مسجد سید المحققین یکی از معروف ترین مساجد تبریز به شمار می رود

سیری در ایران/ براساس آخرین گزارشهای واصله، مسجد سید المحققین یکی از معروف ترین مساجد تبریز به شمار می رود.

مسجد سیدالمحققین معروف به مولانا از جمله 30 مسجد بازار تبریز است و یادگاری از سنت حسنه وقف در این شهر عالم پرور با مردمانی متدین بشمار می رود. مسجد سید المحققین جز یکصد مسجد ثبت شده تبریز در فهرست آثار ملی است که قدمت آن به اواخر دوره قاجاریه و اوایل پهلوی بر می گردد و براساس برخی منابع، تاریخ ساخت آن مربوط به سال 1322 هجری قمری هست. مسجد سید المحققین با پلان مستطیل شکل و پوشش سقف مسطح در یک طبقه و دو نیم طبقه ساخته شده و ورودی نیم طبقه از سمت بیرون مسجد است.

بانی این مسجد سید محمد موسوی تبریزی مشهور به مولانا یا حاجی مولانا از خاندان معظم مولانا، فقیه دانشور و از عالمانی است که فقاهت را با جهاد و شجاعت در هم آمیخت و نام خویش را در ردیف فقیهان شیعه جاوید ساخت؛ نیک مردی که با تألیف کتب مختلف در زمینه های مختلف و تربیت و پرورش ده ها شاگرد ممتاز در حوزه درسی و تربیت فرزندان فقیه خدمت بزرگی را به جامعه ایرانی و فقه تشیع نمود.

این عارف و فقیه بنام اول ربیع الاول 1294 هجری قمری مصادف با 27 اسفند 1255 هجری شمسی در تبریز متولد و در همین شهر عالم خیز و عارف پرور مشغول به تحصیل و در جوانی وارد حوزه علمیه شد و از محضر بزرگان علم و فقاهت چون حاج ملاعلی علیاری، صاحب بهجه الآمال فی شرح زبده المقال بهره ها برد. سید محمد مولانا 18 ساله بود که به همراه پدرش، حاج میرعبدالکریم موتمن الشریعه برای ادامه تحصیل به نجف اشرف هجرت و تا سال 1321 هجری قمری در آن دیار سکنی گزید. وی در اثر هوش سرشار و علاقه وافر به کسب علوم آل محمد (ص) و فقه به درجه اجتهاد رسید و از استادان خویش اجازه اجتهاد و روایی گرفت.

مولانا 9 سال در نجف ماند و به سال 1321 هجری قمری به زادگاهش تبریز مراجعت کرد و مشغول تدریس فقه جعفری و ترویج احکام شریعت نبوی و تألیف و تصنیف شد. حدود یکصد سال قبل که حوزه علمیه تبریز از جوشش خاص و شهرت عام در جهان تشیع برخوردار بود، سید محمد مولانا همراه با علمایی چون حاج میرزا صادق آقا مجتهد و حاج میرزا ابوالحسن انگجی صاحب مکتب و حوزه درس بوده است. سید محمد مولانا از فقهای مبارز در برابر سیاستهای غربی رضا خانی بود و به همراه حاج میرزا صادق آقا مجتهد تبریزی، حاج میرزا ابوالحسن انگجی، حاج میرزا باقر آقا قاضی طباطبایی دست به قیام زد و خواستار لغو سیاست های ضد مذهبی رضا خانی شد.

مسجد سید المحققین معروف به مولانا از موقوفات این خاندان معظم است که امروزه با مرمت اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری آذربایجان شرقی، شکل و شمایل زیبایی به خود گرفته است و هر روز میزبان خیل عظیم نمازگزاران، شهروندان و بازاریان و البته گردشگرانی است که از بازار تبریز بازدید می کنند.

رعایت قرینگی در کل مسجد نسبت به محور شمالی جنوبی از ویژگی خاص این اثر تاریخی است. مقرنس های بکار رفته در مسجد مولانا از شاخص های معماری آن بشمار می رود و نمای بیرونی نیز تلفیقی از آجرکاری های دوره اسلامی و قاجاریه است. مسجد مولانا دارای فضاهای ورودی، کفش کنی، شبستان، آبدارخانه و سرویس های بهداشتی جداگانه هست. نقطه قابل توجه درباره این مسجد تاریخی، نصب تمامی هزینه ها و درآمدهای سالانه در بخش از دیوار آجری داخل مسجد است که این رویه طبق وصیت واقفان همه ساله محاسبه و پیش چشم نمازگزاران نمایش داده می شود.