غار اسپهبد خورشید | غاری که داستانی غم انگیز را روایت می کند!

کرکیل دژ یا غار اسپهبد خورشید در 182 کیلومتری از شهر تهران و در ارتفاعات البرز در شهرستان سواد کوه مازندران در ارتفاع 1150 متری از سطح دریا در روبه روی کوه سرخل و بر روی کوه لاکمر در ناحیه دو آب این شهرستان واقع شده است . این غار شگفت انگیز و پر رمز و راز تاریخ اسرار آمیز و راز آلودی را در پس خود دارد و در شمار مهم ترین جاذبه های گردشگری استان مازندران قرار می گیرد. غار اسپهبد خورشید یا کرکیل دژ که در طبرستان مازندران واقع شده است آخرین نقطه ای بود که سپاهیان عرب توانستند در قرن دوم آن را فتح کنند. آنچه که امروزه از اسپهبد خورشید باقی مانده است چیزی فراتر از یک غار طبیعی می باشد این نام با سلسله های باستانی و قدیمی چون دابویگان و پادوسبانیان گره خورده و دارای افسانه های پر رمز و رازی است .در ادامه با ما همراه باشید تا غار اسپهبد خورشید سوادکوه را بیشتر بشناسیم ..

وجه تسمیه غار اسپهبد خورشید یا طاق عایشه گرگیلی

مردم محلی مازندران و منطقه سواد کوه این غار را لاپ کمر می نامند . و معنی لاپ بریدگی است از انجا که شکاف و بریدگی توسط طاق این غار در دل کوه ایجاد شده است به این نام نامیده شده و به روستاها و آبادی های اطراف این غار دیوکالی یا لانه ی دیو گفته می شود. همچنین با مطالعه در نوشته های تاریخی می بینیم که از این غار به نام طاق عایشه گرگیلی دژ یاد شده است و علت این که آن را طاق عایشه گرگیلی دژ می خواندند به سبب این است که در زمان های قدیم تعدادی از راهزنان و دزدان به همراه زنی به نام عایشه که در دوره های اسلامی زندگی می کرده است و در این غار متحص بود دور هم جمع شدند و کارشان کرکیل ( غارت) بوده است همچنین بقایای قلعه ای تاریخی به نام قلعه باجیگران در نزدیکی های این غار کرکیل دژ یافت شده است.

داستان غم انگیز غار اسپهبد خورشید

داستان غم انگیز و تاریخ پر فراز و نشیب اسپهبد خورشید یا کرکیل دژ می تواند شنیدنی و غم انگیز باشد در زمانی که این غار توسط اسپهبدان طبرستان به عنوان یک دژ طبیعی استفاده می شد داستان این غار از انجایی شروع می شود که یکی از سرداران شجاع طبرستان که حاکم منطقه مازندران در سال 761 میلادی بود به نام اسپهبد خورشید وقتی که اعراب به این سرزمین ها یورش کردن برای جمع کردن سپاهی به دیلمستان رفت او که نوه ی اسپهبد فرخان بزرگ از نسل گاوبارگان بود گول مهدی پسر منصور عباسی که از حاکمان ری بود را خورد. زیرا او توانسته بود از در دوستی با اسپهبد خورشید وارد شود و قصد تسخیر منطقه مازندران را داشت از اسپهبد خورشید خواست تا به وی اجازه دهد با لشکریانش از تنگه رود طالار عبور کنند و خود را از طریق دریا به خراسان برسانند وقتی که اسپهبد خورشید این اجازه را صادر نمود مهدی توانست با دو سپاه از لشکریان خود از طریق شاه کوه و گرگان آمل را تصرف کند اسپهبد خورشید که دید غافلگیر شده است زن و فرزند خود را در این غار اسپهبد خورشید سوادکوه می گذارد تا عازم جنگ شود بی غافل از این که اعراب این غار را تحت محاصره خود در می اورند و مدت سه ماهی در پایین غار منتظر می مانند و دنبال راهی برای نفوذ به درون غار بودند و سرانجام با ناجوانمردی همه ی افرادی که در داخل غار بودند از جمله زن و فرزندان سردار اسپهبد خورشید را با مسموم کردن سرچشمه های آب ورودی غار با بی رحمی تمام به هلاکت می رسانند و موفق می شوند دژ را فتح کنند. و درنهایت اسپهبد خورشید پنجاه هزار سپاه گرد اوری کرد و در زمان بازگشت به سمت غار اسپهبد خورشید سوادکوه شایعه اسارت همسر و فرزندانش را شنید و طاقت نیاورد و با خودکشی کردن به زندگی خود پایان داد . این بود داستان غم انگیز غار اسپهبد خورشید که هزاران سال است این داستان در سینه این غار اسپهبد خورشید سوادکوه مدفون شده است.

ویژگی های غار اسپهبد خورشید

این غار با عظمت که قدمت آن به زمان ساسانیان باز می گردد در فهرست آثار ملی ایران به شماره ثبت 8739 ثبت شده است . و از طاق های معروف و بی نظیر در کل جهان میباشد که در داخل آن می توان آب انبار تنور قلعه برج آتشکده و حمام را دید که با مصالحی چون سنگ و آجر ساخته شده اند. غار اسپهبد خورشید برای اولین بار در سال 1335 توسط هیات غارشناسان ایران کشف شد .طول این غار چیزی در حدود 40 متر می باشد و تالاری بیضی شکل به عرض 25 وطول 75 و ارتفاع 15 متر درون غار اسپهبد خورشید وجود دارد. قوس دهانه این غار در کل دنیا جزو بزرگترین دهانه های غار طبیعی به شمار می رود.دیواری که قدمتش به دوران ساسانیان باز می گردد با سنگ و ساروج در برابر این غار ساخته شده است همچنین وجود پرتگاهی خطرناک در مقابل غار سبب شده است که به سختی بتوان به ان وارد شد و از ان جهت که در این غار کرکیل دژ آب قابل شرب وجود داشته است بنابراین می توانست این غار به عنوان دژی مطلوب و مناسب برای مقاومت در مقابل دشمنان به مدت طولانی باشد همچنین وجود اتاق هایی درون غار که در دوران ساسانیان ساخته شده اند از ویژگی های جالب توجه این غار است و بررسی های میدانی و شواهد زمین شناسی نشان می دهد که از آنجایی که این غار بر روی یکی از کوه های اهکی این منطقه واقع شده است در داخل غار اسپهبد خورشید سوادکوه می توان سنگ های استامیک را که به مانند قندیل از سفق آویزانند مشاهده کرد.

بهترین زمان بازدید از غار اسپهبد خورشید

منطقه ای اطراف این غار دارای چشم انداز های طبیعی سر سبز و زیبایی است که سبب شده است این غار زیبا تر و با شکوه تر از آنچه هست به نظر آید و بهترین زمان بازدید از این غار اسپهبد خورشید سوادکوه که عظمت و تاریخ غم انگیز خود را هزاران سال است حفظ کرد هاست در فصل بهار می باشد که طبیعت زیبا و سرسبز و آب و هوای مطبوع و دلچسب نواحی اطراف غار سبب می شود حس و حالی خوبی به هر بیننده و گردشگری دست بدهد .با قرار گرفتن در دهانه غار شما می توانید طبیعت منطقه سوادکوه را که دارای چشم اندازی بی نظیر و منحصر به فرد است را ببینید با دیدن این غار شگفت انگیز هویت در تاریخ سفر کرده ای و شاهد شکوه و عظمت شجاعت مردمان این سرزمین خواهی بود.از نظر استحکامات نظامی نیز این غار جزء منحصر به فردترین ها و بی نظیرترین ها می باشد و دارای تاریخ و گذشته ای است که سبب شده است به عنوان یک میراث ملی درآید و ما باید سعی کنیم در حفظ و نگهداری آن بکوشیم.یکی از شگفتی های بی نظیر این منطقه ورودی آب به درون غار می باشد که با توجه به این که مسیر ی که آب از بالا دست روستای کمر پشت هب داخل غار طی می کند به صورت کاملا سنگی می باشد اما جوی آب زیبایی از جریان آب به وجود امده است و آب با طی مسافتی طولانی از میان سنگ ها وارد غار کرکیل دژ می شود.

برخی از جاذبه های گردشگری مجاور غار اسپهبد خورشید

در کنار زیبایی های این منطقه و علاوه براین غار زیبا و بی نظیر اگر گذرتان به مازندران و سواد کوه افتاد شما می توانید در منطقه ی سواد کوه از کاروانسرای گدوک ، قلعه کنگلو دیدن کنید که در واقع یک نوع طبیعت گردی و پیاده روی در جنگل های سوادکوه مازندران را تجربه خواهید کرد. همچنین می توانید از جنگل راش که در نزدیکی این غار قرار دارد بازدید به عمل آورید و در ان قدم بزنید و از زیبایی های طبیعی و خدادادی کرکیل دژ نهایت استفاده را ببرید.

مسیر دسترسی به غار اسپهبد خورشید

برای این که از طریق شهر تهران به این منطقه دسترسی داشته باشید باید از جاد هی دماوند در مسیر فیروزکوه برانید و بعد از عبور از فیروز کوه و ورسک و کلیسای اوریم رودبار وارد خروجی که در سمت راست شما در همین مسیر قرار گرفته است بشوید . این جاده جاد های است که شما را به خطیر کوه خواهد رساند کوهی که در دامنه ی آن غار اسپهبد خورشید واقع شده است اگر از این مسیررانندگی کنید چیزی در حدود 3 ساعت سفرتان طول خواهد کشید.

توصیه های برای حفاظت از این اثر تاریخی

متاسفانه در کنار بیشتر آثار تاریخی و ملی ما درا ین چند ساله اخیر برخی اقدامات غیر قانونی ساخت و ساز و برداشت های سشن و ماسه صورت گرفته که باعث شده است تا این آثار ارزشمند تاریخی درمعرض تخریب و نابودی و فراموشی قرار گیرد . غار سپهبد خورشید یا کرکیل دژ نیز از این قاعده مستثنا نیست و متاسفانه برداشت شن و ماسه و خاک برداری غیر قانوی در نزدیکی این میراث گرانبها سبب شده است که به حریم این بنای با ارزش و طبیعت زیبای اطراف ان تجاوز شود و اکولوژی این منطقه به خطر بیفتد که می توان آثار این تجاوز را بر روی دهانه غار و سقف ان مشاهده کرد که توسط معائم فلوئورین ایجاد شده است . شایسته است که مسئولین امر در این زمینه اقدامات موثر را انجام دهند تا از آسیب بیشتر به این بنای با ارزش و دیگر آثار باستانی و تاریخی این کشور جلوگیری شود.