آشنایی با شیرینی های سنتی که به مناسبت نوروز و جشنها تهیه می شوند

ایسنا/ این خبر به جهت آشنایی با شیرینی های سنتی که به مناسبت نوروز و جشنها تهیه می شوند، برای شما نوشته شده است.

کلوچه زابلی و نان تافتون سیستانی

صفورا کلانتری، کارشناس ثبت اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان سیستان و بلوچستان گفت: کلوچه زابلی یکی از شیرینی های محبوب مردم سیستان و بلوچستان است که در گذشته معمولاً برای عید نوروز تهیه میشد اما در حال حاضر در همه مراسم ها و جشن ها تهیه می شود. کلوچه زابلی در دو نوع خرمایی و ساده و به شکل مثلثی پخت می شود که البته نوع خرمایی آن محبوبیت بیشتری دارد. این شیرینی به علت دارا بودن خرما و رازیانه، خواص مفیدی برای بدن دارد. کلوچه خرمایی گرچه در گذشته تنها در میان مردم سیستان رواج داشت اما رفته رفته با مهاجرت سیستانی ها و انتقال آن به مناطق دیگر این خوراک لذیذ و مغذی مورد اقبال سایر هموطنان نیز قرار گرفت.

او افزود: نان تافتون نیز به عنوان یکی از مهمترین نانهای سیستان و بلوچستان و عضو مهم سفره نوروز این استان محسوب می شود. این نان محلی با شماره 959 در تاریخ چهارم بهمن سال 1391 در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است. برای پخت نان تافتون، آرد تهیه شده را خیسانده و به صورت خمیر در می آورند و ورز می دهند. پس از اینکه خمیر آرد تهیه شد، مدت زمانی را میگذارند تا خمیر به اصطلاح ورز آید. بعد از اینکه خمیر آماده پخت شد، آن را به صورت گلوله های بزرگی به وزن یک کیلوگرم که در اصطلاح به آن زواله گفته می شود، آماده می کنند و بعد آن را شکل می دهند و داخل تنور که به گویش محلی «تندور» گفته می شود، میگذراند.

شیرینی های سنتی مازندران در نوروز

طوبی اصانلو، مسئول پژوهش مردم شناسی و میراث معنوی استان مازندران گفت: مازندرانی ها برای نوروز، چند روز مانده به سال نو مقدار زیادی برنج را خیس می کنند و بعد از شستن منتظر می مانند تا به حالت نیمه خشک برسد و بعد برنج ها را آرد می کنند که به این آرد برنج «دنکو» می گویند. با این آرد حلوا و یک نان محلی به نام «کماج» پخت می کنند. از دیگر خوراکی های خوشمزه نوروز در مازندران «بهادونه» است که از برنج پخته و خشک شده و در تابستان درست می شود. همچنین شیرینی دیگری به نام «پِشتِ زیک» و «نان تنوری ریز» از دیگر خوراکی های نوروزی استان مازندران است.

کلره، نان محلی همدانی ها

فریبا نعمتی، کارشناس ارشد گردشگری اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان همدان نیز شرینی «کِلَره» را به عنوان شیرینی سنتی نوروز استان همدان معرفی کرد و گفت: نان کِلَرِه (kelareh) یکی از شرینی های سنتی استان همدان است که در روستای چشمه قنداب شهرستان اسدآباد تهیه می شود. معیشت مردم این روستا براساس کشاوزی است و به زبان کردی صحبت می کنند. نان شیرین یا کلوچه را در زبان کردی «کلره» می گویند که از قدیم تاکنون در منازل در تنورهای خانگی پخته می شود . امروزه نیز این رسم در روستا متداول است البته قابل ذکر است که در بیشتر روستاهای اسدآباد این نان را برای جشن و اعیاد مانند نوروز می پزند. قدمت نان کلره که با شماره ثبت 2800 به تاریخ نوزدهم دی 1401 به ثبت رسیده، از گذشته تاکنون در روستاهای اسدآباد به بیش از 200 سال می رسد.

او اضافه کرد: معیشت مردم روستا براساس کشاورزی و دام است و مردم بیشتر محصولات را خودشان تهیه می کنند. چشمه قنداب یکی از شاخص ترین روستاهای شهرستان اسدآباد است که بافت سنتی خود را از لحاظ معماری و فرهنگی حفظ کرده و از جمله اینکه همه خانه ها دارای تنور گلی پخت نان هستند و مانند گذشته نان را در تنور می پزند. یکی از رسوم زیبای این روستا پخت «نان کلره» برای ایام عید و جشن ها بویژه عروسی هاست. زنان روستا معمولا قبل از ایام عید تعداد زیادی «نان کلره» یا «کلوچه» را برای پذیرایی از میهمانان و یا عیدی دادن به کودکان می پزند و در سبدهای چوبی نگهداری می کنند.

سه شیرینی سنتی خراسان جنوبی

فریبا کاهنی، مسئول پژوهش مردم شناسی و میراث معنوی استان خراسان جنوبی توضیح داد: شیرینی سنتی «کله کنو» از شرینی های نوروزی استان خراسان جنوبی است که از گذشته با دو دانه شاهدانه و کنجد و با خرما برای پذیرایی از میهمانان نوروزی پخته می شده و به دلیل داشتن شاهدانه که در گویش خراسان جنوبی (کنو kenow) خوانده می شود، این شیرینی هم به نام «کله کنو» معروف است. چنانچه «کنو» را با خرما درست کنند به آن کله کنو (kale kenow) و اگر کنجد را با خرما درست کنند به آن کله کنجد می گویند.

او ادامه داد: شستن و پاک کردن کنجد و کنو (شاهدانه) و همچنین درست کردن آنها یکی از کارهای مخصوص نوروز در روزهای آخر اسفند است. این شیرینی بسیار سالم، مقوی و خوشمزه است و در شبهای سرد زمستان و شب چله نیز استفاده می شود. همچنین به عنوان سوغات در بسته بندی های مناسب به دیگر استانهای کشور و خارج از کشور صادر می شود. بنابر گفته محلی ها، قدمت این شیرینی به بیش از 150 تا 200 سال می رسد و مهارت سنتی پخت شیرینی کله کنو و کله کنجد به شماره 2684 و تاریخ هشتم آبان 1401 در فهرست ملی میراث ناملموس به ثبت رسیده است.

مسئول ثبت میراث معنوی استان خراسان جنوبی پیرامون آشنایی با شیرینی های سنتی که به مناسبت نوروز و جشنها تهیه می شوند، گفت: در استان خراسان جنوبی نوع دیگری از شیرینی را به نام «نون رووَر کِردِه (Nonru var kerde)» برای ایام نوروز تهیه می کنند. نون رووَر کِردِه شیرینی بسیار مقوی و مغذی است و از آرد، گلاب، گردوی کوبیده شده، هل سائیده، زنجبیل، شیره انگور و پودر دارچین تهیه می شود. از گذشته خانواده ها در اواخر اسفند این شیرینی را یا خودشان تهیه می کردند و یا از افرادی که کارشان تهیه شیرینی خانگی بوده، خریداری می کردند و با این شیرینی از میهمانان نوروزی پذیرایی می کردند.

این شیرینی بیشتر در شهرهای بیرجند، طبس، فردوس و بشرویه پخت می شود و هم اکنون به دیگر شهرستانها و استانهای همجوار به عنوان سوغات ارسال می شود. این شیرینی دارای سابقه بسیار طولانی و قدمتی بیش از 150 سال است و البته همچنان مورد استقبال مردم از نسل جوان تا پیر است. نون رووَر کِردِه با مواد طبیعی و در دسترس و همچنین بدون هیچ گونه وسیله خاصی تولید می شود. «مهارت سنتی پخت نون (نان) روورکرده» به شماره 2685 در هشتم آبان 1401 به ثبت ملی رسیده است.

کاهنی با بیان اینکه شیرینی سنتی نان لوله «نون لوله non lule» بیرجند یکی دیگر از شیرینی های استان خراسان جنوبی است، افزود: این شیرینی بسیار اقتصادی و با صرفه است و همچنین درتمام اوقات سال تهیه و مصرف می شود ولی در نوروز بیشتر خانواده های بیرجندی این شیرینی را برای پذیرایی از میهمان دارند. با توجه به مصاحبه از سالمندان و بزرگان قدمت آن به بیش از 150 سال می رسد و هنوز هم مورد استقبال مردم است.

«نان لوله» یکی از شیرینی های اصیل مردم بیرجند است که توسط زنان بیرجندی تهیه می شود. این شیرینی بسیار لذیذ و خوشمزه از مواد اولیه آرد، تخم مرغ، شکر و همچنین برای عطر و مزه آن از گلاب، هل ساییده و زعفران استفاده می شود. این شیرینی را با قالبی از جنس چدن با دسته های بلند پخت می کنند و به گفته ریش سفیدان، قالب این شیرینی در دوران خاندان علم از روسیه وارد شده است. طرز تهیه آن به این شکل است که قالب را روی چراغ یا گاز میگذارند و از مایع تهیه شده داخل قالب می ریزند و بعد از پخت، نان را همانطور که داغ است، به شکل لوله می پیچند. «مهارت پخت شیرینی سنتی نون لوله (نان لوله) بیرجند» به شماره 2486 و تاریخ نهم آذر 1400 در فهرست ملی میراث فرهنگی ناملموس ثبت شد.

قرابیه تبریزی ها

علی فلسفی میاب، مسئول ثبت میراث ناملموس آذربایحان شرقی نیز «قرابیه» را به عنوان یکی از شیرینی های نوروزی آذربایجان شرقی معرفی کرد و گفت: «قرابیه» یکی از شیرینی های مجلسی آذربایجان شرقی است. این شیرینی با سابقه بیش از 100 سال در تبریز تهیه می شود، درگذشته در خانه ها به مناسبت های ملی و مذهبی خصوصا نوروز در تبریز تهیه میشده و در حال حاضر هفتاد هشتاد سالی است که در کارگاه های شیرینی پزی و توسط قنادان ماهر تبریزی تهیه و در قنادی ها عرضه می شود.

در جشن ها و عید نوروز کمتر خانواده ای در تبریز پیدا می شود که این شیرین را تهیه نکند و یکی از ارکان سفره نوروز در تبریز است. «قرابیه» با اینکه امروز در کارگاه ها تهیه می شود اما روش تهیه آن سنتی و پایبند به روش گذشته است. «مهارت تهیه شیرینی قرابیه» 21 دی سال 1400 به شماره 2516 در فهرست ملی میراث فرهنگی ناملموس ثبت شده است.