدیل و در شهرهایی همچون اصفهان، تبریز، کاشان، کرمان و بخش هایی از خراسان، کارگاه های متعدد تولید قالی راه اندازی می شود.

پازیریک، قدیمی ترین فرش جهان در موزه آرمیتاژ

از همان دوران تا کنون سالهاست فرش دستباف ایرانی زبان زد خاص و عام در جای جای جهان شده است؛ نمود فرهنگ و هنر غنی ایرانی در تار و پود قالی توانسته طرفداران بیشماری در دنیا پیدا کند، اما قدیمی ترین فرش ایرانی کجاست؟ قالی پازیریک نام قدیمی ترین فرش ایرانی است که تخمین زده می شود در حدود 2500 سال پیش تار و پودهایش به هم گره خورده است. پازیویک نام دره ای در روسیه است که این قالی آنجا کشف شده و ابعاد آن 2*2 متر مربع است.

این فرش در سال 1949 میلادی توسط سرگی رودنکو باستان شناس روس در یکی از مقبره های یخ زده فرمانروای پازیریک در نواحی جنوبی سیبری بدست آمد و در حال حاضر در موزه آرمیتاژ در سن پترزبورگ روسیه نگهداری می شود. رودنکو پس از بررسی ساختار فرش و نگاره های آن متوجه شباهت زیاد نقش مایه های این فرش با نقش برجسته های تخت جمشید شد. نکته جالب این است که بررسی کارشناسان فرش نشان می دهد که از نظر کیفیت و نوع بافت و طرح آن چیزی از فرش های امروزی کم ندارد و مشخص است این قالی در جوامع متمدن بافته شده است.

امیر ولی نژاد فیلم مستندی با عنوان زیبا بافته اسرار ساخته است. پژوهشگران شباهتی زیادی در نقش های این قالی بانقش برجسته های تخت جمشید پیدا کرده اند و معتقدند به احتمال زیاد متعلق به ارمنستان کنونی یا بخش های شمالی ایران قدیم است.

بخش اول زیبا، بافته اسرار ماجرای شگفت انگیز بزرگترین کشف تاریخ فرشبافی در جنوب سیبری و در گور یخ زده یکی از فرماندھان مومیامی شده سکاھا، تجزیه و تحلیل پروفسور رودنکو، کاشف قالی پازیریک بر روی اصلوب بافت و سنجیدن آنھا با دیگر آثار بازیافته از آن دوران که مهمترین سند تاریخ فرشبافی از بافته ھای ایران ھخامنشی بشمار می آید را روایت می کند.

بخش دوم به بررسی و تحلیلی در ریتم طرح و فرم ترکیب بندی زینت بار فرش پازیریک می پردازد که آفرینشی است از آمیزش رنگ ھا با زیبایی افسونگر که گواه بر چیره دستی، بردباری و ھنرمندی خالق خویش دارد و تحلیلی بر اصلوب کمال یافته تکنیک بافت این یگانه فرش گره بافته دنیا که ھمچنان بعد از سه ھزار سال، در بھترین نمونه ھای عملی روزگار خویش شاھد آن ھستیم.

بخش سوم هم بازخوانی متن کھن ترین قالی دنیا به مثابه سند و کتیبه ای از سده پنجم قبل میلاد است؛ دورانی که در تاریخ تفکر بشری، عصر درخشش فلسفه و فرزانگی در تمدن انسانی بحساب می آید.

معروف ترین قالی های ایران در موزه های جهان

قالی اردبیل: محفوظ در موزه ویکتوریا و آلبرت لندن به ابعاد 11.38 متر طول و 5.30 متر پهنا. این قالی از مقبره شیخ صفی الدین اردبیلی بدست آمده است، از نظر بافت و طرح یکی از نفیس ترین و مشهورترین قالی های جهان است. تاروپود این قالی از ابریشم و به دست مقصود کاشانی بافته شده است.

قالی چلسی: محفوظ در موزه ویکتوریا و آلبرت لندن. این قالی از این رو به قالی چلسی مشهور شده که توسط دلالی از محلی به نام چلسی به موزه ویکتوریا و آلبرت راه یافته است. طرح های خیالی این قالی با بافت و کار عالی در نهایت زیبایی و اصالت ترکیب شده است. این قالی اصالت و آرامش قالی اردبیل را دارد.

قالی شکارگاه: محفوظ در موزه هنر صنعت اتریش به ابعاد 6.90 متر طول و 3.60 متر پهنا که بین قالی های مشهور جهان در مقام نخست قرار دارد. در واقع برخی صاحب نظران معتقدند این قالی نفیس ترین قالی است که یافته شده و تنها فرشی بشمار می رود که تاروپود آن از ابریشم است. این قالی توسط سلطان محمد، نقاش مشهور درباره شاه طهماسب طراحی شده و بافت آن را به کاشان نسبت می دهند، زیرا مردم این شهر به بافتن فرش های ابریشمی عادت داشتند.

قالی سراسر گل و جانور: محفوظ در موزه هنر و صنعت اتریش در وین به ابعاد 7.50 متر طول و 3.20 متر عرض. این قالی نیز یکی از نفیس ترین نمونه های موجود از گروه قالی های سراسر گل و جانور و جنس آن از ابریشم است.