بازارچه گلپایگان برای معرفی شهر ملی منبت کافی نیست

خبرگزاری مهر/ براساس آخرین گزارش های واصله، بازارچه گلپایگان برای معرفی شهر ملی منبت کافی نیست.

وقتی نقشی مثل یک گیاه روی چوبی که سالهاست از تنه درختی جدا شده، شکل می گیرد، دیگر آن چوب مرده نیست بلکه روح و معنا دارد. رویانیده معنی کلمه نبات و نبات ریشه کلمه منبت است.

منبت نیز رشته ای از هنرهای صنایع دستی در ایران و چند کشور دیگر در جهان است. قدمت هنر منبت یا کنده کاری و حکاکی روی چوب معلوم نیست. در واقع نمیتوان گفت که این هنر صنعت چه زمانی ابداع شد و رواج یافت اما میتوان گفت در ایران قدیمی ترین اثر منبت یک لنگه در چوبی متعلق به مسجد جامع عتیق شیراز است.

در دوره صفویه ساخت ابنیه مذهبی و کاخ های سلطنتی در ایران افزایش پیدا کرد و عده زیادی از هنرمندان به اصفهان که آن زمان پایتخت بود رفتند و در این مراکز مشغول شدند. اما تجمع آنها در شهر گلپایگان که تبادل تجربیات در آن انجام می شد، بیشتر بود. در این زمان بود که گلپایگان در استان اصفهان و آباده در استان فارس تنها مراکز تجمع منبت کاران در کشور بحساب می آمد.

تا اینکه افغان ها به ایران حمله کردند و اوضاع سیاسی حاکم بر کشور اجازه نمی داد هنرمندان و صنعتگران به حرفه خود مشغول باشند پس خیلی از این افراد به شهرهای مختلف پراکنده شدند.

سالها بعد، استاد علی مختاری گلپایگانی که رئیس صنایع مستظرفه مدرسه دارالفنون بود، در تهران شاگردانی برای احیای این هنر تربیت کرد و هنور که هنوز است در شهرهای ایران منبت کاری یکی از هنرهای شناخته شده است و رواج دارد به گونه ای که در حال حاضر سه شهر ملایر، آباده و گلپایگان در ایران به عنوان شهر ملی منبت ثبت شده اند.

منبت ملایر بیشتر در عرصه مبل هایی که منبت کاری شده اند، فعال است اما شهرهایی مانند گلپایگان و آباده در عرصه تابلو، قاب و منبت های تزئینی دیگر فعالیت دارند. منبت گلپایگان نیز قدمتی حدود 800 ساله دارد و هم اکنون استادهای ماهر در این شهر فعالیت می کنند.

درب مسجد گوهرشاد، بخشی از کاخ سبز سعدآباد، درب امامزاده ابوالفتوح وانشان، آثار بر جای مانده در آستان امامزاده 17 تن (ع)، امامزاده سیدالسادات، امامزاده عمران بن علی (ع) و مسجد جامع گلپایگان آثاری از تاریخ منبت گلپایگان را در خود دارند. این آثار در پرونده گلپایگان گنجانده شده تا اینکه در سال 99 این شهر به عنوان شهر ملی منبت انتخاب و ثبت شد.

پس از ثبت گلپایگان مصطفی قانونی، مدیر میراث فرهنگی این شهرستان گفته بود: در حال حاضر 300 نفر از هنرمندان در این رشته کار می کنند. امیدواریم با همکاری هنرمندان این شهرستان بتوانیم هر چه زودتر پرونده ثبت جهانی آن را دنبال کنیم.

اولین گام ما برای معرفی بهتر این هنر است با توجه به ثبت ملی این شهر، برنامه جامعی برای معرفی آن در دست تهیه داریم. همچنین آشنایی منبت با علم روز، ایجاد بازارچه های دائمی و راه اندازی خانه منبت در شهرستان از جمله برنامه های ماست.

قبل از ثبت ملی شهر منبت در کنار دو شهر دیگر، بازارچه ای که از قبل در دل پارک جنگلی برای حضور هنرمندان آماده شده بود، به هنرمندان منبت کار نیز تعلق گرفت اما انتظار می رفت رونق بیشتری بگیرد.

این بازارچه دارای حدود 30 مغازه در دو طرف است که اکنون تعدادی از هنرمندان منبت کار در آن محلی برای آموزش، فروش و نمایش آثارشان دارند اما این بازارچه همه آن چیزی نیست که از شهر ملی منبت انتظار می رود، چون بسیاری از مغازه های آن بلااستفاده، انبار شده یا خالی است.

در این باره، محمد توسلی یکی از هنرمندان منبت کار شهرستان گلپایگان که در این بازارچه آموزشگاهی به یاد انجمن دوستداران میراث فرهنگی تیمره ایجاد کرده و ضمن فروش آثارش به نمایش و آموزش هم می پردازد.

او که از کودکی این هنر را از پدرش یاد گرفته، به همراه 7 هنرمند دیگر در بازارچه هنر گلپایگان مشغول است. او می گوید که سبک کار ما با شهرهای دیگر در این موضوع متفاوت است که ما بیشتر از طرح گل و مرغ و چوب گردو و گلابی استفاده می کنیم چون این چوب ها مقاوم تر هستند.

توسلی هنرش را به تهران و شهرهای دیگر صادر می کند ولی از اینکه در گلپایگان هیچ حمایتی از این هنر نمی شود، گلایه دارد و می گوید: از وقتی اینجا شهر ملی منبت شد، تغییری چندانی در وضعیت هنرمندان و ترویج این هنر ندیدیم.

این بازارچه هم از قبل وجود داشته است. ما انتظار داشتیم هنرمندان بیشتری به این بازارچه بیایند و اینجا شلوغ شود اما چون این بازارچه داخل یک پارک جنگلی قرار دارد و 6 ماه از سال سرد است، هیچ استقبالی از آن نمی شود.

توسلی پیرامون اینکه بازارچه گلپایگان برای معرفی شهر ملی منبت کافی نیست، ادامه می دهد: ما هنرمندان زیادی داریم که دوست دارند کار کنند. اما وقتی این بازارچه رونقی ندارد به اینجا هم نمی آیند. زمانی بود که می خواستم این هنر را در بازارچه گسترش دهم و مغازه ای که دارم را به مغازه بزرگ تر انتقال دهم و در کنار هنر منبت، خراطی، مشبک و هنرهای دیگر که مرتبط با منبت هستند را هم آموزش داده و معرفی کنم اما شهرداری مغازه های بزرگتر را برای سوپرمارکت در نظر گرفته است. این نشان می دهد که عزمی برای رونق این بازارچه به عنوان بازارچه ای که معرفی هنر منبت در یک شهر ملی باشد وجود ندارد، چون همین الان می بینیم که خیلی از مغازه های آن به انباری تبدیل شده اند و کسی هم نیست صاحبانش را بازخواست کند.

توسلی مثل هنرمندان این شهرستان می خواهد چراغ مغازه های بازارچه هنر همیشه روشن بماند به همین دلیل 8 سال است که اینجا کار می کند.

محمد صادق مظاهری از هنرمندان بازارچه گلپایگان هم این شهر ملی گلپایگان را با شهرهای آباده و ملایر مقایسه می کند و نظری متفاوت دارد و می گوید: هر شخص باید در این بازارچه یک مغازه داشته باشد، چون می خواهند هر غرفه یک هنرمند باشد اما هنوز بازارچه تکمیل نشده است.

مظاهری درباره اهمیت منبت گلپایگان و تفاوتش با شهرهای دیگر هم می گوید: اگرچه ملایر بیشتر در حوزه مبل کار می کند اما آنقدر برای معرفی هنرشان تلاش کردند که الان وقتی نام منبت می آید، همه فکر می کنند تنها شهر ملی منبت ملایر است.

در صورتی که آنها مبل کار می کنند و بعداً منبت را هم به آن اضافه کردند. سبک کارشان هم معاصر و فرنگی است، چون کارهای ضربه ای از دوره قاجار به بعد مرسوم شد. اما گلپایگان تاریخ طولانی در این هنر دارد. کارهای مبنت چاقویی در این شهر مشهور و قدیمی است.