غربت و مهجوریت موزه مردم شناسی اردبیل

ایرنا/ این خبر درباره غربت و مهجوریت موزه مردم شناسی اردبیل برای شما مخاطبان گرامی نگارش شده است.

موزه مردم شناسی اردبیل در ساختمان قدیمی حمام ظهیرالاسلام یا آقانقی راه اندازی شده و این حمام پیش از دوره صفویه بنا و در همین دوره توسعه و تکمیل شد اما بعدها به علت استهلاک و قدمت تعطیل شده است. در دوره قاجاریه دوباره نسبت به احیا و مرمت حمام اقدام شده و بعدها مساحت حمام به علت احداث خیابان در حاشیه آن به اندازه قابل توجهی کاهش یافت بطوریکه بخش زنانه حمام بطور کلی حذف شده است.

نگاهی به حمام تاریخی و تبدیل آن به موزه

حمام آقانقی یا موزه مردم شناسی فعلی در کل به سه بخش سربینه یا رختکن در سمت راست ورودی، گرمخانه با خزینه آب سرد و گرم و چال حوض یا استخر تقسیم می شود و سربینه یا رختکن محوطه قابل توجهی برای درآوردن لباس و بستن و افکندن لنگ و آماده شدن برای ورود و خروج از حمام بوده و حوضی در میانه سربینه وجود داشته که مردم پس از استحمام، پاها را می شسته و روی صفه رفته و خود را خشک کرده و لباس می پوشیده اند.

محل های مختلفی در سربینه برای انتظار و مکث جهت خلوت شدن حمام، خشک شدن پس از استحمام، بجای آوردن نماز، قرائت قرآن، استراحت، صرف چای و استعمال قلیان در نظر گرفته شده است.

میاندر یا هشتی حمام راهرویی پر پیچ و خم است که فضای سرد سربینه را به فضای گرمخانه وصل میکرده و به منظور جلوگیری از اتلاف گرما، ممانعت از دید مستقیم افراد به فضای گرمخانه و تعدیل دمای بدن افراد ساخته شده و به شکل دهلیز باریک با سقف کوتاه و به صورت هشت ظلعی یا مربع با سقف گنبدی ساده ساخته شده است.

فضای اصلی حمام یعنی گرمخانه، محل استحمام بوده و یک خزینه آب گرم و دو خزینه آب سرد داشته است و روشنایی گرمخانه از نورگیرهای سقفی با شیشه های عدسی شکل تامین میشده و مانع دید حمام از خارج بوده است.

در برخی حمام ها در اطراف محوطه ای که مردم به تن خود کیسه می کشیدند، چند محل خاص و خلوت وجود داشته که گویا حوض های کوچکی نیز در آنجا تعبیه میشده و مختص افراد سرشناس بوده است.

از آداب استحمام سنتی در گرمخانه ها میتوان به شستشو، ازاله موهای زائد، خیساندن بدن در خزینه، کیسه کشی، خضاب و حنا گذاشتن، تراشیدن سر و صورت، حجامت و شستشو با صابون و چوبک اشاره کرد.

حمام تاریخی ظهیرالاسلام یا آقانقی با پیگیری و همت اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی اردبیل در سال 1376 به شماره 1896 در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده و در نهایت بعد از مرمت های لازم، در 22 بهمن 1378 به عنوان موزه مردم شناسی اردبیل افتتاح شده است.

گشت و گذار در موزه

اکنون حمام تاریخی آقانقی با تابلو موزه مردم شناسی اردبیل در جوار مجموعه تاریخی جهانی شیخ صفی الدین اردبیلی به محل نمایش آثار، اقلام، تصاویر و اشیا تاریخی ادوار صفویه، قاجار و پهلوی تبدیل شده و کارشناسان اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان برای راهنمایی و ارائه توضیحات لازم به بازدیدکنندگان در آن حضور دارند.

از لحظه ای که وارد موزه می شوید، شکل هندسی و سقف های گنبدی بنا، قدمت و اصالت آن را در ذهن القا می کند و سپس غرفه هایی که در دالان ها و بخش های مختلف ساختمان زیر سقف های منقش راه اندازی شده، هر یک همچون پرده سینما تاریخی مصور از شیوه زندگی عشایر آذربایجان، مشاغل سنتی منسوخ و رایج در منطقه و نحوه استحمام مردم در گرمخانه را به نمایش میگذارد.

تماشای مجسمه هایی که لنگ بر کمر بسته و داخل گرمخانه در حال استحمام و کیسه کشی هستند، برشی از فیلم سینمایی "مشهدی عباد" و حمام رفتن قبل از عروسی او را به یاد می آورد و در غرفه های دیگر نیز تندیس زنان و مردان روستایی در حال گفت و گو، پخت نان، بافت فرش و گلیم یا تکان دادن خمره های دوغ برای بدست آوردن کره مشاهده می شود.

چال یا حوض که بخش وسیعی از موزه را به خود اختصاص داده، در قدیم جزئی از حمام بوده و با توجه به عمق و فضای قابل توجهی که دارد، جعبه های شیشه ای متعددی برای نمایش آثار و اشیای ادوار گذشته در آن جای گرفته که اقلام پشت شیشه ها با پیگیری اداره کل میراث فرهنگی اردبیل از مردم جمع آوری شده است.

در داخل این جعبه ها و قاب های شیشه ای موزه انواع وسایل دندانپزشکی دوره پهلوی دوم، قلمدان لاکی، جعبه چوبی منقوش و دوات های فلزی دوره قاجار، اسناد و مدارک دوران قاجار و پهلوی، ظروف چینی قاجار، شمعدان و چراغ های فتیله ای، تصاویر تاریخی از جمله کدخدایان اردبیل، نمایی از چشمه سردابه در دوره قاجار و عکس باباخان سردار اردبیلی و یاور ستارخان، انواع دلوهای فلزی، وسایل سرو چای و قهوه دوره قاجار، وسایل دراویش، زیورآلات زنان آذربایجان دوره قاجار، پیه سوزهای فلزی و سفالی و...دیده می شود.

توضیحات کوتاهی راجع به محتوای هر یک از جعبه ها و قاب های شیشه ای موزه در داخل آنها جای گرفته و تماشای هر قطعه شی تاریخی، روح انسان را به دوره های صفویه، قاجاریه و پهلوی پرواز می دهد و از سر و صدا و شلوغی خیابان ها و زندگی پرمشغله دور می کند.

زیورآلات تزئینی مورد استفاده بانوان دوره ناصری از بخش های قابل توجه موزه است و به تناسب هر دوره، محل استفاده و جنس و شکل زیورآلات بر حسب اعتقادات مذهبی، سلایق حکومتی، باورها و قدرت اقتصادی مردم تفاوت داشته و کاربرد سنگهای تزئینی و فلزات ماندگاری همچون طلا و نقره مد نظر سازندگان زیورآلات بود اما در دوره ای، بخاطر رواج طلا برای مسکوکات، کاربرد نقره پررنگ تر و از روزگاری که اسکناس رایج شده، بار دیگر طلا در زیورآلات بیشتر استفاده شده است.

پیرامون مقاله غربت و مهجوریت موزه مردم شناسی اردبیل باید بدانید که هزینه بازدید از موزه مردم شناسی اردبیل فقط 40 هزار ریال است و بی تردید هزینه های چشمگیری از ناحیه اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی اردبیل بابت موزه مردم شناسی اردبیل صرف می شود تا هم اردبیلی ها و ساکنان استان در بازدید از آن با حال و هوا و سبک زندگی پیشینیان خود بیشتر آشنا شوند و هم گردشگران و مسافران داخلی و خارجی از آن دیدن کنند و با اصالت فرهنگی و تاریخ کهن استان آشنا شوند.

موزه و رویداد اردبیل 2023

فردین عینی، مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان اردبیل با اشاره به اینکه شهر اردبیل برای سال میلادی 2023 به عنوان پایتخت گردشگری کشورهای عضو سازمان اکو انتخاب و معرفی شده است، احیا و توجه به مراکز تاریخی و گردشگری این شهر و حتی استان اردبیل را لازم میداند.

او پیرامون مقاله غربت و مهجوریت موزه مردم شناسی اردبیل میگوید: با توجه به مناسبت یاد شده، ستاد برگزاری رویداد اردبیل 2023 با کمیته های زیرمجموعه آن تشکیل و وظایف و اختیارات اعضای ستاد ابلاغ شده و برگزاری نشست های تعامل با دستگاه های مختلف بخصوص ادارات فرهنگی در این راستا همچنان ادامه دارد.

وی به نشست اخیر خود با شهرداری اردبیل برای برگزاری شبهای فرهنگی، ساماندهی بیشتر مجموعه های گردشگری از قبیل دریاچه شورابیل و دیدار و گفت و گو با مدیران کل از جمله مدیرکل تبلیغات اسلامی استان جهت بهره برداری از همه ظرفیت ها حتی از صبغه و سابقه فرهنگی و دینی استان برای برگزاری آبرومند و موثر رویداد اردبیل 2023 اشاره کرد.

بازدید از موزه ها فایده های مختلفی همچون آموزش، تدبر در گذشته ها، آشنایی با شخصیت های مهم و اسطوره ای، گسترش افق دید، سفری کوتاه به تاریخ و الهام از گذشتگان دارد و بهتر است قبل از آنکه گرد تاریخ بر رخسار و دیار ما بنشیند و حسرت سیر و تامل در اطراف و اکناف را در دل ما بگذارد، غبار از هویت گذشتگان بزداییم و به اصالت و تمدن خویش ببالیم.

گزارش از عیسی پاشاپور