طرح مصالح مرمتی میراث فرهنگی در اقلیم خشک به بومی سازی ملات مرمتی میراث فرهنگی پرداخت

ایسنا/ براساس گزارشات منتشر شده، طرح مصالح مرمتی میراث فرهنگی در اقلیم خشک به بومی سازی ملات مرمتی میراث فرهنگی پرداخت.

پارسا پهلوان، ایده پرداز طرح مصالح مرمتی میراث فرهنگی در اقلیم خشک اظهار کرد: این محصول سالها از ایتالیا وارد میشد و هر کیلو از آن 1 میلیون تومان هزینه داشت. وارد کردن آنها سخت شده بود و به صورت چمدانی وارد میشد یا مرمتگران بدون مرز با خود به ایران می آورند تا در گمرگ نماند. از طرفی ملات ایتالیایی در کشورهای اروپایی کاربرد داشت اما با شرایط اقلیمی ایران سازگار نبود.

وی افزود: این ملات ها برای محیط هایی با رطوبت بالا طراحی میشدند و ایران محیطی خشک دارد؛ در نتیجه به ملات سازگار با شرایط اقلیمی ایران نیاز داشتیم. این مشکل، مشکل کشورهای تاریخی همسایه ایران نیز هست. اگر در تولیدات این ملات های مرمتی به خودکفایی برسیم، می توانیم نیاز کشورهای منطقه را نیز رفع کنیم.

آهک، یکی از مصالح مناسب مرمت ابنیه تاریخی

عضو هیات علمی گروه معماری دانشگاه فردوسی مشهد با بیان اینکه برای مرمت ابنیه تاریخی محدودیت هایی وجود دارد، تصریح کرد: تنها استفاده از مصالح با استحکام بالا کافی نیست. برای مثال به علت ناسازگاری شیمیایی، فیزیکی و نمک های محلول باید از مصالح غیرسیمانی و غیرپلیمرنوین استفاده کرد. آهک از مصالح مناسب مرمت ابنیه است. 2 نوع آهک هوایی و آهک آبی داریم. آهک آبی برای سخت شدن به رطوبت و آهک هوایی به دی اکسید کربن نیاز دارد. در ایران باید از آهک هوایی استفاده کرد.

وی گفت: این ملات ضد آب و تنفس پذیر، دارای فرمولاسیون ساده بوده و در سایت تاریخی نیز قابل ساخت است. این مصالح بازگشت پذیر بوده، خطری برای ابنیه تاریخی ایجاد نمی کنند و به راحتی قابل جدا شدن هستند. مواد اولیه آن نیز ساده و در دسترس است. در این ملات از آهک ایرانی با خلوص بالا استفاده شده است که با قیمت پایینی خام فروشی می شود.

این پژوهشگر بیان کرد: آهک با فرآیندی ساده در ترکیب با آب مقطر و درصد کمی روغن کنجد تبدیل به ماده ای باارزش می شود. با اینکه کار پیچیده ای نیست اما کمک بزرگی به میراث فرهنگی کشور می کند.

وی افزود: نمونه های تولید شده از این ماده برای تست به ایتالیا ارسال می شود. نتیجه تحقیق در آزمایشگاه با نتیجه استفاده از ملات در محیط واقعی متفاوت است، زیرا در محیط واقعی مولفه های اقلیمی بیشتر است؛ در نتیجه همراه با انجام تست های آزمایشگاهی در ایتالیا ملات در سایت تاریخی به مدت 4 سال استفاده و بررسی شد. این ملات ثبت اختراع نیز شده و این طرح در مرحله تجاری سازی است.

پهلوان در خصوص موارد استفاده از این ملات گفت: این ملات کارکردی محدود دارد و برای بخشی از کار مرمت استفاده می شود. اما در همین سطح محدود بسیار کاربردی است و نباید به این محصول کمی نگاه کرد. اگر نگاه کیفی گسترش پیدا کند می توانیم برای موارد مختلفی مواد و مصالح تهیه کنیم.

گلوگاه مهمی از مشکلات کشور رفع شده است

وی تصریح کرد: پیچیدگی های این کار کم است، به فضای فیزیکی زیاد و مواد اولیه پیشرفته ای احتیاج نیست. ما گلوگاه مهمی را پیدا کرده ایم. بیشتر مشکلاتی که در ایران وجود دارد مشکلات بزرگی است که با کمی تغییر و راه حلی ساده حل می شود. در گذشته چنین نگاهی در ایران وجود نداشت و تنها در جشنواره های ملی و بین المللی طرح ها با پیچیدگی های زیاد یا مربوط به علوم خاصی مانند نانو جایزه دریافت می کردند.

استفاده از روغن دورریز مک دونالد برای ضدآب کردن متریال مرمتی

پهلوان گفت: در طراحی این ملات از مصالح دورریز تخت جمشید نیز استفاده شده است. این پروژه به قامت نیاز کشور دوخته شده است. میتوان برای نیازهای مختلف متریال طراحی کرد. در این پروژه نگاه ما ضایعات بنیادی است؛ یعنی از ضایعات در ساخت محصول جدید استفاده می کنیم. کانسپت این پروژه که در ایتالیا شکل گرفت استفاده از موادغذایی دورریز بود. در ابتدای طرح در ایتالیا برای ضدآب شدن متریال از روغن های دورریز مک دونالد استفاده می کردیم.

ایران در مدیریت ضایعات ضعیف است

وی تصریح کرد: ایران در مدیریت ضایعات ضعیف است. بیش از 50 درصد موادغذایی دور ریخته می شود. در اتحادیه اروپا این آمار 30 درصد است. با ضایعات می شود مفاهیمی خلق کرد. به عنوان مثال دیگر کشورهای جهان از ضایعات مواد خوراکی در حوزه های مختلف استفاده می کنند که هدف ما در کشور نیز به همین سمت هدایت می شود. به همین دلیل از روغن کنجد به میزان 1.5 درصد در تولید استفاده کردیم.

این استاد دانشگاه گفت: روغن های سوخته در نتیجه حرارت با جابجایی اسیدهای اولئیک و لینولئیک ارزشمندتر می شوند. روغن سوخته در فورمولاسیون های باستانی استفاده میشده و اثر این ترکیب اغلب اوقات بیشتر از سلوشن های شیمیایی (محلول شیمیایی) است.

هدف ما استفاده از مواد اولیه بومی است

وی ادامه داد: در ایتالیا از روغن آفتابگردان و در ایران از روغن کنجد استفاده کردیم، زیرا کنجد محصول بومی همین سرزمین است و تلاش ما این بوده که مواد اولیه بکار رفته بومی باشد. پس از استفاده از روغن کنجد همان درصدهای اسید اشباع حاصل شده است.

پهلوان عنوان کرد: آشنایی من با یک گروه ایرانی فعال در حوزه میراث فرهنگی در ایتالیا باعث شد مشکل مواد و مصالح مرمتی در ایران را ببینم. در ایتالیا در دپارتمان مربوط به تولید متریال کار میکردم در نتیجه پروژه ام را به این سمت سوق دادم. از جایی که تمایل به همکاری بین ایران و ایتالیا وجود داشت این پروژه تاکنون به خوبی پیش رفته است. بودجه این پروژه از بودجه فعالیت های پژوهشی دانشگاه تامین شده است.

وی بیان کرد: مشتری اصلی این محصول پایگاه های جهانی مانند تخت جمشید هستند. این محصول به عنوان طرح پژوهشی دانشگاهی بدون ثبت شرکت یا ثبت در پارک علم و فناوری در گام های اول فروخته می شود. زمانی که به ایران بازگشتم و این پروژه را آغاز کردم با استفاده از تسهیلاتی که معاونت علمی ریاست جمهوری به طرح اختصاص داد این کارگاه را تجهیز کردم و حالا این مکان متعلق به دانشکده مهندسی است و به عنوان مهمان در آن حضور داریم.

پهلوان در خصوص چشم انداز طرح خود اظهار کرد: ما چشم اندازی گام به گام چیدیم. هدف تا پایان 1401 این است که در تخت جمشید و چند سایت دیگر از مواد مرمتی استفاده و این طرح تا 1402 به صورت محدود رشد کند. به دلیل اینکه رشد تدریجی بوده نیازی به حمایت های گسترده نداشتیم. در این مدت، طرح چند جایزه ایرانی مانند جایزه کاظمی آشتیانی و خوارزمی دریافت کرده است. این جوایز شرایطی برای حمایت از برندگان را ایجاد می کند.

پهلوان افزود: از جایی که این پروژه دانشگاهی بوده و در سطحی محدود انجام شده با مانعی روبرو نشدم. افرادی که در این حوزه کار می کنند موانع زیادی را خواهند دید اما من خوش شانس بودم که با مانعی برخورد نداشته ام.

مراکز رشد دانشگاهی راهی برای برچیدن موانع ایده ها

وی در خصوص رده بندی طرح های پژوهشی گفت: رده بندی TRL به میزان فنی بودن دانشی که ارائه می شود مربوط است و از 1 تا 8 شماره گذاری می شود. رده 1 تا 3 در دانشگاه ها بررسی می شود و شکل گیری ایده، تحقیقات اولیه و امکان سنجی در این رده قرار میگیرد. صنعت به TRL 7 و 8 نیاز دارد که بتواند ایده را به مرحله تجاری سازی و خلق ثروت برساند.

این پژوهشگر عنوان کرد: یکی از موانعی که سر راه ایده ها قرار دارد، این است که TRL 4 تا 6 پرداخته نمی شود. رفع این مانع نیاز به مراکز رشد دانشگاهی دارد که به این بخش از طرح های پژوهشی بپردازند و ایده ها را به دست صنعت برسانند. نهادهای متولی این کار در کشور وجود دارند اما مشکل دیگر این است که فضای دانشگاه و صنعت از یکدیگر جدا هستند. این طرح از لحاظ اجرایی در 6TRL است.

فعالیت در حوزه میراث فرهنگی نیازمند از خودگذشتگی است

وی گفت: ارزش مالی میزان مورد نیاز این محصول برای استفاده در تخت جمشید معادل 700 میلیون تومان است. اعتباری که در پایگاه میراث جهانی برای خرید محصول در نظر گرفته شده بسیار کمتر از این مبلغ است. از جایی که اولویت ما استفاده از محصول است با همین قیمت ملات را در اختیار میراث فرهنگی برای مرمت تخت جمشید می گذاریم. یکی از موانع بزرگ کار در حوزه میراث فرهنگی این است که این حوزه، حوزه ضعیفی بوده و کار کردن در این عرصه نیازمند کرنش، سازگاری و از خودگذشتگی است.

پهلوان با تاکید بر اینکه جشنواره خوارزمی باعث توجه بشتر به طرح ما شد، اظهار کرد: طرح های پژوهشی به برند احتیاج دارند. اگر این اسامی کنار طرح نباشد، آن طرح مطرح نخواهد شد، حتی اگر متریال خوبی ساخته شده باشد به دلیل عدم تبلیغات مناسب طرح ها می توانند ناشناخته باقی بمانند. از طرفی جایزه خوارزمی تسهیلاتی در زمینه ورود به پارک علم و فناوری و تبدیل شدن به شرکت دانش بنیان ارائه می دهد که طرح ما هنوز از این حمایت ها استفاده نکرده است. معاونت علمی ریاست جمهوری نیز نگاه ویژه ای به برندگان جشنواره خوارزمی دارد.

وی بیان کرد: گسترده شدن کار در حوزه بین الملل به جنس دیگری از روابط نیازمند است. برای این کار باید با گروه های خارجی که در ایران فعالیت دارند، ارتباط گرفت و کار کرد یا مقاله مرتبط به طرح در مجلات معتبر منتشر شود. این طرح در سلسله مقالات مشترک با اساتید برجسته دنیا، در بهترین مجلات مرتبط با این حوزه منتشر شده که این مورد به مطرح شدن برند محصول کمک کرده است.