گردشگری خوراک بر پایه شیرینی های سنتی یکی از انواع گردشگری در استان اصفهان است

ایسنا/ براساس خبرهای واصله، گردشگری خوراک بر پایه شیرینی های سنتی یکی از انواع گردشگری در استان اصفهان است.

مدتی قبل در محوطه دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه اصفهان، توجه ما به شیرینی هایی جلب شده بود که دانشجویان در دست داشتند؛ چیزی شبیه به پیراشکی که «اَگردک» نام داشت و ظاهر آن نشان میداد این اگردک های خوشمزه باید متعلق به جغرافیای خاصی از این استان باشند.

اگردک های خوش شکل و البته خوشمزه در نمایشگاهی ارائه می شد که همگی به دست ساخته های نوجوانان و جوانان کم شنوا و ناشنوا اختصاص داشت؛ از سفالگری تا چرم دوزی و میناکاری هم در نمایشگاه آنها دیده میشد؛ اما آنچه بیش از همه برای ما چشمگیر بود، اگردک ها بودند. روی میز یکی از غرفه ها تابلوی کوچک معرفی نصب شده و روی آن نوشته بودند: «اَگردک»

منظور از «اَگردک» همان شیرینی های کوچک خوش شکل و رنگ بود که درون نایلون های کوچکی بسته بندی و روی میز چیده شده بودند و خریداران بسیاری داشت؛ با شکل و شمایلی مشابه پیراشکی، اما طعم و عطر و بافتی خاص که آن را از پیراشکی متمایز میکرد. از مشتری های غرفه شنیدم که این شیرینی خوشمزه مخصوص شهرستان نجف آباد اصفهان است و همان لحظه بود که گردشگری خوراک با تمرکز بر شیرینی های سنتی و خوشمزۀ شهرهای مختلف استان اصفهان از ذهنم گذشت...

از این رو در گزاش پیش رو ضمن معرفی چند نوع شیرینی سنتی در استان اصفهان، دیدگاه ندا ترابی، عضو هیئت علمی گروه گردشگری دانشگاه هنر اصفهان و مجید دانش مبرهن، رئیس انجمن صنفی راهنمایان گردشگری استان اصفهان نیز درباره گردشگری خوراک در استان اصفهان ارائه شده که قطعاً شیرینی های سنتی نیز جزئی از این نوع گردشگری بشمار می رود.

یکی از مشتری های غرفه فروش اگردک که از شهروندان شهرستان نجف آباد در استان اصفهان بود، در مورد این شیرینی توضیح داد: شیرینی «اَگردک» متعلق به نجف آباد است ولی من از ترک ها هم شنیده ام که اَگردک می پزند. فکر می کنم علت نام گذاری آن، دایره ای بودن شکل طبخ آن است ولی اینجا با قالب مربعی پخته اند.

او به طرز تهیه این شیرینی اشاره کرد و گفت: پختن اَگردک خیلی ساده است و وسیله خاصی نیاز ندارد. اول باید با آرد، خمیر درست کنیم و شیر و شکر و تخم مرغ و زعفران را به آن اضافه می کنیم. بعد از اینکه خمیر را ورز دادیم حدود یک ساعت به آن استراحت می دهیم تا پف کند. درنهایت گلوله هایی از خمیر درست کرده و در روغن داغ سرخ می کنیم. پس از سرخ شدن اگردک ها، آنها را با پودر قند تزئین می کنیم.

این شهروند نجف آبادی پیرامون اینکه گردشگری خوراک بر پایه شیرینی های سنتی یکی از انواع گردشگری در استان اصفهان است، افزود: وقتی سنم کمتر بود مادر و خاله ها هر عصر جمعه در خانه مادربزرگم اَگردگ درست می کردند؛ البته الان هم هر بار افراد دورهم جمع می شوند، ممکن است اَگردک درست کنند.

پس از بدست آوردن اطلاعاتی از شیرینی مخصوص شهروندان نجف آبادی و با هدف جست و جو درباره گردشگری بر پایه شیرینی های سنتی استان اصفهان، با شیرینی سنتی اهالی نائین آشنا شدم که «کپچو» نام دارد. کپچو در انواع شیرمال، برنجی و شکری طبخ می شود و هر نوع از طعم و عطر خاصی برخوردار است.

هانیه دختر جوانی که اهل نائین و در اصفهان ساکن است، در مورد این شیرینی توضیح داد: «کپچو» مشابه شیرینی های آرد برنجی و آرد گندمی بازار است. عمدتاً در نوروز و دید و بازدیدهای سال جدید استفاده می شود. ماندگاری کپچو زیاد است و حتی میتوان آن را تا چند ماه در دمای خنک نگهداشت. شیرینی متعادل و رقیقی دارد و با ترکیب آرد گندم، آرد برنج، روغن جامد، شکر یا پودر قند، هل، زرده تخم مرغ، گلاب و آب درست می شود و برای تزئین آن از قالبهای مختلف و پودر پسته و بادام نیز استفاده می شود.

پس از نائین به سراغ شهر همسایه آن، خور و بیابانک رفتم. «چنگمال» یا «چنگال» شیرینی خوشمزه ای است که ترکیب مواد اولیه آن از گرمی جات است و به نظر می رسد خواص دارویی نیز مثل قوتو کرمان داشته باشد.

مازیار آل داوود، پدر بومگردی ایران و از شهروندان خور و بیابانک بیان کرد: «چنگمال» یا در گویش محلی چنگال، شیرینی خوشمزه و مخصوصی است که در این شهرستان طبخ می شود و علت نامگذاری آن این است که برای ورز دادن و ترکیب مواد اولیه آن، زمان زیادی صرف می شود.

او در مورد دستور پخت این شیرینی توضیح داد: برای درست کردن چنگمال با آرد سمنو که همان آرد جوانه گندم است، نان نازکی تهیه می کنند. خرمای ترجیحاً زردرنگ، روغن حیوانی، زیره، سیاه دانه، کنجد فراوان و زردچوبه را ترکیب می کنند و چنگ می زنند.

پدر بومگردی ایران پیرامون اینکه گردشگری خوراک بر پایه شیرینی های سنتی یکی از انواع گردشگری در استان اصفهان است، اضافه کرد: این شیرینی معمولاً در ایام عید استفاده می شود و قابلیت نگهداری در بلندمدت را دارد. در قدیم خرمای خاصی را در مشک نگهداری می کردند تا بتوانند برای عید چنگمال تهیه کنند. همچنان هم در ایام عید و برای مهمان این شیرینی استفاده می شود. من نیز زمانی که اقامتگاه بومگردی داشتم این شیرینی را به گردشگران عرضه میکردم اما اکنون دیگر فعالیتی ندارم.

شیرینی دیگری نیز توسط مردم اصفهان و در خانه طبخ می شود، کماج است، شیرینی خوش طعم و خوش چهره ای که در نقاط مختلف کشور ما و البته به طور ویژه اصفهان و شهرهای اطراف آن پخته می شود.

پریوش نصیری اصالتاً اصفهانی و کارمند بازنشسته ای است که اوقات فراغتش را با نوه های خود می گذارند. او در مورد کماج اصفهان اینطور گفت: در قدیم «کماج» را در یک ظرفی شبیه به ماهیتابه می پختند که ما در گویش محلی به آن «کماجون» می گفتیم. مادرم روز پنجشنبه که برای زیارت اهل قبور می رفت یا هنگام عصر که کل خانواده جمع بودند و عروس ها و دامادها می آمدند، کماج درست میکرد و دورهم می خوردیم. من هم به تبعیت از مادرم کماج پختن را آموخته بودم و اوایل ازدواجم هفته ای یکی دو بار کماج درست می کردم.

وقتی بچه هایم کوچک بودند شبهای احیا برایشان کماج درست می کردم که گرسنه نشوند و بیدار بمانند. الآن هم گاهی در مهمانی های خانوادگی برای بزرگترها به یاد قدیم کماج درست می کنیم، اما بچه ها چندان راغب نیستند و ترجیح می دهند کیک بخورند چون کماج نوعی نان است و با کیک خانگی در طعم و شکل متفاوت است.

او نحوه پخت کماج اصفهان را چنین توضیح داد: ما خمیر را با شیر ترکیب می کنیم تا رقیق شود و کمی هم زردچوبه و نمک به آن اضافه می کنیم. بعد روغن را در ماهیتابه داغ می کنیم و نصف مواد را داخل آن می ریزیم. گردو و خرما و کشمش را هم اضافه می کنیم و مابقی مایع را می ریزیم. درنهایت در ماهیتابه را کیپ می کنیم تا مغزپخت شود و کمی پف کند.

تعداد شیرینی های سنتی در شهرهای مختلف استان اصفهان بسیار است و قطعاً می تواند به عنوان نوعی خاص از گردشگری خوراک موردتوجه قرار گیرد. گردشگری خوراک یکی از انواع گردشگری است که در آن گردشگران نه تنها با طعم و طبخ و سرو غذا در فرهنگ ها و اقلیم های مختلف مواجه می شوند، بلکه با عادات غذایی و آداب و رسوم و زیست بوم منطقه ای که به آن سفرکرده اند نیز آشنا خواهند شد. امروز و در حالی که این نوع گردشگری در جهان رواج بسیاری دارد فقط کافی است خوش فکر بوده و ایده های جدیدی در سر بپرورانیم.

موضوع برگزاری تورهای گردشگری خوراک با محور شیرینی های سنتی را از ندا ترابی، عضو هیئت علمی دانشگاه هنر اصفهان جویا می شویم. او گفت: شیرینی سنتی «کپچو» در نائین و شیرینی سنتی نان خوانساری، دو نمونه از شیرینی های سنتی شهرستان های استان اصفهان هستند و نشان می دهد که میتوان گردشگری خوراک را با تأکید بر انواع شیرینی ها در این استان برگزار کرد؛ همان طور که مدتی قبل دانشگاه هنر اصفهان نیز گردشگری خوراک را با تأکید بر قهوه به عنوان میراث فراموش شده برگزار کرد.

او ادامه داد: در گردشگری خوراک در استان اصفهان به این نکته باید توجه کرد که برخی مناطق استان شیرینی مخصوصی ندارند، اما نان شیرینی های خاصی دارند، برای مثال میتوان از «کاکول» نام برد که نان شیرین بختیاری های فریدون شهر است.

عضو هیئت علمی دانشگاه هنر اصفهان، وضعیت گردشگری خوراک در استان اصفهان را بکر و خلوت توصیف کرده و گفت: کمپانی های مهم تولید گز و خاندان هایی مانند خاندان کرمانی در خصوص موضوع گردشگری خوراک جای بررسی دارند و می توانند محور توجه قرار گیرند، چراکه هنوز برگزاری تورهای بازدید از کارگاه های تولید گز و انواع خوراکی ها و شیرینی ها در اصفهان مطرح نشده است.

ترابی تأکید کرد: جای برگزاری بسیاری از رویدادها برای گردشگری خوراک خالی است و میتوان این نوع از گردشگری را حتی با دید تاریخی یا صنعتی برگزار کرد؛ برای مثال ما با نگاه و رویکرد تاریخی به قهوه به عنوان میراثی که فراموش شده پرداختیم و روند این فراموشی و جایگزین شدن آن با چای را بررسی کردیم.

اما مجید دانش مبرهن، رئیس انجمن صنفی راهنمایان گردشگری استان اصفهان گفت: اکنون گردشگری خوراک در شهر رشت رواج دارد که به عنوان شهر خلاق خوراک در یونسکو ثبت شده است؛ استان اصفهان نیز ظرفیت انواع گردشگری ازجمله خوراک را دارد که قاعدتاً شیرینی های سنتی نیز جزئی از آن است و ما مشغول مطالعات و بررسی چالش ها و فرصتهای آنها در استان هستیم. البته در کنار برگزاری تورهای داخلی و یا خارجی در استان اصفهان به نحوه پخت نان و خوراکهای سنتی و شیرینی های مختلف نیز توجه شده و برای گردشگران ارائه می شوند، اما اینکه گردشگری خوراک را آن گونه که در رشت وجود دارد در اصفهان نداشته ایم و این طور نبوده که برای مثال از گردشگران خارجی دعوت کرده تا آموزش طبخ خوراک به آنان ارائه شود.

او اضافه کرد: در استان اصفهان اقدام کاملی در حوزه گردشگری خوراک که ارزآور نیز هست، انجام نشده است؛ اما فعالیت های موردی وجود داشته، مثلاً اطلاع دارم که چندی پیش فردی در خیابان مهرداد به صورت خودجوش گردشگری خوراک را با تمرکز آموزش آشپزی و قنادی انجام داده بود که شروع خوبی است.

دانش مبرهن با تأکید بر اینکه استان اصفهان به لحاظ گردشگری خوراک ظرفیت بالایی دارد، بیان کرد: سال گذشته کارگروه تخصصی گردشگری های نوین را به صورت موضوعی در اتاق بازرگانی تشکیل دادیم و درصدد آشنا کردن افراد با انواع گردشگری و فعال کردن آنها هستیم.