ارائه توضیحاتی درباره انتخاب اول اردیبهشت به عنوان روز سعدی

ایسنا/ براساس آخرین خبرهای بدست آمده، ارائه توضیحاتی درباره انتخاب اول اردیبهشت به عنوان روز سعدی صورت گرفت.

همزمان با برگزاری بخشی از برنامه علمی بیست و ششمین سال بزرگداشت یادروز سعدی در مرکز فرهنگی شهر کتاب تهران در اردیبهشت 1402، با کوروش کمالی سروستانی که در سال 1376 پیشنهاد نامگذاری روزهای اول اردیبهشت به نام «یادروز سعدی» و بیستم مهر به نام «یادروز حافظ» را ارائه کرده، به گفت و گو پرداختیم تا به روایت های مختلفی که در شکل گیری این روزهای فرهنگی در فضای مجازی صورت گرفته، بپردازیم.

او علاوه بر پیگیری برگزاری نشست های علمی و فرهنگی و هنری این دو روز در سالهای 1376 و 1377، پیگیر ثبت این دو رویداد فرهنگی در شورای فرهنگ عمومی کشور و تقویم ایران نیز بوده است.

کمالی در مورد شکل گیری این ایده فرهنگی گفت: شاعران کلاسیک و بزرگ ایران بویژه سعدی و حافظ جایگاه ماندگاری در ذهن و زبان ایرانیان داشته و دارند. مگر می شود ایرانی بود و دلبسته فردوسی و نظامی و خیام و مولوی و سعدی و حافظ و دیگر شاعران بلند آوازه ایران نبود. در سال 1375 که دل مشغولی اصلی ام توسعه فرهنگی فارس در بنیاد فارس شناسی بود، طرح های مختلفی را در زمینه های مختلف پژوهشی، فرهنگی و هنری، با یاری و همراهی پژوهشگران و هنرمندان و نویسندگان پی ریختیم. در این میان جای خالی دو شاعر بزرگ شیراز و ایران؛ سعدی و حافظ که نقش و پیوند بی بدیلی با شیراز داشتند و همگان با شعر و حکمت و هنر آنان آشنایند، در رویدادهای فرهنگی مستمر هویدا بود و ضرورت پرداختن به آنان انکارناپذیر.

بر همین اساس با بررسی تجربه های پیشین بزرگداشت سعدی و حافظ در شیراز و نیز با توجه به چگونگی پرداختن دیگر کشورها به شاعران بزرگ و ملی ، نامگذاری روزی به نام «سعدی» و روزی به نام «حافظ» در سال 1375 به ذهنم رسید. برای انتخاب مصادیق این روزها، پیش از اعلام عمومی با پژوهشگران و ادیبان ایران از جمله دکتر عبدالحسین زرین کوب، بهاءالدین خرمشاهی و منصور رستگارفسایی به رایزنی پرداختم و در انجمن های ادبی آن روزگار از جمله «یاران یکشنبه» این ایده را مطرح کردم که خوشبختانه با اقبال و استقبال روبرو شد و در نهایت روز اول اردیبهشت «یادروز سعدی» و 20 مهر به عنوان «یادروز حافظ» انتخاب شد.

مدیر مرکز سعدی شناسی پیرامون ارائه توضیحاتی درباره انتخاب اول اردیبهشت به عنوان روز سعدی گفت: اردیبهشت شیراز رشک برانگیز است و به روایتی، سعدی گلستان و بوستان را در اردیبهشت سالهای 655 و 656 هجری سروده است. چنان که در دیباچه گلستان آمد: در فصل ربیع که صولت برد آرمیده بود و ایام دولت ورد رسید. در همین دیباچه، سعدی بیت الهام بخش «اول اردیبهشت جلالی» را نیز آورده است. به همین دلایل، پیشنهاد نامگذاری اول اردیبهشت به نام سعدی با اجماع ادیبان و پژوهشگران روبرو شد و در سال 1376 اعلام و نخستین مراسم بزرگداشت یادروز سعدی در اول اردیبهشت 1377 در آرامگاه سعدی با حضور گسترده سعدی شناسان، سعدی پژوهان، سعدی دوستان و هنرمندان برگزار شد.

عضو هیات موسس مرکز حافظ شناسی در پاسخ به این پرسش در مورد دلیل انتخاب 20 مهر به نام «یادروز حافظ» گفت: با توجه به انتخاب روز سعدی، طبیعی بود که ما نمی توانستیم در فصل بهار دو روز را به شاعران شیرازی اختصاص دهیم. در دو فصل تابستان و زمستان نیز آب و هوای شیراز برای این رویداد فرهنگی مناسب نبود اما در مهر، اوایل پاییز آب و هوای شیراز دوباره بهاری می شود. از سوی دیگر، واژه «مهر» در اشعار حافظ به معانی مختلف و با بسامد بسیار تکرار شده است.

به همین دلیل مهر زمان مناسبی برای نامگذاری روزی به نام حافظ بود. انتخاب بیستم مهر از یک سو به دلیل ماندگاری این عدد در ذهن و یاد مردمان است که خود ارزش گذاری غزل حافظ را برایمان تداعی میکرد و از دیگر سوی چون زمان قابل توجهی از آغاز بکار مدارس و دانشگاه گذشته، مخاطبان اصلی این روز می توانند با فراغ بال در این رویداد فرهنگی شرکت کنند. اولین مراسم بزرگداشت «یادروز حافظ» در 20 مهر 1376 در حافظیه شیراز برگزار شد.

او درباره روند قانونی تصویب این دو روز در تقویم ایران گفت: اگرچه نخستین مراسم یادروز حافظ در سال 1376 و یادروز سعدی در سال 1377 برگزار شد، اما با توجه به پیشنهاد ارائه شده این دو روز در سال 1378 در شورای فرهنگ عمومی کشور به تصویب رسید و در تقویم کشور گنجانده شد. پیش از این هیچ روزی در ایران به عنوان یک روز فرهنگی و به نام شاعر یا نویسنده ای نامگذاری نشده بود. اگرچه برخی از اعضای شورای فرهنگ عمومی کشور پیشنهاد کردند که به جای روز سعدی و حافظ روزی به نام ادب فارسی نامگذاری شود و از همه شاعران ایرانی در آن روز تجلیل شود، اما با مخالفت برخی از عقلای قوم و نیز ارائه استدلال علمی و فرهنگی در مورد جایگاه بزرگان ادب فارسی، این دو روز به تصویب رسید.

علاوه بر این دو روز، به مرور 10 روز فرهنگی دیگر به نام بزرگان ادب و فلسفه و عرفان و علم از جمله فردوسی، مولوی، خیام و ملاصدرا پیشنهاد و به تصویب رسید و این گونه بود که 12 روز فرهنگی، تقویم ایران را مزین کرد.

کمالی افزود: برخلاف تصور برخی در فضای مجازی که نامگذاری این روز را به یونسکو نسبت می دهند، باید گفت سازمان یونسکو نقشی در این امر نداشت و نه تنها سعدی بلکه هیچ شاعر یا نویسنده دیگری، چه ایرانی و چه غیرایرانی یک روز جهانی که همه دنیا آن را به رسمیت بشناسند و در آن روز برای فرد مورد نظر مراسمی برگزار کنند، وجود ندارد. اگرچه بعد از تصویب این روز و با اقبال علاقمندان به زبان فارسی و فرهنگ ایرانی، یادروز سعدی به یمن خوبی ها و زیبایی های اندیشه سعدی چون شعر و نامش جهانگیر شد و در 26 سال گذشته همزمان با شیراز در بسیاری از شهرهای ایران و کشورهای جهان، دوستدارانش آن را به جشن نشستند و از خوان حکمت و عشق و شورش خوشه ها چیدند.

کمالی سروستانی ضمن ارائه گزارشی در مورد فعالیت های مرکز سعدی شناسی در طول این سالها گفت: در ادامه برگزاری مراسم های مختلف در سالهای برگزاری مراسم یادروز سعدی، سالهای 1395 ـ 1385 به دهه سعدی شناسی اختصاص یافت که طی آن، هر سال به موضوعی خاص پیرامون سعدی پرداخته میشد؛ موضوعاتی چون دوران شناسی سعدی، زندگی و اندیشه و زبان سعدی، گلستان، بوستان، غزلیات، قصاید و مجالس، نسخه شناسی سعدی، سعدی و معارف اسلامی و فرهنگ ایران، سعدی و مسائل اجتماعی، فرهنگی، اخلاقی، سیاسی و ادبیات عصر ما، هنر سعدی، سنت و نوآوری و فرهنگ مردم، سعدی در حدیث دیگران و دیگران در حدیث سعدی که توسط سعدی پژوهان مورد واکاوی قرار گرفت و در مجموعه سعدی شناسی به چاپ رسید.

او دیگر فعالیتهای این دوران را چنین برشمرد:

• برگزاری جشنواره های هنری با موضوع زندگی و آثار سعدی از قبیل جشنواره خوشنویسی سعدی، نقاشی سعدی، موسیقی سعدی، تئاتر سعدی
• طراحی و اجرای اپرای عروسکی سعدی توسط استاد بهروز غریب پور
• چاپ 29 دفتر سعدی شناسی و 20 جلد کتاب ارزشمند و بویژه کلیات نفیس سعدی، کاری زیبا از خوشنویسان و تذهیب کاران و جلدسازان مکتب هنری شیراز
• برگزاری همایش بین المللی سعدی و شاعران جهان از جمله سعدی و پوشکین در مسکو، سعدی و سروانتس در مادرید، سعدی و یونس امره در آنکارا، سعدی و کنفوسیوس در پکن، سعدی و ویکتور هوگو در پاریس و سعدی و متنبی از سال 1390 در شیراز، تهران و برخی از شهرهای جهان با همکاری مرکز فرهنگی شهر کتاب تهران
• برگزاری سخنرانی های سعدی پژوهانه به مدت یک سال و نیم
• سه شنبه های هر هفته در مرکز فرهنگی شهر کتاب تهران به همت علی اصغر محمدخانی
• برگزاری نشست های هفتگی برخوان سعدی
• مسابقه گلستان خوانی
• کلاسهای آموزش گلستان برای آموزگاران
• پیشنهاد و پیگیری ساخت مرکز سعدی شناسی در جوار آرامگاه سعدی توسط سازمان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی که در سال 1400 افتتاح شد و متأسفانه تاکنون در اختیار این مرکز قرار نگرفت.
• انتخاب کتاب سال سعدی و تجلیل از سعدی پژوهان نام آور
• کمپین مرکز سعدی شناسی برای همیاری سیل زدگان سعدیه در سال 1398 که با حمایت هنرمندان و سخاوتمندان روبرو شد.

کمالی همچنین درباره روند سعدی پژوهی در قرن گذشته گفت: در آغاز قرن جدید و پس از گذشت 26 سال از نامگذاری اول اردیبهشت به نام روز سعدی، برخود فرض می دانیم که ادای دین به بزرگانی کنیم که در قرن گذشته از سال 1300 تا 1400 بر خوان سعدی نشستند و کارنامه سعدی پژوهی را پربارتر کردند؛ استاد عبدالعظیم قریب که گلستان را برای اولین بار در سال 1310 تصحیح و منتشر کرد. استاد محمدعلی فروغی که کلیات سعدی را به همراهی استاد حبیب یغمایی بگونه ای علمی تصحیح کرد که پس از قریب 80 سال همچنان مرجع همگان است.

دکتر غلامحسین یوسفی که با تصحیح علمی بوستان و گلستان، طرحی نو در تصحیح انتقادی آثار سعدی درانداخت و همچنین استاد مظاهر مصفا که کلیاتی آراسته و پیراسته براساس نسخه تصحیح شده انجمن ادب فارس با صد دسته واژه و اصطلاح و بیت یاب منتشر کرد و نیز مصححان دیگری چون نورالله ایزدپرست، رستم علی یف، محمدجعفر واجد شیرازی، شوریده شیرازی...و نیز پژوهشگران سعدی شناسی چون علامه محمد قزوینی، عباس اقبال، ذبیح الله صفا، رضازاده شفق، سعید نفیسی و خطیب رهبر...

همچنین سپاسگزار استادان بزرگواری هستیم که در 26 سال گذشته به شیراز آمدند، بر خوان سعدی نشستند و ما از خرمن دانش و منششان خوشه ها چیدیم. با آرزوی دیرزیستی و تندرستی برای همه این عزیزان، اجازه می خواهم که با صد افسوس یاد کنم از بزرگانی که به ما افتخار حضور دادند و امروز از حضور انفسی شان محرومیم؛ آنان که در آفاق ماندگارند و سرای فانی را به امید سرای باقی وانهادند. استادان بزرگوار عبدالحسین زرین کوب، علی محمد حق شناس، محمود عبادیان، صادق همایونی، غلامرضا افراسیابی، محمد ابراهیم باستانی پاریزی، حسن امداد، عمران صلاحی، بهروز ثروتیان، منوچهر دانش پژوه، محمود روح الامینی، هوشنگ فتی، نورالله کسایی، ایرج وامقی، جعفر شعار، رضا انزابی نژاد، اکبر نحوی، سید جواد طباطبایی، حسن ذوالفقاری، محمدجعفر جعفری لنگرودی و احمد سمیعی.

همچنین شاعران بزرگی که عاشقانه بزم سعدی را در شیراز آراستند و امروز در میان ما نیستند فریدون مشیری، حمید مصدق، حسن مزارعی، نصرالله مردانی، حسن اولاد، پرویز خائفی و منصور اوجی.

در این 26 سال، هنرمندان و خنیاگران بزرگی در مراسم یادروز سعدی، غزل خوان سعدی شدند و کلام شیخ را به شور و شیدایی موسقیایی آراستند که از این میان، استاد محمدرضا شجریان و استاد سیدنورالدین رضوی سروستانی نام آورانی بودند که امروز از حضورشان محرومیم و یاد و آثارشان همیشه با ما خواهد بود.

همچنین باید ادای احترام کنیم بر سازندگان بنای سعدیه، مجموعه ای که به همت علی اصغر خان حکمت و طراحی مهندس فروغی و مهندس علی صادقی در اردیبهشت 1331 افتتاح شد.

کمالی سروستانی برنامه های آینده مرکز سعدی شناسی را چنین عنوان کرد:

• تدوین و انتشار دانشنامه سعدی
• جمع آوری نسخ خطی سعدی برای استفاده محققان
• تصحیح کلیات سعدی با همکاری سعدی پژوهان
• تلاش برای عمومی کردن زندگی، آثار و اندیشه سعدی با همکاری هنرمندان عرصه های مختلف بویژه خوشنویسان و نقاشان و طراحان، موسیقیدانان، خوانندگان سنتی و پاپ
• ساخت سریال سعدی
• ساخت فیلم سینمایی سعدی
• ساخت تئاتر براساس زندگی و آثار سعدی، انیمیشن ها و...
• تکمیل و تجهیز کتابخانه تخصصی سعدی در جوار آرامگاه سعدی
• ساخت موزه سعدی
• طراحی و اهدای نشان سعدی با همکاری سعدی شناسان، نویسندگان و هنرمندان برجسته کشور
• حمایت از پایان نامه های دوره دکتری و نیز چاپ کتاب های ارزشمند درباره زندگی و آثار سعدی
• خلق رمان و داستانهای کوتاه در مورد زندگی و آثار سعدی با همکاری نویسندگان کشور

او در پایان نیز گفت: و سخن آخر: منت خدای را عزوجل که ما را یارای آن داد تا با بضاعتی اندک، در حد توان خویش و نه درخور شیخ بزرگ شیراز، طرحی نو دراندازیم؛ گرچه چراغ پیش آفتاب پرتوی ندارد و مناره بلند، در دامن کوه الوند پست می نماید.