شاهکارهای نیکولای مارکف که در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده اند

ایسنا/ این خبر پیرامون شاهکارهای نیکولای مارکف که در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده اند، برای شما نوشته شد.

این معمار زاده گرجستان در بریگاد قزاق که یک واحد ویژه نظامی در ایران بود، خدمت میکرد و از آکادمی هنرهای زیبای سن پترزبورگ فارغ التحصیل شده بود و در دوره ای از زندگی به یادگیری زبان فارسی پرداخته بود. او پس از خروج از بریگاد قزاق، به معماری می پردازد و آثاری با تلفیق معماری مدرن و سنتی ایرانی را در تهران ایجاد می کند.

مارکف در سالهای خدمتش در تهران خانه های زیادی ساخت که اکنون اطلاعات چندانی از آنها در دسترس نیست و حتی برخی از آنها تخریب شده اند. اما چندین اثر شاخص از مارکف به یادگار مانده و برخی از آنها حفظ شده اند و برخی دیگر به حفاظت فوری نیاز دارند.

خبرگزاری درباره آثاری که از مارکف در تهران بجای مانده و وضعیت حال حاضر آنها با «اسکندر مختاری» معمار و مرمتگر گفت و گویی کرد که در ادامه مشروح آن را می خوانید:

از جمله معماران تاثیرگذار در جنبش معماری تحول «نیکولای مارکف» معمار گرجستانی است که از سال 1921 به بعد وارد کار معماری شد. «مدرسه البرز» نخستین اثری است که مارکف در ایران ساخته و یکی از مهمترین آثار معماری معاصر ایران و برجسته ترین کارهای این معمار بشمار می آید. معماری این مدرسه بعدها به عنوان الگو برای دیگر معماران مورد استفاده قرار گرفت. «مدرسه البرز» در سال 1303 ساخته و در فهرست آثار ملی ثبت شده و از سال تاسیس تاکنون خدمات آموزشی ارائه داده است.

از دیگر اقدامات مارکف، بازسازی مدرسه دارالفنون است که در سال 1307 انجام شد، به عبارتی ساختمان فعلی دارالفنون که هنوز پابرجاست، کار «مارکف» است و از عمر آن حدود 95 سال میگذرد. این مدرسه هم در فهرست آثار ملی ثبت شده است.

مدرسه ژاندارک پروژه دیگر «مارکف» در تهران بوده که شبیه مدرسه البرز است. این مدرسه هم در فهرست آثار ملی ثبت شده است. اما با این وجود وضعیت مناسبی ندارد و بیشتر بخشهای آن در حال حاضر بدون استفاده است.

مدرسه دخترانه دیگری به نام «انوشیروان دادگر» در خیابان انقلاب روبروی پارک دانشجو ساخته که این مدرسه هم مانند البرز از ابتدای ساخت تا کنون فعال بوده است.

«زندان قصر» یکی دیگر از آثار این معمار گرجی تبار است که در سال 1307 ساخته شد. خوشبختانه این اثر مارکف از بلایا جان سالم به در برد و علاوه بر ثبت در فهرست آثار ملی، درحال حاضر به عنوان موزه کاربرد دارد.

ساختمان پست تهران نیز اثر دیگری از مارکف است و پس از مرمت و تغییر کارکرد به موزه، در حال حاضر حال خوبی دارد.

مارکف همچنین دو دانشسرا در تهران ساخت که یکی دانشسرای عالی واقع در باغ نگارستان است و دانشگاه تهران امروز در آن خدمات فرهنگی ارائه می دهد و دیگری دانشسرای مقدماتی (دانشگاه خوارزمی) در خیابان مفتح است.

«کارخانه قند ورامین» نیز از کارهای شاخص این معمار است که در ادامه آن، مجموعه مسکونی برای کارکنان این کارخانه ساخت. این کارخانه هم ثبت آثار ملی شده است اما امروز حال و روز مناسبی ندارد.

مارکف تعدادی خانه هم در تهران ساخته که برخی از آنها ناشناخته هستند اما از نحوه معماری آنها میتوان متوجه امضای مارکف شد.

خانه پروفسور عدل یکی از همین خانه هاست که این معمار در کنار خیابان ولیعصر تهران ساخت. این خانه ثبت ملی شده و در اختیار فرهنگستان هنر است.

خانه پیرنیا در لاله زار نیز که امروز موزه طب سنتی و گیاهان دارویی است، از جمله آثار مارکف بوده و از جمله آثار ملی است که مرمت شده و وضعیت خوبی دارد.

خانه حسن خان اکبر که مدتی دفتر کار این معمار بوده و در خیابان جمهوری امروزی و سمت شرقی ساختمان پلاسکو واقع است، از دیگر آثار مارکف بشمار می آید که در آثار ملی ثبت شد اما وضعیت نامساعدی دارد و در حال تخریب است که باید فوری رسیدگی شود.

نکته جالب درباره مارکف، این است که علاوه بر ساخت دو کلیسا در تهران، یکی در خیابان مفتح و دیگری در خیابان سی تیر، مسجد امین الدوله در خیابان هدایت را ساخته است.

یکی از شاهکارهای مارکف مقبره شاهزاده گرجی در مجموعه گورستان ارامنه در منطقه دولاب تهران است، با وجود اینکه این مجموعه در فهرست میراث ملی ثبت شده است و یک بار هم مرمت شد اما الان در وضعیت مناسبی نیست. با این حال یکی از زیباترین کارهای اوست. مقبره مارکف و همسرش نیز در چند قدمی مقبره شاهزاده گرجی قرار دارد. کلیسای کوچکی هم در این مجموعه وجود دارد که فکر می کنم از آثار این معمار است.

مختاری در ادامه درباره سبک معماری مارکف گفت: مارکف بر معماری بلدیه تهران که از سال 1302 با آمدن کریم آقاخان بوذرجمهری اقدامات موفقی را برای آماده کردن شهر برای دوره ای جدید از حیات شهری انجام داد، نقش اساسی و موثری داشته است.

این پژوهشگر مطالعات معماری افزود: سبک معماری این دوره متأثر از کارهای مارکف است. در واقع آثار مارکف آنقدر اهمیت داشته که از سال 1305 هیأت وزیران مصوبه ای را تصویب می کند که از آن به بعد دولت اجازه دارد ساختمان های دولتی را بدون مناقصه با احتساب حق الزحمه چهار درصد برای طراحی و نظارت اجرا به «مارکف» واگذار کنند و این مصوبه در تاریخ توسعه شهری تهران بی نظیر است.

مختاری بیان کرد: کار متمایز و برجسته مارکف این بود که از طرح های مدرن برای ساخت بنا استفاده میکرد اما برای نمای بیرونی اثر از مفاهیم و جزئیات معماری ایرانی در دوران اسلامی استفاده بهره می برد.

ساختمان هایی که او ساخته در شهر، غریبه به نظر نمی آیند و در پیوند با معماری گذشته ایران هستند. به عنوان مثال، برای مدرسه دارالفنون سردری با ایوانی با شکوه به شیوه معماری ایرانی در دوران اسلامی میسازد و برای آرایه های سردر از هنر استاد «حسین لرزاده» بهره گرفت. ورودی مدرسه البرز هم در پیوند با معمار ایرانی در دوران اسلامی است. او به حدی این کار را با دقت و وسواس انجام می دهد که به نظر می رسد این اثر کار یک معمار ایرانی است. در بعضی مواقع هم در کارهای او می بینیم که از عناصر و جزئیات فرنگی هم استفاده می کند، مانند سرسرای ورودی «مدرسه البرز» که به معماری نئوکلاسیک نزدیک است.

گاهی هم ارجاعات او به معماری قبل از اسلام بر می گردد، مانند «مدرسه انوشیروان دادگر» که برای زرتشتیان تهران ساخته شده و «مارکف» از سرستون های دوره های هخامنشی برای نمای بیرونی آن استفاده کرد. در طرح های دوران آغاز مدرن، استفاده از معماری سنتی ایرانی در تلفیق با معماری مدرن مهارت فراوانی را می خواسته والا این دو سبک با هم ترکیب نمی شدند اما مارکف توانسته بود که معماری مدرن و اروپایی با معماری ایرانی را بخوبی تلفیق و ترکیب کرده و سبک متفاوتی را خلق کند و این موجب شده که وقتی می گوییم معماری مارکف، یک سبک خاص از معماری معاصر در ذهن نقش می بندد.