روستای تاریخی اریسمان در دل خود تمدن یک شهر صنعتی شش هزار ساله را دارد

ایسنا/ براساس گزارش های منتشر گشته، روستای تاریخی اریسمان در دل خود تمدن یک شهر صنعتی شش هزار ساله را دارد.

روستای تاریخی اریسمان با تمدنی 6 هزار ساله در 20 کیلومتری مرکز شهرستان نطنز و در کنار شهر بادرود و جاده ترانزیت تهران به جنوب قرار دارد. در مورد وجه تسمیه نام اریسمان میتوان به این نکته اشاره کرد که واژه اریسمان را در گویش محلی «اِرسون» می گویند.

درباره علت انتخاب این نام نمیتوان نظر صریح و قاطعی ابراز کرد، اما گفته ها از آن حکایت دارد که اریسمان قبلا «ارس مان» بوده که «ارس» به معنای مزرعه و «مان» پسوند شباهت است و آن را مزرعه مانند تلقی کرده اند.

در وقف نامه سید واقف به سال 857 هجری قمری، این عارف نطنزی اریسمان را مزرعه ای ذکر کرده است اما نظر دیگری میتوان بیان کرد که تا اندازه ای پذیرفتنی است.

«ارس» به معنای اشک چشم و بدون گل و لای از واژی اوستایی گرفته شده است و «مان» هم پسوند شباهت است و وجود قنات تاریخی و کهن اریسمان که امروز از غلیان و جوشش افتاده، دلیلی بر اثبات هر دو نظریه است.

این قنات پر آب، آبی بس گوارا و شفاف داشته و هم آب شرب مردمان کویری بوده و هم کشاورزی سنتی و اقتصاد آن به وجود این رشته قنات وابسته بوده است.

اما چیزی که این روستا را متمایز از دیگر مناطق و حتی کشور کرده است، محوطه باستانی خاص این روستا با تمدن حداقل 6 هزار سال است. در بخش جنوبی این روستا محوطه ای باستانی قرار داد که به نام «سیاه بوم» شهرت دارد که این محوطه بر حسب تصادف و کنجکاوی یکی از اهالی به نام داوود حسنعلیان که بعدها لقب کاشف این تاریخ نهفته را به خود اختصاص داد، کشف شد.

داوود حسنعلیان، فعال میراث فرهنگی و کاشف محوطه باستانی اریسمان اظهار کرد: تپه های سیاه بوم اریسمان تاریخ را تغییر داد و سبب شد همه نگاه ها به اریسمان معطوف شود.

وی افزود: این محوطه باستانی که در مساحت 40 هکتار قر ار گرفته است، اولین و بزرگترین پروژه باستان شناسی بین المللی ایران بعد از انقلاب اسلامی است که توسط کمیته چند جانبه ایرانی و آلمانی اجرا شده است.

کاشف تپه های باستانی اریسمان گفت: طی 3 فصل کاوش باستان شناسی که از سال 1378 تا 1381 انجام گرفت، باستان شناسان در محوطه باستانی اریسمان با ایجاد 4 محدوده در سطح محوطه به نتایج مثبت و غیر قابل باوری دست یافتند.

وی تصریح کرد: باستان شناسان داخلی و خارجی با توجه به وجود کوره های ذوب فلزات و انبوه سرباره های فلزات نقره و مس در اریسمان این محوطه را یک شهرک صنعتی با مدیریت ویژه می دانند که میتوان آن را یک شهر صنعتی باستانی نامید.

حسنعلیان درباره چگونگی کشف این محوطه خاطرنشان کرد: این محوطه در سال 1371 در حین مطالعات ژئومرفولوژی توسط اینجانب کشف، مطالعه و معرفی شد.

وی گفت: ارتباط بین اقلیم، رسوب شناسی و شناخت سطح تکنیک هر دوره کلید کشف محوطه های پیش از تاریخ به وسیله بنده شد و حدود 15 محوطه پیش از تاریخ در محدود شهرستان نطنز کشف شد.

این فعال میراث فرهنگی گفت: کاوش های انجام شده در سالهای قبل، با همکاری سازمان میراث فرهنگی و پژوهشکده حفاظت و مرمت، پژوهشکده باستان شناسی کشور و باستان شناسانی از دانشگاه فرایبورگ آلمان و همچنین موسسه باستان شناسی آلمان انجام شد.

حسنعلیان ادامه داد: وجه تمایز تپه های باستانی اریسمان، کشف کوره های ذوب فلز است که از نخستین کوره های ذوب فلز دنیا محسوب می شود و مربوط به هزاره های چهارم و سوم قبل از میلاد است. اریسمان طی بررسی های باستان شناسان، صادر کننده صنعت ذوب فلز به تمدن های مصر و بین النهرین بوده و همزمان با تمدن سیلک کاشان فعالیت داشته است.

وی افزود: اریسمان بزرگترین سایت متالیک پیش از تاریخ ایران و جهان شناخته شده است و به سه محوطه اریسمان 1 و اریسمان 2 و اریسمان 3 تقسیم می شود.

همچنین حسین یزدانمهر، رئیس اداره میراث فرهنگی نطنز اظهار کرد: آثار کشف شده از این محوطه باستانی شگفت انگیز در اولین موزه باستان شناسی استان اصفهان یعنی خانه باقری های شهر نطنز نگهداری می شود.

وی افزود: علاوه بر آثار کشف شده از محوطه باستانی 6 هزار ساله روستای اریسمان، آثار کشف شده از محوطه باستانی 4000 ساله روستای میلاجرد نیز در این موزه نگهداری می شود.

رئیس اداره میراث فرهنگی نطنز گفت: مهمترین آثاری که در این موزه نگهداری می شود، ابزار دست ساز سنگی مربوط به دوران پارینه سنگی است که در منطقه اریسمان کشف شده و همچنین دومین انیمیشن دنیا پس از انیمیشن های کشف شده در شهر سوخته زابل متعلق به این منطقه است که در موزه موجود است.

وی تصریح کرد: بر روی این انیمیشن ها طرح بزهای ریش داری نقش بسته که چسبیده به هم و به دنبال هم نقاشی شده اند و زمانی که ظرف را به گردش درآوریم، به شکل تصاویر متحرک حرکت می کنند.

یزدانمهر خاطرنشان کرد: از کشفیات جالب توجه دیگر که در اریسمان کشف شده و در موزه باستان شناسی نطنز نگهداری می شود، جسد یک زن به همراه جواهرات و تزیینات همراه وی است و این تزیینات اغلب از جنس سنگی و بسیار ساده اما زیبا هستند.

رئیس اداره میراث فرهنگی نطنز گفت: کوره های ذوب فلز کشف شده در روستای اریسمان یا بهتر بگوییم شهر صنعتی اریسمان در روزگاری که خیلی از شهرهای مهم امروز جهان حتی آن روز اصلا وجود نداشتند، گواه این مدعاست که شاید تاریخ عظیمی زیر خاک این منطقه نهفته و هنوز سر از خاک بیرون نیاورده است.

محوطه باستانی اریسمان در سال 1378 به شماره 2343 در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسید.