آشنایی با بازی محلی و سنتی کلاه بردار در زنجان

میراث آریا/ این خبر به جهت آشنایی با بازی محلی و سنتی کلاه بردار در زنجان برای شما نگارش شده است.

همین چند سال قبل بود که در گذر از محله های شهرمان صدای کودکان در حال بازی تا هفت کوچه آن ورتر شنیده میشد، بازی هایی که سرشار از جنب و جوش و تحرک بودند. بازی های بومی و محلی نمادی از فرهنگ، آداب و سنن در جامعه است. بازی های محلی ازجمله اتفاقات و آیین های ارزشمند ایران زمین هستند؛ با توجه به پهناوری اقلیمی و قومی و قبیله ای در کشور ایران، انواع بازی ها با هدف های خاص طراحی شده و میان مردم رایج بوده است. برای معرفی درست یک کشور، استان یا شهر تنها معرفی مشاهیر و اماکن تاریخی کافی نیست. بلکه معرفی فرهنگ و آداب و رسوم نیز به شناخت ما کمک می کند.

آدقویدی، اوزوک اوزوک، توپ آقاچی، چاتارام، خبرجیلو، قاچان قاچان، گاو دارم، گل یا سوخت، هفت سنگ، یک خان دوخان وبورک آتدا، اوستان نی، شونقار، گردو بازی (تیله بازی) از مهمترین بازی های بومی و محلی زنجان بشمار می رود.

یکی از بازی ها و آداب و رسوم پرهیجان مردم زنجان بازی محلی برداشتن کلاه است. بازی محلی کلاه بردار در استان زنجان امروزه همچنان در مناطق مختلفی از استان انجام می شود. بازی های بومی محلی در هر منطقه ای نشان دهنده غنای فرهنگی و تاریخی آن دیار است. شاید بی روا نباشد که بگوییم هر منطقه ای که دارای بازی های محلی بیشتری است، فرهنگ غنی تری دارد.

این بازی درگذشته های بسیار دور در روستاها بین جوانان و میان سالان رواج داشته است، بویژه در تعطیلات به اوج خود می رسید.

علاوه بر این، نوجوانان و کوچکترها و مردم عادی زیادی به تماشای این بازی رغبت نشان میدادند و با علاقه بسیاری به تماشای آن می نشستند و برد و باخت در این بازی بسیار اهمیت داشت و گاهی به رقابت های محلی و خانوادگی تبدیل می شد.

بازی کلاه بردار در استان زنجان از پرطرفدارترین بازی ها در حال حاضر است. نحوه بازی در ادامه توضیح داده شده است. داشتن کلاه، شرکت در قرعه کشی، گذاشتن کلاه روی زمین، داشتن چوب از شرایط بازی است. در این بازی در یک قسمت زمین دایره ای به شعاع 1/5 تا 3 متر کشیده می شود. در انتهای زمین بازی و به فاصله قراردادی از دایره، نقطه ای را با خط کشیدن یا علامت گذاری معین می کنند که به عنوان هدف یا مقصد در بازی مورد استفاده قرار میگیرد. این محل به «کله» مشهور است.

هر تیم دارای یک سردسته است بعد از بارگیری توسط سردسته ها، برای تعیین وضعیت تیم ها قرعه کشی می شود. افراد گروه که اصولاً هشت نفر هستند و مدافع در داخل دایره و رو به بیرون و پشت به هم می ایستند. این افراد هر یک کلاهی به سردارند. مهاجمان حمله می کنند تا کلاه مدافعان را بربایند، مدافعان باید درحالیکه از دایره خارج نشوند با پا یا با دست مهاجمان را بزنند که در این صورت جای دو تیم عوض می شود. در غیر این صورت اگر مهاجمی کلاه را ربود به طرف مقصد (کله) می دود تا آن را لمس کند.

استاد تیم مدافع او را تعقیب می کند. اگر قبل از صد او را بگیرد تیم مهاجم بازنده بود و جای دو تیم عوض می شود در غیر این صورت تیم مهاجم یک امتیاز دارد. برای برنده شدن نهایی 10 امتیاز باید کسب شود.

در بازی گاهی اوقات شخص موفق می شود کلاهش را در 3 یا 4 متری دایره از دیگران پس بگیرد و گاهی اوقات این فاصله تا صد متر هم می رسد. در این بازی از دستها به هیچ عنوان استفاده نمی شود مگر زمانی که شخص کلاهش را از دیگران میگیرد. بازی تا زمانی که بازیکنان خسته شوند ادامه دارد. از اهداف بازی افزایش استقامت قلبی تنفسی، هماهنگی عصبی عضلانی، چابکی و سرعت است. در باور مردمان روستا حفظ کلاه در سر نشانه شهامت و مردانگی است.

درحالی برای کشورمان 2 هزار بازی بومی شناسایی کرده اند که استان زنجان دارای بیش از 200 نوع بازی بومی محلی است. البته بیش از دو سوم آن در حال فراموشی یا به صورت کامل به فراموشی سپرده شده است. براساس پژوهش هایی که سازمان یونسکو در جهان انجام شده نزدیک به 14 هزار بازی را شناسایی کرده اند. از این مقدار، نیمی متعلق به قاره کهن یعنی قاره آسیا است. البته نکته قابل توجه اینجاست که ملت ها در 10 هزار مورد از بازی های محلی دارای اشتراک هستند.