هگمتانه نامی به بلندای تاریخ ایران باستان دارد

ایرنا/ براساس آخرین اخبار و گزارش های بدست آمده، هگمتانه نامی به بلندای تاریخ ایران باستان دارد.

هگمتانه نشانی نه تنها برای دیرینگی و قدمت شکوهمندانه همدان امروز بشمار می رود که بهترین، با ارج ترین و زیباترین معرف و نمادی از تاریخ و فرهنگ و تمدن پرآوازه ایران کهن است.

نام هگمتانه با تاریخ و گذشته ایران زمین گره خورده است و با سیری در تحولات تاریخی و تورق صفحات با شکوه ایران باستان آوازه این نماد و اثر ارزشمند تاریخی نمایان است.

هگمتانه در کانون توجه دولت سیزدهم

آنچه که امروزه بیش از آوازه و دیرینگی این اثر گرانبهای تاریخی مردم و شهروندان و حتی باستان شناسان و دوستداران تاریخ و فرهنگ این دیار را خرسند و امیدوار کرده و یکی از اولویت های دولت سیزدهم در سفر استانی رئیس جمهور نیز بود ثبت جهانی این بنای تاریخی و ارزشمند است که پرونده آن هم اینک به سازمان یونسکو نیز ارسال شده است.

به گفته رئیس سازمان برنامه و بودجه استان همدان، در سفر رئیس جمهور و هیات دولت به این استان در ششم مرداد سال 1401، 186 طرح مهم و تاثیر گذار به تصویب رسید که در بخش گردشگری عمده طرح مهم ساماندهی تپه هگمتانه است.

تورج الوانیان ادامه داد: برای ساماندهی تپه هگمتانه در این سفر 150 میلیارد تومان مصوب شد که با توجه به اولویت استان برای ساماندهی این طرح که در آستانه ثبت جهانی قرار گرفته است و باید جذب بیشتری صورت گیرد.

وی اظهار داشت: ساماندهی تپه هگمتانه یکی از طرحهای مهم و اثر گذار ملی استان در این سفر بود که تاکنون برای آن 44 میلیارد تومان اختصاص یافته است.

سایت تاریخی هگمتانه با 40 هکتار وسعت در انتهای خیابان اکباتان همدان قرار دارد، این تپه تاریخی به دوره مادها منسوب بوده و نام خود را از هگمتانه پایتخت دولت مادها اقتباس کرده است. براساس کاوش های بدست آمده از سوی عده ای از باستان شناسان، آثار مکشوفه در این شهر تاریخی مربوط به دوره اشکانیان و دوره های پس از آن است البته آثاری از دوره هخامنشیان نیز از این سایت تاریخی کشف شده که بیانگر استقرار سیاسی دولت هخامنشیان در همدان است.

هگمتانه به معنای" محل تجمع" بوده و از 2 واژه پارسی باستان "هگمتا" به معنای گردآمدن و پسوند اسم مکان "نا" تشکیل شده است.

زمان استقرار حکومت ماد از 728 ق.م تا 550 ق.م است و اگر چه این مکان به محل و پایتخت استقرار مادها معروف شد ولی تاکنون شواهد محکمی دال از این دوره بدست نیامده است.

با کشف سیستم معماری موجود که متعلق به دوره اشکانیان است، قدمت این شهر به دوره اشکانی و پس از آن منصوب شده است.

از مجموعه ساختمان های مکشوفه که در عمق 2 تا پنج متری از سطح تپه قرار دارد، بناهایی با ابعاد 5/17 *5/17 متر کشف شد.

مجموعه بناهای موجود در 2 ردیف موازی به صورت قرینه و پشت به یکدیگر ساخته شده اند و بین هر 2 ردیف بنای موجود معبری به عرض 5/3 متر در جهت شمال شرقی جنوب غربی ایجاد شده است.

بخشهایی از حصار عظیم شهر به قطر تقریبی 9 متر و ارتفاع باقی مانده و هشت تا 12 متر نیز کشف شده که در فواصل معین دارای برج های عظیمی بوده است.

در شرق سایت، موزه هگمتانه قرار دارد که آثار بسیار ارزشمندی از دوره های قبل و پس از اسلام را در خود جای داده است.

هگمتانه پذیرای 2 اثر تاریخی دیگر شامل کلیسای مریم مقدس و کلیسای گرگوری استپانوس است.

تپه تاریخی هگمتانه به شماره 28 در تاریخ 24/06/1310 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

به دلیل همین پیشینه و دیرینگی و اهمیت تپه هگمتانه در تاریخ کهن ایران و پیگیری های مسئولان و متولیان کشوری و استانی در سالهای اخیر، 11 بهمن 1401 قائم مقام وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی اعلام کرد که پرونده ثبت جهانی «هگمتانه و مرکز تاریخی همدان» تحویل یونسکو شده است.

علی دارابی با اعلام این خبر ادامه داد: این پرونده گستره ای از محوطه باستانی هگمتانه، میدان مرکزی شهر، بازار همدان، آرامگاه بوعلی سینا و خیابان های تاریخی این محدوده را شامل می شود.

وی ابراز امیدواری کرد که ثبت جهانی این پرونده با مشارکت همه مسئولان محلی، شهروندان و ساکنان شهر تاریخی همدان در آینده نزدیک محقق شود.

استاندار همدان هم 12 بهمن سال گذشته در نشست خبری با رسانه ها از تحویل پرونده «هگمتانه و مرکز تاریخی همدان» به یونسکو خبر داد و گفت: هر سال هر کشور یک سهمیه برای ثبت جهانی دارد، که سهمیه ایران برای سال 1402 پرونده «هگمتانه و مرکز تاریخی همدان» خواهد بود.

علیرضا قاسمی فرزاد ابراز امیدواری کرد براساس پیش بینی وزارت میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری تابستان 1402 این یادمان ارزشمند تاریخی ثبت جهانی شود.

مدیر پایگاه میراث ملی محوطه باستانی هگمتانه پیرامون اینکه هگمتانه نامی به بلندای تاریخ ایران باستان دارد، گفت: تفاوت عمده پرونده ثبت جهانی همدان با سایر پرونده ها، این است که ما با یک تک بنا که در اختیار میراث فرهنگی باشد مواجه نیستیم، یک مجموعه ای داریم که به ادارات مختلف، مردم، شهرداری و رزق و روزی مردم وابسته است.

صاحب محمدیان منصور افزود: پس این محدوده به طور قطع فقط با تلاش مجموعه میراث فرهنگی به نتیجه نخواهد رسید، چون بخش های بسیاری از آن در اختیار مردم، بازار و شهرداری است.

وی ادامه داد: سازه های مختلفی داریم که اگر همه مجموعه ها با هم پای کار نیایند اتفاقی نخواهد افتاد، از اهداف این نوع پرونده ها این است که از تک بنا فاصله می گیرد و به سمت منظرها و فضاهای شهری پیش می رود.

محمدیان منصور اظهار داشت: در راستای حفظ این فضاها برای آیندگان و بشریت و این مدل کسب و کار و رزق و روزی مهم است که این مردم پای کار باشند و به این اتفاق کمک کنند.

مدیر پایگاه میراث ملی محوطه باستانی هگمتانه با ذکر این سوال که در این راستا چرا عنوان پرونده تغییر کرد، توضیح داد: وقتی واژه منظر فرهنگی در میان باشد باید از نظر زیربنایی مشخصه ای داشته باشد که متاسفانه یا خوشبختانه پرونده همدان وسعت فرهنگی که بتوان عنوان منظر فرهنگی را به آن اطلاق کرد ندارد و به دلیل کم شدن این زیربنا که کارشناسان باتجربه سالهای گذشته پرونده را در یونسکو ارائه و پیشنهاد دادند که از واژه منظر استفاده نشود.

وی ادامه داد: در پرونده همدان که حدود 75 هکتار است استفاده از واژه منظر موضوعیت ندارد و خودش در ارزیابی یونسکو یک نکته منفی است. در ابتدا وسعت خیلی زیادتر بود و در اتفاق هایی که افتاد از جمله ساخت و سازها و تحقیق هایی که شد مجبور شدیم محدوده را کوچک و کوچکتر کنیم.

محمدیان منصور با تاکید بر اینکه تردد ماشین باید از داخل هگمتانه حذف شود، ادامه داد: مسیر آهن فروشان و هم خود میدان اکباتان که محلی است که آثار فرهنگی زیادی در اطراف آن یافت شده از جمله پایه ستون های هگمتانه و اینکه امروز این مکان، محل تردد ماشین و پارکینگ است.

وی پیرامون اینکه هگمتانه نامی به بلندای تاریخ ایران باستان دارد، اظهار داشت: هدف ثبت جهانی این است که ما بتوانیم اتفاقات بزرگی که در سایت های تاریخی در سالهای گذشته از جمله عدم مدیریت ها و مشکلات باعث شده که آسیب ببینند را به کمک این پرونده ها به حالت قبل برگردانیم.

محمدیان منصور یادآور شد: پس حذف سواره به تنهایی در توان میراث فرهنگی نیست، هر اتفاقی که در حوزه شهری اتفاق می افتد مانند جراحی است، ما اگر هگمتانه را به روی ماشین ببندیم این خروجی به هر حال موجب انتقاد عده ای می شود و زمان می برد تا مردم بتوانند زندگی خود را با آن تطبیق دهند.

وی با بیان اینکه این موارد جز اصول پذیرفته شده طراحی شهری در جهان است و مدل زندگی گروهی را بهم می ریزد و مردم اعتراض می کنند گفت: ما متاسفانه زمان لازم برای اینکه این اتفاقات را مدیریت کنیم نداریم.

مدیر پایگاه میراث ملی محوطه باستانی هگمتانه اضافه کرد: تا قبل از آمدن ارزیابان یونسکو این موضوع باید انجام شود و معاون عمرانی استانداری همدان نیز برای ساماندهی ون ها به شهرداری ها تکلیف کرده است و این باید یک خواسته همگانی باشد و آرزوی دیرینه سازمان میراث فرهنگی هم این است تا این اتفاق بیفتد و در میدان اکباتان شاهد تردد ماشین نباشیم و در این راستا هر کاری هم بتوانیم انجام می دهیم.

وی با بیان اینکه شهرداری بازارچه میوه و تره بار را از اول سال گذشته در پشت نانوایی ها تشکیل داده، ادامه داد: درون عرصه هگمتانه بازارچه میوه و تره بار نباید باشد، حتی نانوایی ها هم باید جمع شود.

محمدیان منصور پیرامون اینکه هگمتانه نامی به بلندای تاریخ ایران باستان دارد، ادامه داد: تبدیل شدن به پیاده راه، اتفاق مطلوبی بوده و عبور اتوبوس نیز باید حذف شود، چرا که این رینگ توان ورود اتوبوس را ندارد.

وی یکی دیگر از مباحث مربوط به ثبت هگمتانه را اقناع سازی مردم عنوان کرد و افزود: آماده کردن مردم فقط با جلسه گذاشتن انجام نمی شود، چرا که خیلی از خواسته های مردم به میراث فرهنگی مربوط نیست و به اداره آب، گاز و شهرداری مربوط می شود.

مدیر پایگاه میراث ملی محوطه باستانی هگمتانه مطالبه رسانه را خیلی مهم دانست و گفت: اگر رسانه در اقناع سازی کمک نکند، این اتفاق نمی افتد.

وی با تاکید بر اینکه برای تقویت بازار همدان باید توریست خارجی پولدار تقویت شود، یادآور شد: این موضوع کمک می کند به غنی شدن اقتصاد بازار و رونق آن، امروز هدف ما این است که پای تجار خارجی به منطقه باز شود و خرید کند.

محمدیان منصور ادامه داد: در سال 98، 6 میلیون توریست خارجی وارد کشور شد که از این تعداد تنها 18 هزار نفر وارد همدان شدند. یعنی ما ناتوان عمل کردیم و نتوانستیم توریستی که تا اصفهان آمده را به همدان بکشانیم.

وی اظهار داشت: توریست خارجی تاثیری که در میراث فرهنگی دارد رقمی نیست اما ورود و خرید آن در بازار در زندگی مردم تاثیر میگذارد.

مدیر پایگاه میراث ملی محوطه باستانی هگمتانه گفت: هدف ثبت جهانی این است که پای توریست خارجی در سطح شهر همدان باز شود و بازار رونق پیدا کند.

حذف سواره از هگمتانه

مدیر کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان همدان نیز در این باره تاکید کرد: حذف سواره از هگمتانه از اهمیت زیادی برخوردار است و باید هر چه سریعتر انجام شود.

محسن معصوم علیزاده بیان کرد: کاهش ارتفاع ساختمان حوزه هنری (سینما قدس) یکی از موانع پرونده ثبت جهانی همدان است و باید طی یک ماه آینده انجام شود.

وی اقناع عمومی را بسیار مهم دانست و ادامه داد: میراث فرهنگی برای این امر مهم به همکاری اصناف نیاز دارد تا بازاریان تا زمان حضور ارزیابان در همدان با ما همراه شوند و هم افزایی جمعی اتفاق بیفتد.

حضور ارزیابان یونسکو شهریور برای ارزیابی پرونده ثبت جهانی هگمتانه

معصوم علیزاده با اعلام اینکه ارزیابان یونسکو شهریور سال جاری برای ارزیابی پرونده ثبت جهانی در همدان حضور پیدا می کنند، تصریح کرد: اقدامات اجرایی و پروژه ها باید تا زمان حضور ارزیابان انجام شود.

مدیر کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان همدان اضافه کرد: یکی از نکات مورد توجه کارشناسان یونسکو همکاری، هماهنگی و هم افزایی میان مجموعه های مدیریتی استان است.

وی با تاکید بر اینکه موانع ثبت جهانی هگمتانه تا قبل از شهریور عملی شود، اظهار داشت: باید اهتمام ویژه ای به پرونده داشته باشیم، چرا که آبروی جمهوری اسلامی ایران است.

معصوم علیزاده تصریح کرد: ثبت جهانی هگمتانه به همدان و مجموعه تاریخی استان هویت می دهد و بطور قطع بر عرصه های اقتصادی، فرهنگی و گردشگری تاثیر خواهد گذاشت، علاوه بر این اعتبارات خوبی به پرونده اختصاص داده شده است

مدیر کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی همدان اواخر فروردین در بازدید مشترک با شهردار همدان از حریم هگمتانه بر حذف زوائد و الحاقات اضافی در مسیر ثبت جهانی تاکید کرد و گفت: پیشبرد اهداف برای به نتیجه رسیدن پرونده ثبت جهانی هگمتانه و مرکز تاریخی همدان در دستور کار مشترک میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی همدان و شهرداری قرار دارد.

معصوم علیزاده با بیان اینکه مدت زمان کمی تا سفر ارزیابان یونسکو به همدان باقیمانده است، اظهار داشت: در صدد هستیم موانع احتمالی را از این پرونده حذف کنیم و به این منظور بارها مسیر تعریف شده را با حمایت و تاکید مدیریت ارشد استان بازنگری کرده ایم.

وی موارد مشترک بین شهرداری و این اداره کل را شامل ساماندهی سیمای بصری مسیرهای پرونده ثبت جهانی همدان، کاروانسراهای قرار گرفته در محدوده بازار بویژه کاروانسرای حسین خانی و جلدی ، حذف سواره از محدوده هگمتانه، کفسازی و جداره سازی ها کوچه ها و مسیرهای اطراف در حریم هگمتانه عنوان کرد.

مدیر کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی همدان از شهردار همدان درخواست الحاق کوچه بین هگمتانه و املاک مردم را مطرح و گفت: این معبر کم عرض محل اتصال هیچ معبری نیست و مساحت کمی را به خود اختصاص و موجب شکل گرفتن یک سیمای مخدوش در این مسیر شده است.

معصوم علیزاده با تأکید بر حل و فصل موانع پرونده ثبت جهانی گفت: براساس شواهد موجود این کوچه حائل بین هگمتانه و منازل مسکونی می تواند در ارزیابی، ارزیابان یونسکو یک امتیاز منفی برای ثبت جهانی بحساب آید.

او بر اهمیت کف سازی و جداره سازی مسیر پرونده «ثبت جهانی هگمتانه و مرکز تاریخی همدان» تأکید کرد و گفت: مدیریت سیمای بصری شهر بویژه مناطق مشخص شده برای ارزیابی یونسکو می تواند تأثیر مستقیمی در چگونگی پیشبرد نتیجه بررسی ارزیابان داشته باشد.

اختصاص 70 میلیارد تومان به پرونده ثبت جهانی هگمتانه

شهردار همدان نیز با بیان اینکه در بودجه سال جاری شهرداری ثبت جهانی هگمتانه به عنوان یکی از اولویت های شهرداری گنجانده شده است، گفت: در بودجه 1402 شهرداری همدان 70 میلیارد تومان برای پرونده ثبت جهانی هگمتانه و مرکز تاریخی همدان پیش بینی شده است.

سید مسعود حسینی با اشاره به اینکه برای جداره سازی میدان امام (ره) 10 میلیارد تومان در نظر گرفته شده، افزود: در سال جاری جداره سازی قسمتی از خیابان شهدا نیز انجام می شود.

وی با بیان اینکه پیاده راه سازی خیابان باباطاهر نیز در دستور کار است، مطرح کرد: طرح حرم تا حرم ، ساماندهی بازار تاریخی، اجرای گذر فرهنگی و رفع موانع ثبت جهانی هگمتانه از جمله کارهای شهرداری در سال جاری است.

ثبت جهانی نباید خللی در فرآیند زندگی روزمره مردم ایجاد کند

استاندار همدان نیز با تاکید بر اینکه موانع ثبت جهانی هگمتانه و مرکز تاریخی همدان باید در زمان بندی مشخص انجام شود ادامه داد: دستگاه های خدمات رسان و شهرداری با نظر کارشناسی میراث فرهنگی، زیباسازی و ساماندهی محدوده ثبت جهانی و تردد خودروها را با ایجاد معبر و دسترسی جدید اجرا کنند.

علیرضا قاسمی فرزاد گفت: فراهم سازی امکانات لازم همراه با رعایت موازین تعیین شده بافت های تاریخی و ثبت جهانی آن بسیار مهم و ضروری است و عملکرد دستگاه ها در این باره طی یک ماه آینده مورد ارزیابی قرار می گیرد.

او با بیان اینکه دستگاه های مرتبط تا اواخر اردیبهشت فرصت دارند نظر میراث فرهنگی را اعمال کرده و اقدامات اصلاحی در محدوده ثبت را اجرا کنند، افزود: ثبت جهانی نباید آسیب و خللی در فرآیند زندگی روزمره مردم و کسب و کار ایجاد کند.

قاسمی فرزاد با تاکید بر ساماندهی بازارچه میوه و تره بار در عرصه هگمتانه اظهار داشت: ثبت جهانی هگمتانه بسیار مهم است و با توجه به قدمت و صبغه تاریخ و تمدن همدان باید جز نخستین آثاری می بود که ثبت میشد.

استاندار همدان با اعلام اینکه برای ثبت جهانی همدان همه دستگاه ها باید پای کار باشند، تصریح کرد: فضای بصری دور میدان امام (ره) باید ساماندهی و ساختمان ها به صورت یک شکل شوند. همچنین باید این بناها بگونه ای مرمت شوند تا در اثر فرسایش زمانی آسیب نبینند. بنابراین باید بودجه خوبی برای این موضوع در نظر گرفته شود.

قاسمی فرزاد با اشاره به اینکه پس از افتتاح شهرک بنکداران، راسته حسین خانی باید به سمت عرضه صنایع دستی و سوغات همدان برود، گفت: خیابان اکباتان نیز باید تغییر کاربری دهد و به عرضه صنایع دستی و سوغات تبدیل شود.

استاندار همدان اضافه کرد: مبلمان شهری و توسعه جداره ها نباید مردم را درگیر کند بلکه مقاوم سازی و ایمن سازی در این محدوده انجام و ضوابط میراثی نیز رعایت شود.

وی با اشاره به اینکه ثبت جهانی «هگمتانه و مرکز تاریخی همدان» نقش بسیار ارزشمندی در معرفی همدان به مردم جهان دارد، اظهار داشت: با ایجاد معبر و دسترسی جدید مشکلی برای عبور و مرور مردم ایجاد نشود.

او با تاکید بر اصلاح فضاهای نامتجانس این محوطه تاریخی گفت: دستگاه های خدمات رسان و شهرداری با مدیریت و طبق نظر میراث فرهنگی و گردشگری استان ساماندهی بازار و زیباسازی سردرب مغازه ها، یکسان سازی 12 گنبد دور میدان امام خمینی (ره) و نماها را حداکثر تا آخر اردیبهشت در دستور کار قرار دهند.