مصلای سبزوار یکی از جاذبه های دیدنی خراسان رضوی به شمار می رود

ایسنا/ براساس آخرین خبر و گزارشهای منتشر شده، مصلای سبزوار یکی از جاذبه های دیدنی خراسان رضوی به شمار می رود.

رجبعلی لباف خانیکی، یک پژوهشگر و باستان شناس خراسانی اظهار کرد: «بیهق» از گذشته های دور ناحیه ای وسیع از خراسان و از مضافات ایالت نیشابور با مرکزیت خسروگرد بوده که بعدها سبزوار جایگزین خسروگرد شده است.

وی اضافه کرد: شهرستان سبزوار به لحاظ آب و هوای مساعد و موقعیت آن در مسیر «شاهراه بزرگ شرق» یا «راه ابریشم» همواره مورد توجه جهت اقامت بوده بگونه ای که در سرتاسر شهرستان سبزوار تاکنون بیش از 900 محوطه، تپه و بنای تاریخی شناسایی و 162 مورد از آنها در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. از جمله آنها میتوان به تپه دامغانی اشاره کرد که زیستگاهی واقع در حاشیه شرقی شهر سبزوار و متعلق به دوران برنز است.

لباف خانیکی ادامه داد: شهر کنونی سبزوار از جمله شهرهای معدودی است که بر روی خرابه های شهر کهن سبزوار بنیان گرفته و گاه و بیگاه در بافت سنتی سبزوار بقایای معماری و آثاری در پی کندو کاو یا خاکبرداری ظاهر می شود. گذشته از آن در سبزوار بناهایی از گذشته بر جای مانده که «مصلای سبزوار» یکی از آنهاست.

این پژوهشگر خراسانی خاطرنشان کرد: مصلای سبزوار مجموعه معماری آجری با زیربنای 242 متر مشتمل بر یک ایوان، برج هایی بر 2 طرف ایوان و گنبدخانه ای در انتهای ایوان است که با کاربری عبادی در شرق سبزوار و خارج از شهر ساخته شده و در مجاورت آن نماز جمعه و اعیاد برگزار میشده است.

لباف خانیکی ادامه داد: هر مصلا در واقع به منزله یک محراب یا ماکتی از محراب بود که در مقیاس بسیار بزرگ در سمت قبله یک قطعه از زمین های اطراف شهر ساخته میشد تا از دور دست دیده شود و اهالی به سمت آن که در امتداد قبله بود به نماز می ایستادند.

وی گفت: ایوان بلند مصلای سبزوار دارای طاقی جناقی مستقر بر فراز 2 پایه با نمای قاب بندی شده که قاب اولی از بالا و خط بام ایوان که نیمه تمام و ظاهرا ریزش کرده است. در حال حاضر 15متر از بلندای ایوان باقی مانده است. نمای اسپر ایوان 2 طبقه به نظر می رسد، زیرا 2 درگاهی عریض هم عرض با طاق جناقی و بلندای نابرابر بر روی همدیگر ساخته شده است.

لباف خانیکی افزود: بر 2 سوی ایوان 2 ستون نیم استوانه استقرار یافته که علاوه بر زیبایی و شکوهی که به بنا میداده، از رانش ایوان نیز پیشگیری کرد، زیرا برای دیوارهای جانبی ایوان نقش پشتیبان ایفا می کرده اند.

وی عنوان کرد: گنبدخانه دارای پلان مربع و مانند دیگر چهارطاقی های ایران درگاهی هایی در چهار جهت دارد. قاعده مربع شکل فوقانی آن بنا را 4 فیلگوش با چهار طاق نما از 4 ضلعی به 8 ضلعی تبدیل کرده و ساقه ای 8 ضلعی برای استقرار قاعده دایره ای شکل گنبد تدارک دیده اند. گنبد که از آجر به شیوه «خفته راسته» چیده شده، از نوع عرقچین بر فراز ساقه نشسته و تنها تزئینات داخلی بنا رسمی بندی های لچکی های 2 طرف فیلگوش ها و طاق نماها است.

این باستان شناس خراسانی بیان کرد: ارتفاع تیزه گنبد تا کف 11 متر است. در ضلع شمال غرب بنا پلکانی به بام منتهی می شود. اکنون مصلا در میانه زمینی هموار به وسعت یک هکتار در خیابان خواجه نظام الملک (شهدا) قرار گرفته و حصاری بر گرد آن کشیده شده است.

لباف خانیکی تصریح کرد: اگر چه برخی احداث این بنا را به دوران صفوی نسبت داده و حتی معمار آن را «حاجی شجاع معمار اصفهانی» ذکر کرده اند، اما با توجه به شیوه ساخت و مشابهت آن با ایوان مسجد جامع ورامین و مسجد آق قلعه، میتوان آن را از جمله بناهای قرن هشتم هجری قمری دانست.

وی یادآور شد: مصلای سبزوار در تاریخ 27 دی 1355 به شماره 1317 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.