ثبت سوزن دوزی و ابریشم بافی جایگاه فاخر گلستان در عرصه میراث فرهنگی را به اثبات رساند

ایرنا/ براساس گزارش های بدست آمده، ثبت سوزن دوزی و ابریشم بافی جایگاه فاخر گلستان در عرصه میراث فرهنگی را به اثبات رساند.

در حالیکه مدیران و اهالی ساکن در گلستان در انتظار ثبت جهانی دیوار تاریخی گرگان بودند، هنر سوزی دوزی ترکمن به عنوان بیستمین عنصر میراث فرهنگی ناملموس کشور بطور مشترک با ترکمنستان و هنر پرورش کرم ابریشم و تولید سنتی ابریشم برای بافندگی به عنوان بیست و یکمین عنصر میراث فرهنگی ناملموس ایران مشترک با افغانستان، آذربایجان، ترکیه، تاجیکستان، ترکمنستان و ازبکستان به ثبت جهانی رسید.

هنر سوزن دوزی ترکمن و پرورش کرم ابریشم و تولید سنتی ابریشم برای بافندگی به ترتیب به عنوان ششمین و هفتمین ثر بعد از میراث جهانی قابوس، کمانچه ایرانی (کمانچه ترکمن)، دوتار ایرانی (دوتار استان گلستان)، جنگلهای هیرکانی و راه آهن سراسری ایران و ایستگاه های بندر گز و بندر ترکمن و مسیر ریلی آن به ثبت جهانی رسیده است.

رشته سوزن دوزی ترکمن ابتدا در آبان 1391 و در سیصد و سی و سومین اجلاسیه کمیته ملی پوشاک و فرآورده های نساجی الیاف سازمان میراث فرهنگی کشور موفق به دریافت نشان ملی استاندارد شد و چند ماه بعد در چهارم بهمن نیز با شماره ردیف هزار در فهرست آثار نامملوس کشور به ثبت ملی رسید.

این هنر تاریخچه ای کهن در تاریخ ایران دارد. گلدوزی مصور ترکمن از زمان سکاها رایج بوده و در دیگر دوره ها به همراه سایر دوخت و دوزها از رواج کامل برخوردار بوده است.

دوره اوج این هنر را در دوران افشاریه و زندیه و به خصوص قاجاریه باید دانست و آثار باقیمانده از این دوران خود گواه این مدعاست.

این هنر اصیل علاوه بر اینکه در ترکمنستان رایج است در بسیاری از شهرهای ترکمن نشین خراسان شمالی مانند بجنورد، راز و جرگلان و همچنین گنبد کاووس، بندر ترکمن، آق قلا، کلاله، گمیشان، مراوه تپه در گلستان طرفداران و هنرمندان بسیاری دارد.

در سرتاسر جهان، پوشاک اقوام مختلف از باورها و اعتقادات آن منطقه نشات گرفته است.

ترکمن ها در مراسم مختلف از جمله آیین های دینی و مذهبی، مراسم سوگواری و عزا، در جشن و سرورها نوع پوشش مزین به سوزن دوزی استفاده می کنند و این لباس ها براساس نوع مراسم دارای تزئینات متفاوتی است.

رئیس اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی گنبد کاووس گفت : پیش بینی بسته های حمایتی از هنرمندان سوزن دوزی ترکمن یکی از مباحثی است که پس از ثبت جهانی این میراث ناملموس باید تقویت شود.

مریم آق آتابای افزود: در حال حاضر بیش از 3 هزار هنرمند در بخش های مختلف سوزن دوزی در قالب های مختلف مشغول فعالیت هستند که باید تلاش کنیم با توسعه برنامه های آموزشی هدفمند، محصولات آنها را به سمت اصالت بیشتر و سلایق مشتریان هدایت کنیم.

وی به فعالیت خانه سوزن دوزی گنبد کاووس و همچنین فعالیت گسترده هنرمندان این رشته در روستای تنگلی این شهرستان اشاره کرد و گفت: با معرفی بیشتر این مراکز امکان جذب بیشتر گردشگر با محوریت این رشته وجود دارد.

آق آتابای ادامه داد: برای معرفی بهتر این هنر بین مردم، نیازمند هم افزایی بین دستگاهی در حمایت از این هنر هستیم و معتقدین ساخت المان های تبلیغی یا بهره گیری از سایر پتانسل های تبلیغی در فضای مجازی یا حقیقی می تواند نقش بسزایی در توسعه این هنر داشته باشد.

یکی از فعالان هنر سوزن دوزی گلستان گفت: ثبت هنر سوزی دوزی ترکمن در زمره میراث فرهنگی ناملموس جهانی فرآیند امیدبخشی تلقی می شود که می تواند سرآغاز فصل جدیدی برای توسعه هنر سوزن دوزی ترکمن باشد.

عصمت مجیدی افزود: برای رونق روزافزون این هنر پس از ثبت جهانی باید برنامه و طرح داشته باشیم و حمایت مادی و معنوی، تسهیل در فروش داخلی و رفع مشکلات فراروی صادرات از جمله پیشنهادها برای تحقق این هدف است.

وی گفت: داشتن یک نشان بین المللی چاره حل مشکلات نیست بلکه باید برای تنگناها و چالش های فراروی فعالان این بخش چاره اندیشی شود.

این هنرمند گلستانی ادامه داد: در حال حاضر بخش زیادی از صادرات سوزن دوزی ترکمن از طریق چمدان انجام می شود اما عوارض این بخش برای تولید کنندگان و صادر کنندگان مشکلات بسیاری را ایجاد کرده است.

مجیدی گفت: یکی از مباحث مهمی که باید مد نظر مدیران و متولیان قرار بگیرد، شناسایی تهدیدات و چالش های این هنر است که از مهمترین آنها میتوان به صنعتی شدن سوزن دوزی ترکمن اشاره کرد.

پرورش کرم ابریشم و تولید سنتی ابریشم برای بافندگی به عنوان بیست و یکمین عنصر میراث فرهنگی ناملموس ایران مشترک با افغانستان، آذربایجان، ترکیه، تاجیکستان، ترکمنستان و ازبکستان به ثبت جهانی رسید.

هر چند در تعداد زیادی از استان های کشور پرورش کرم ابریشم و تولید سنتی ابریشم برای بافندگی رایج است اما گلستان بویژه مناطق شرقی این استان تاریخچه طولانی در این بخش دارند.

ابریشم بافی یکی از هنرهای سنتی گلستان بشمار می رود که بیشتر نزد زنان مینودشت و رامیان در شرق استان رایج است.

اکنون دست بافته های ابریشمی زنان گلستان بخصوص مینودشت و رامیان یکی از منابع درآمدی اصلی این خانواده هاست.

از نخ ابریشم دست بافته هایی مانند چادر شب، دستمال ابریشمی، عرق چین که کلاهی مردانه است و پیشانی بند تهیه می شود که در بین مردم طرفداران زیادی دارند.

تاسیس کارخانجات رنگرزی، نساجی و پیله خشک کنی در این منطقه باعث خواهد شد تا بسیاری از نوغانداران که ایام زیادی را در طول سال با بیکاری سپری می کنند، از اشتغال مولد و پایدار برخوردار شوند.

پرورش کرم ابریشم و تولید سنتی ابریشم برای بافندگی شامل مجموعه ای از شیوه های دانش سنتی، مهارت ها و صنایع دستی مربوط به کاشت و پرورش درختان توت، پرورش کرم ابریشم، تولید نخ های ابریشم برای بافندگی و اهداف دیگر است.

آنچه اهمیت این عنصر را مضاعف می کند، آن است که اکثر نوغانداران و تولیدکنندگان نخ ابریشم، این حرفه را به صورت خانوادگی و گروهی همراه با مراسم ویژه انجام می دهند و علاوه بر این، همکاری بین خانواده ها، همسایگان و همکاران نقش اجتماعی آنها را بخصوص در تداوم همیاری محلی تقویت می کند.

استان گلستان دارای 30 هزار هنرمند در حوزه صنایع دستی است که 20 هزار 500 نفر از آنان پرونده تولید انفرادی و 505 نفر نیز کارگاه تولیدی دارند.

فرش دستباف، نمد، زیورآلات و سوزن دوزی ترکمن، جاجیم بافی روستای زیارت گرگان، ابریشم بافی قزلباش های رامیان و مینودشت، سوزن دوزی شاهکوه و قوم بلوچ و نیز دوخت های سنتی پوشاک در ببن فارس ها از جمله صنایع دستی اقوام ساکن در گلستان است که با هنرمندی زنان و دختران و مردان این استان، هر کدام نام و آوازه خود را در بین خریداران داخلی و خارجی دارند.