چهار سال از ثبت خراشاد به عنوان روستای جهانی صنایع دستی می گذرد

ایرنا/ براساس آخرین خبرهای بدست آمده، چهار سال از ثبت خراشاد به عنوان روستای جهانی صنایع دستی می گذرد.

خراشاد روستایی خوش آب و هوا در 25 کیلومتری شهر بیرجند است که سال 1396 با عنوان روستای صنایع دستی توبافی (حوله بافی) ثبت ملی و یک سال بعد جهانی شد.

توبافی یک هنر دستی است که بیش از 300 سال پیش در خراشاد و مناطق اطراف آن رایج بود اما بعدها به فراموشی سپرده شد و در پستوها زیر خروارها خاک رفت تا اینکه یک بانوی تلاشگر از همین روستا با جرقه ای در ذهن، به فکر زنده کردن هنر توبافی افتاد.

فاطمه ذاکریان دلسوزانه بدنبال دمیدن روح بر کالبد هنر توبافی در خراشاد رفت و سایر زنان روستا هم با او همراه شدند؛ نتیجه همه تلاش ها این شد که با اعلام شورای جهانی صنایع دستی در سال 1397، روستای خراشاد از خراسان جنوبی به عنوان روستای جهانی توبافی معرفی شد.

وی قصه زنده شدن توبافی را اینطور بازگو کرد که روزی گردشگری از تهران به خراشاد آمد و درخواست کرد حوله دستباف برایش تهیه شود؛ حوله ای که چند سال است تولید نشده و فقط چند نفر از افراد مسن آن هم در صندقچه هایشان دارند، حاضر هم نیستند به هیچ قیمتی آن را بفروشند.

اینجا بود که بازگشت مسافر تهرانی با دست خالی برای این بانوی کارآفرین سخت شد و از آنجا به بعد تصمیم گرفت شرکت تعاونی ورشکسته خراشاد را با کمک زنان این روستا احیا کند.

ذاکریان پیرامون اینکه چهار سال از ثبت خراشاد به عنوان روستای جهانی صنایع دستی می گذرد، گفت: نخستین بار ایده ام را در یک نشست قرآنی با بانوان روستا بازگو کردم اما آنچه تحویلم دادند خنده های تمسخرآمیز بود که البته اهمیتی نداشت، پس به همه منازلی که گمان می کردم دستگاه توبافی داشته باشند سر زدم. وارد هر منزلی که میشدم پستوهای قدیمی بسته بود اما ناامید نشدم.

وی به انبارهای خاک گرفته منازل قدیمی روستا راه یافت و شانه های توبافی را از زیر خروارها خاک بالا کشید؛ برای اینکه دوباره توبافی راه بیفتد از او اصرار و از زنان روستا انکار؛ چون دیگر این کار را در خور شأن نمی دیدند.

بالاخره وسایل توبافی را از یک انبار بیرون کشید، سر قنات روستا برد و در آب ریخت تا غبار فراموشی از روی آن شسته شود و بعد با چند نفر از زنان همفکر شروع بکار کرد.

این گونه نخستین دار توبافی بعد از گذشت سالها در خراشاد برپا شد و یک نفر مشروط به اینکه کسی از نام و نشانش خبردار نشود، شروع به توبافی کرد.

هفته های بعد دستگاه های دیگر هم از زیرزمین ها بیرون کشیده شد و در مدت 2 سال 42 زن در خراشاد صاحب شغل شدند.

بعد از آن با شرکت در نمایشگاه های مختلف، خراشاد با نام «توبافی» سری در سرها پیدا کرد و چیزی نگذشت که تلاش های بانوان روستا باعث شد، توبافی خراشاد عنوان یک صنعت دستی ملی را به خود اختصاص دهد و اهالی روستا در سال 1396 ملی شدن این هنر اصیل را جشن گرفتند.

اما ملی شدن توبافی آنان را قانع نکرد پس به تلاش های خود ادامه دادند و یک سال بعد خراشاد روستای جهانی صنایع دستی شد. حالا این روستا بعد از کلپورگان سیستان و بلوچستان به عنوان دومین روستای جهانی صنایع دستی در کشور شناخته می شود.

کسب درآمد برای بانوانی که شروع به توبافی کردند آنان را به سر ذوق آورد و اکنون هر خانه در خراشاد یک کارگاه توبافی شده است اما اینها همه ماجرا نیست.

بعد از جهانی شدن چه بر توبافی خراشاد گذشت؟ سوالی است که در این گزارش به آن می پردازیم و مدیرعامل شرکت تعاونی روستایی زنان خراشاد بیرجند در پاسخ به این سوال گفت: تولید، پر رونق تر از قبل شد اما بازار فروش خوبی نداریم، اوضاع اخیر کشور و ناآرامی ها هم بر بازارهای فروش توبافی به خصوص در خارج کشور تاثیر منفی داشته و سفارشی در 2 ماه اخیر از خارج نداشته ایم.

فاطمه ذاکریان افزود: اشتغالی که بعد از جهانی شدن توبافی ایجاد شد، همچنان رونق دارد و آموزش ها به خصوص در فصل تابستان دنبال می شود.

وی گفت: راه اندازی مرکز تخصصی توبافی که از دستاوردهای جهانی شدن این هنر است در آموزش علاقمندان تاکنون دستاوردهای خوبی داشته و علاوه بر آن سایر مراکز و آموزشگاه ها نیز در سطح استان آموزش توبافی را انجام می دهند.

این بانوی کارآفرین با اشاره به اینکه در زندان هم آموزش توبافی انجام می شود، اظهار داشت: از یک سال گذشته در بند نسوان زندان آموزش توبافی را شروع کردیم و حدود 50 نفر آموزش دیده اند که بعد آزادی از زندان می توانند به عنوان یک شغل و منبع درآمد آن را دنبال کنند.

333 نفر در شرکت تعاونی روستایی زنان خراشاد عضو هستند و روال کار مجموعه به این صورت است که از ابتدای آموزش تا شروع اشتغال کنار هنرجویان هستند و در همه مراحل نصب دستگاه، چله و شروع به بافت با آنان همراهی می شود.

ذاکریان به اشتغال بیش از 80 بانوی توباف در نقاط حاشیه شهر بیرجند اشاره کرد و افزود: تمامی محصولات تولیدی این بانوان را برای شرکت تعاونی خریداری می کنیم تا انگیزه ای برای ادامه کار داشته باشند.

فروش نمایشگاهی از مشکلات توبافان است

وی با بیان اینکه 75 کارگاه نیز در روستای خراشاد فعال است، عنوان کرد: یکی از مشکلات فعلی توبافان، فروش نمایشگاهی است بطوریکه میزان فروش پایین آمده و اتفاقات اخیر کشور یکی از علل است از طرفی قدرت خرید مردم بالا نیست و به خاطر افزایش قیمت مواد اولیه و سایر هزینه های تولید، قیمت نهایی محصول روز به روز بیشتر می شود.

ذاکریان گفت: انتظار می رود هزینه های حضور در نمایشگاه برای هنر جهانی توبافی کاهش پیدا کند چون با شرایط فعلی سود چندانی عاید هنرمند نمی شود، گاهی حضور در نمایشگاه برای هنرمند زیان ده است. لذا انگیزه برای ادامه کار پایین می آید.

وی افزود: این در حالی است که زمان جهانی شدن توبافی به صراحت اعلام شد هر نقطه ای از دنیا که نمایشگاه دایر شود غرفه رایگان در اختیار روستای خراشاد قرار میگیرد اما در واقع این موضوع خیلی کمرنگ دیده شده لذا در برخی نمایشگاه ها لحاظ می شود اما در بعضی دیگر نمایشگاه ها هیچ تفاوتی بین صنعت جهانی و غیر صنایع دستی نیست.

این بانوی کارآفرین گفت: روستای خراشاد در نمایشگاه سراسری صنایع دستی که از هفتم آذر در بیرجند برپا شد، سه غرفه داشته که امید است فروش خوبی در این نمایشگاه داشته باشند.

وی با بیان اینکه توبافی بعد از جهانی شدن کاربردی تر از قبل شد گفت: توبافی از تولید حوله خارج شده و به سمت صنایع تبدیلی پیش رفته لذا پارچه های تولید شده برای تن پوش حمام، لباس نوزاد، پیراهن مردانه، کلاه و روسری استفاده می شود.

ذاکریان ادامه داد: در تامین مواد اولیه فعلا مشکل خاصی نداریم اما روز به روز بر قیمت آن افزوده می شود که در قیمت تمام شده محصول نیز اثرگذار است.

ثبت 2 برند برای توبافی خراشاد

وی از ثبت 2 برند برای توبافی خراشاد خبر داد و گفت: برند گنتی و توباف ثبت شده و از طریق آن محصولات تولیدی در بازارهای داخل و خارج به فروش می رسد.

مدیرعامل شرکت تعاونی روستایی زنان خراشاد یادآور شد: سه مرکز آموزش توبافی وابسته به این شرکت در استان خراسان جنوبی فعال است و تاکنون 2 هزار نفر از این طریق آموزش دیده اند.

وی با اشاره به گسترش آموزش توبافی در خارج استان گفت: از اغلب استان ها متقاضی برای توبافی داریم و سعی شده مربی از روستای خراشاد اعزام کنیم تا این هنر در کشور رواج بیشتری داشته باشد.

اشتغال 10 هزار صنعتگر مدیون جهانی شدن خراشاد

اما به عقیده معاون صنایع دستی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی خراسان جنوبی یکی از اهداف جهانی شدن یک روستا به رشته خاص صنایع دستی پر رنگ کردن آن و به نوعی تاکید بر فروش و معرفی صنایع مزیت دار هر منطقه است.

حسنعلی فولادی افزود: خراشاد در سال 1396 ثبت ملی و سال 1397 با توجه به تعدد کارگاه های توبافی که داشت موضوع جهانی شدن آن قوت گرفت و محقق شد.

وی با اشاره به انتفاعی که خراسان جنوبی از جهانی شدن خراشاد برد، اظهار داشت: قبل از جهانی شدن در سراسر استان تعداد بافندگان توباف به 500 نفر نمی رسید اما اکنون بیش از 10 هزار صنعتگر صنایع دستی داریم که مدیون همین جهانی شدن خراشاد است.

معاون صنایع دستی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی خراسان جنوبی گفت: بعد از ثبت جهانی خراشاد توجه مدیران و شبکه های اطلاع رسانی به این روستا معطوف شد لذا بعد از آن بیشترین آموزش صنایع دستی در حوزه توبافی بوده است.

وی عنوان کرد: تا جایی تقاضای آموزش توبافی افزایش یافت که حتی قادر به پاسخگویی مراجعین از استانهای دیگر نبودیم.

فولادی افزود: دوره های آموزشی در بیشتر استان ها با استفاده از مربیان روستای خراشاد انجام شده لذا تا هرمزگان، زنجان، سیستان و بلوچستان، کرمان، خراسان رضوی و دیگر استان ها آموزش ها رفته که ماحصل همین جهانی شدن خراشاد است.

وی بیان کرد: میزان فروش نساجی سنتی خراسان جنوبی هم بعد از جهانی شدن افزایش یافت و دستگاه های متولی و غیرمتولی پای کار آمدند لذا بسیج سازندگی، کمیته امداد، بهزیستی و دیگر نهادها به نوعی کارآموزی جامعه هدف را به سمت توبافی سوق دادند.

توبافی خراشاد در بازارهای جهانی

معاون صنایع دستی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی خراسان جنوبی با تاکید بر اینکه میزان صادرات محصول بعد از جهانی شدن افزایش یافت افزود: جامعه جهانی معمولا تمرکز به سمتی دارد که برند ثبت جهانی داشته باشد.

وی گفت: میزان دقیقی از فروش محصول توبافی نمیتوان ارائه داد به این دلیل که تقریبا همه فروشگاه ها و نمایشگاه ها به شکل ترکیبی محصول پارچه سنتی خراشاد را به فروش می رسانند و معمولا هم تمایلی به اعلام میزان فروش ندارند اما صادرات محصول نساجی سنتی استان به سوئیس، آلمان، فرانسه و دیگر کشورها انجام می شود.

فولادی تصریح کرد: ثبت جهانی توبافی خراشاد موجب رونق تولید ابزار، تجهیزات و مواد اولیه نیز شده است.

وی با اشاره به بازدید اخیر استاندار خراسان جنوبی از روستای جهانی خراشاد افزود: در این بازدید برای پرداخت یک میلیارد تومان به منظور احداث و راه اندازی بازارچه صنایع دستی و کارگاه تجمیعی و دبیرخانه روستای جهانی خراشاد قول مساعد داده شد.

این مسئول با این وجود تامین زمین را از مشکلات فعلی ساخت بازارچه صنایع دستی در روستای خراشاد عنوان کرد و گفت: اگر با بنیاد مسکن بر سر این موضوع به توافق برسیم امید است تا 6 ماه آینده بتوان عملیات اجرایی بازارچه را آغاز کرد.

رونق بومگردی با جهانی شدن خراشاد

وی با بیان اینکه در کنار پارچه های سنتی، فروش دیگر محصولات کشاورزی، دامی و صنایع دستی روستای خراشاد بعد از جهانی شدن رونق گرفت تصریح کرد: راه اندازی جمعه بازار روستا و افزایش ساخت اقامتگاه بومگردی از دیگر اثرات جهانی شدن خراشاد بوده است.

فولادی افزود: هم اکنون بیش از 50 درصد اقامتگاه های بومگردی شهرستان بیرجند در منطقه خراشاد و روستاهای اطراف احداث شده است.

یکی دیگر از ویژگی های خراشاد این است که هر نمایشگاهی در هر نقطه ای از کشور برگزار شود روستای جهانی یک غرفه رایگان سهمیه دارد.

معاون صنایع دستی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی خراسان جنوبی گفت: حتی خارج از کشور هم برنامه ریزی هایی پیگیری می شود که بتوان غرفه رایگان در اختیار روستای جهانی خراشاد قرار داد.

وی اظهار داشت: بطور میانگین در سال حدود 20 تا 30 نمایشگاه سراسری صنایع دستی و یک نمایشگاه بین المللی برپا می شود که روستای جهانی خراشاد در همه این نمایشگاه یک غرفه رایگان سهمیه دارد.

فولادی گفت: نمایشگاه های استانی و منطقه ای هم ظرفیتی برای حضور صنعتگران رشته توبافی است و از ابتدای سال جاری تاکنون 60 نمایشگاه برگزار شده و تقریبا در همه این نمایشگاه ها نساجی سنتی از خراسان جنوبی حضور داشته و 50 تا 60 درصد از فروش محصولات صنایع دستی استان در حوزه توبافی است.

وی با اشاره به لزوم تکمیل زنجیره تولید پارچه سنتی در خراشاد افزود: اکنون رنگریزی سنتی در روستا انجام می شود اما برای نساجی در صورت ورود سرمایه گذار بخش خصوصی، آماده حمایت برای تحویل زمین و ارائه تسهیلات هستیم.