نامگذاری اشتباه رباط آبگینه موجب نادیده گرفتن تاریخ آن شده است

ایسنا/ براساس آخرین گزارش های بدست رسیده، نامگذاری اشتباه رباط آبگینه موجب نادیده گرفتن تاریخ آن شده است.

رجبعلی لباف خانیکی، پژوهشگر و باستان شناس خراسانی اظهار کرد: برخی از نویسندگان که آثار و ابنیه خراسان را معرفی و تاریخ گذاری کرده اند، ظاهرا آگاهی کافی از تاریخ و فرهنگ خراسان نداشته و احتمالا بدون اینکه آن آثار را دیده باشند، تنها براساس نوشته های غیر کارشناسانه و عامیانه دیگران آن را معرفی کرده اند که «رباط شرف» یکی از این موارد است.

وی اضافه کرد: شرف برای رباط مورد نظر نام زیبایی است اما واقعی نیست. نام مصطلح و معروف آن «آبگینه» و ظاهرا منقلب شده «آبگیره» بوده است.

لباف خانیکی تصریح کرد: رباط آبگینه از جمله منازل مهم و «کاخ رباطی» در کنار «شاهراه بزرگ خراسان» یا راه ابریشم بوده که از گذشته های دور توجه مورخان و جغرافی نویسان را به خود جلب کرده و از اواخر قرن سوم هجری قمری نیز با نام های «آبگیره»، «انکره»، «آبگینه» و «اوگینه» به متون راه یافته است.

وی ادامه داد: «ابن خردادبه» در ذکر نام منزل ها و مسافت های نیشابور تا سرخس، منزل پس از مزدوران را آبگینه در 6 فرسخی سرخس نوشته است. «قدامه ابن جعفر بغدادی» نیز در ذکر فاصله نیشابور تا مرو و مزدوران تا اوگینه را هشت فرسخ نوشته است.

لباف خانیکی اضافه کرد: احمد بهمنیار در تعلیقات کتاب تاریخ بیهقی نیز یادآور شده انکره، آبگیره نوشته شده است. البته آبگیره شاید برای این رباط نام مناسب و با مسمایی باشد، چرا که مکان آن در عمق دره و در جایی انتخاب شده که آبهای جاری از دامنه های کوه «دو برار» به دنبال باران های فصلی به مخازن متعدد تعبیه شده در قسمت های مختلف رباط هدایت میشده است.

این پژوهشگر و باستان شناس خراسانی گفت: رباط آبگینه مانند قصری در بیابان سرخس از دوران سامانیان تا عصر خوارزمشاهیان بارها تجدید بنا و مرمت شده است. برای مثال بنای فعلی در سال 508 هجری قمری بر فراز رباط خراب شده ساخته شده و در سال 548 هجری قمری توسط غزها (گروهی از ترکان غارتگر) نیمه ویران و در سال 549 هجری قمری مرمت شده و توسط پادشاهان و بزرگان مورد سکونت قرار میگرفته تا اینکه پس از حمله خونبار مغول ها و ویرانی شهرهای مسیر راه ابریشم، این راه تقریبا متروک و رباط آبگینه سودمندی گذشته خود را از دست می دهد.

وی ادامه داد: اگرچه «حمدالله مستوفی» برای آخرین بار از رباط آبگینه بر «شاهراه شرقی» به عنوان منزل مهمی نام برد اما مسلما او از نوشته پیشینیان بهره گرفت، زیرا در سال 740 هجری قمری نه شاهراه شرقی وجود داشت و نه رباط آبگینه از اهمیت برخوردار بود.

لباف خانیکی افزود: از آنجایی که رباط آبگینه به مرور زمان به ویرانی کشیده شده و در زمان صفویه بخشی از آن با تمهیدات امنیتی خاصی مورد استفاده قرار گرفته بوده اما در نهایت بنای باشکوه و کم نظیر این رباط در زمان تیموریان به آغل گوسفندان تبدیل شده بود.

وی عنوان کرد: البته نام شرف از آنجایی به این رباط داده شده که در سال 1319 خورشیدی «آندره گدار فرانسوی» با راهنمای محمود راد از این رباط بدون اینکه نام آن را بداند، بازدید می کند و با پرسش نام محل از افراد محلی به کلمه «خرابه شرخ» محل زایش شتر که از بی اطلاعی فرد محلی نشات میگرفته، رسیده است.

لباف خانیکی خاطرنشان کرد: آندره گدار نیز کلمه شرخ را «شرف» شنیده و در سفرنامه اش برای این نام نیز توجیهاتی آورده و نام «شرف الدین علی قمی» را نیز مطرح کرده است. این برداشت اشتباه از نام این بنای باشکوه اما سرمشق دیگران قرار گرفته و همین اتفاق باعث شد تاریخی که در رباط آبگینه رخ داده، نادیده گرفته شده و حافظه تاریخی این رباط حذف شود.