سرنوشت فرشهای ساختمان حافظیه سعدآباد همچنان نامعلوم است

ایسنا/ براساس خبر و گزارشات بدست آمده، سرنوشت فرشهای ساختمان حافظیه سعدآباد همچنان نامعلوم است.

ساختمان حافظیه جایی که این فرش ها از آن خارج شده است، از جمله ساختمانهای منسوب به نهاد ریاست جمهوری است که در محله سعدآباد و در کنار مجموعه کاخ های سعدآباد در بین سالهای 1374 و 1376 با طراحی «حسین شیخ زین الدین» در آستانه برگزاری هشتمین اجلاس سران کشورهای اسلامی ساخته شد.

در توضیحات موجود درباره ساختمان حافظیه آمد: «باغ سعدآباد یکی از باغ های باارزش تهران است که با مجموعه ساختمان مهمانسرای حافظیه در حاشیه جنوبی آن و در زمین های احداث شده که فاقد درخت بوده و به عنوان زمین ورزشی از آن استفاده می شد. با خرید چند خانه و مدرسه و تخریب بناهای موجود در آنجا، فضای مناسبی در جلو ساختمان ایجاد شد. با آنکه ساختمان در حدود 25هزار متر مربع مساحت دارد، سطح بزرگی از فضای باغ را اشغال نکرده و بسیاری از قسمت ها در زیرزمین قرار گرفته اند.» در حال حاضر کاربری این ساختمان بیشتر برای برگزاری اجلاس و به عنوان مهمانسرای سران کشورها است.

در اسفند سال 1398 از ساختمان حافظیه برای برگزاری جلسات ستاد کرونا استفاده میشد که نقدهایی به این تصمیم وارد شد و رئیس دفتر رئیس جمهور وقت نیز در پاسخ به آن انتقادها گفته بود: «در مجموعه پاستور سالن مناسبی برای برگزاری جلسات با پروتکل های خاص تعیین شده از سوی وزارت بهداشت وجود ندارد و ساختمان حافظیه دارای سالن جلسات مناسبی است که می توانیم با حفظ پروتکل های تعیین شده از جمله حفظ فاصله میان افراد جلسات را در این مکان برگزار کنیم. کاخ های سعدآباد در مجموعه ای دیگر و در مجاورت ساختمان حافظیه است که رئیس جمهور تنها در یکی از آنها از رؤسای جمهور و مهمانان خارجی استقبال رسمی می کند.»

اما حدود یک هفته پیش یکی از خبرگزاری ها گزارشی از ناپدید شدن فرش های ساختمان حافظیه منتشر کرد و با ارجاع به گزارشی از دولت با عنوان «خروج غیرقانونی اموالی نظیر 48 تخته فرش دستباف نفیس و گران قیمت از ساختمان حافظیه سعدآباد» نوشت: «تعدادی تخته فرش نفیس در ساختمان حافظیه نهاد ریاست جمهوری در سعدآباد ناپدید شده است. در دولت سیزدهم تیم ویژه ای با همکاری سازمان های نظارتی تشکیل شده و به بررسی همه جانبه موضوع مفقود شدن فرش های نفیس در دولت قبل پرداخته شده است.»

در این گزارش با استناد به نظر کارشناسان «با توجه به قدمت تاریخی آن فرش ها، نوع طراحی، مکتب هنری و خصوصیات فیزیکی ارزش نسبی آنها مبلغی معادل 127 میلیارد تومان» اعلام شده است. همچنین اشاره شده است که «این ده تخته فرش ارزش گذاری شده جز نفیس ترین فرش های نهاد بوده و متعلق به سبک های مشهدی (عمواوغلی)، اصفهان و تودشک است که یکی از آنها از نظر قدمت به دوره قاجار می رسد. تصاویر برخی از این فرش ها در کتاب «گنجینه تار و پود، مجموعه تصاویر دومین کلکسیون بزرگ فرش جهان» در سال 91 منتشر شده است.»

گزارش مذکور همچنین اشاره کرد که «فرش ها در بازه سالهای 1392 تا 1395 از ساختمان خارج شده است.»

تاکنون واکنش های مقامات دولت های قبل و حال حاضر تایید کرده که این فرش ها که البته در تعداد و سال خروج آنها ابهام مطرح شده، از ساختمان حافظیه خارج شده اند. اما سوال این است که، اگر آن چنان که در گزارش های برخی رسانه ها اشاره شده این فرش ها قدمت و ارزش تاریخی داشته، چرا فهرست آنها تا کنون در اختیار وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی به عنوان متولی حفاظت از اموال تاریخی قرار نگرفته است؟

مطابق ماده 3 «آیین نامه اموال فرهنگی، هنری و تاریخی نهادهای عمومی و دولتی» (مصوب سال 1381 و اصلاح آن در سال 1383)، کلیه اموال فرهنگی تاریخی و هنری دولتی که در اختیار وزارتخانه ها و سازمان ها و مؤسسات دولتی و عمومی غیردولتی و دستگاه ها و مؤسسات آموزش عالی و پژوهشی است، براساس فرم ها و دفاتر مندرج در این آیین نامه توسط دستگاه دارنده، ثبت و یک نسخه از آنها به سازمان میراث فرهنگی کشور و وزارت امور اقتصادی و دارایی باید ارسال شود. عدم انجام مفاد این ماده، موجب پیگرد قانونی خواهد بود.»

ماده 6 همین آیین نامه تاکید می کند که «حفاظت و حراست از اموال موضوع این آیین نامه بر عهده دستگاه دارنده اموال و نگهداری حساب آنها بر عهده وزارت امور اقتصادی و دارایی خواهد بود.»

علاوه بر این، طبق مفاد ماده 17 و 19 این آیین نامه، انتقال بلاعوض و امانی اموال و همچنین، حمل و نقل اموال موضوع این آیین نامه، تابع دستورالعمل و تحصیل موافقت قبلی از سازمان (وزارت) میراث فرهنگی کشور است.

پیگیری ها پیرامون مقاله سرنوشت فرشهای ساختمان حافظیه سعدآباد همچنان نامعلوم است، اما حاکی از این هست که فهرست اموال مورد اشاره از جمله فرش های ناپدید شده که گفته شده «نفیس و دارای ارزش تاریخی» بوده است، تا کنون به وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی اعلام نشده و مسئولان مربوطه نیز از جزئیات این اموال بی اطلاع بوده اند.

آن چنان که روابط عمومی مجموعه کاخ های سعدآباد به محض انتشار چنین گزارشی در توضیحاتی که برای رسانه ها فرستاده اعلام کرده است که «ساختمان حافظیه متعلق به نهاد ریاست جمهوری است و حفاظت از آن در حیطه و اختیارات وزارت میراث فرهنگی نیست. مجموعه 180 هکتاری سعدآباد مشتمل بر بناها و کاخ موزه هایی است که برخی از آنها در تملک نهادهایی غیر از میراث فرهنگی است.»

توضیحات و واکنش عزت الله ضرغامی به ناپدید شدن فرش های ساختمان حافظیه در مجاورت مجموعه سعدآباد نیز چنین بود: «در جریان باشید غیر از این اتفاق که به دوره های مختلف مربوط است، خود آن مجموعه (سعدآباد) به طور کامل در اختیار میراث فرهنگی نیست، یعنی بخشی از کاخ سعدآباد در اختیار دستگاه های دیگر است که وظایف قانونی را انجام می دهند. درباره فرش های سعدآباد یک پرونده ای مربوط به سالهای 95 - 94 است و با اینکه مربوط به این دوره نبوده، اما دستور بررسی آن را داده ام.

حراست بعد از صحبت با نهادهای مختلف، گزارش مقدماتی ارائه کرد که هنوز قابل استناد نیست. من خواستم که اطلاعات آن را استخراج کنند، حتما باید اطلاعات به نظر مردم برسد تا مسأله روشن شود، هم اصل قصه و هم کیفیت و چگونگی آن.»

علی اصغر مونسان، وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی در دولت قبل که گزارشهای برخی رسانه ها خروج این فرش ها را همزمان به دوره ریاست او بر میراث فرهنگی نسبت داده اند نیز در پاسخ به این پرسش که «آیا فرش های مفقود شده از ساختمان حافظیه به دلیل ارزش تاریخی که داشتند جز اموال تحت نظر میراث فرهنگی بودند؟» به رسانه ها گفته است: «نه. اینطور نیست که این فرش ها تاریخی بوده باشند. آنچه در اختیار میراث بوده خیالتان راحت باشد که سرجایش است.

پروتکل های بسیار سختی هم در مورد این اموال اعمال می شود. من در جریان این مطلبی که مطرح شده نیستم، اما می دانم به موزه های سعدآباد ارتباطی نداشته است. اگر این فرش ها تاریخی بود، در اختیار میراث بود و در موزه های ما قرار داشت. اموال ما سر جایش است. امکان ندارد که این فرش ها اثر تاریخی بوده باشند و در اختیار نهاد قرار گرفته باشند. هر آنچه تاریخی بوده و اموال میراث فرهنگی بوده سر جایش است. آنچه در موزه های سعدآباد بوده سرجایش است. نمی دانم این فرش ها اصلا چه بوده و به ما هم ربطی نداشته است.»

اما سایت منسوب به حسن روحانی با انتشار مطلبی به نقل از یکی از رسانه ها به ناپدید شدن فرش های ساختمان حافظیه واکنش نشان داده که در بخشی از این مطلب آمده است: نهاد ریاست جمهوری به محض دریافت نخستین گزارش در این باره در سال 1399 که سابقه امر را به دوره قبل از آغاز کار دولت یازدهم می رساند، رسیدگی لازم را انجام داده و موضوع را فورا به مراجع نظارتی و قضایی ارجاع داده است. آیا طرح رسانه ای موضوع، سه سال بعد، بیش از آن که به گذشته و اصل موضوع مربوط باشد، برای انحراف اذهان از آنچه امروز میگذرد نیست؟

انتقال هرگونه سند و دارایی منقول و غیرمنقول در ادارات دولتی از دستورالعملی مشخص تبعیت می کند و هر قدر مراکز دولتی حساس تر باشند، این دستورالعمل ها دقیق تر و حساس تر عمل می کند. چطور محموله ای از فرش توسط یک وانت بارگیری شده و بدون مجوز حراست نهاد ریاست جمهوری که زیر نظر وزارت اطلاعات عمل می کند و حفاظت فیزیکی ساختمان حافظیه که تماما توسط سپاه پاسداران انجام می شود، از این ساختمان خارج شده است؟

واکنش علی بهادری جهرمی، سخنگوی دولت سیزدهم در حاشیه جلسه هیأت دولت به فرش های ناپدیدشده ساختمان حافظیه سعدآباد این گونه بود که «این موضوع قدیمی بوده است. این دولت چون فسادها را پیگیری می کند، یکی یکی هر کدام از فسادهایی را که روی زمین مانده و پیگیری نشده دنبال می کند، خودش متهم می شود. از رسانه ها خواهش می کنم روشن باشند که چه کسی شاکی و چه کسی متهم است؟ دولت شاکی است و تخلفاتی را که چه در گذشته و چه در دوره حاضر رخ دهد، باید پیگیری کرد.»