خروج خانه تاریخی از فهرست ثبت ملی، بدون هیچ خبری

خانه خان منش مشهد یا خانه تاریخی؟! دوستداران میراث فرهنگی می گویند ظاهراً عمدی در کار است اما میراث فرهنگی خیال خودش را راحت کرده و می گوید مالک، خانه را دهه 80 از ثبت خارج کرده است؛ بدون هیچ خبری و بدون هیچ نشانی! این خبر در بخش خروج خانه خان منش از ثبت ملی است. برای خانه خان منش یا خانه تاریخی در نبش کوچه امام خمینی (ره) هفتم در مشهد با تاریخی که پشت آن دکتر معاضد و معماری ویژه خانه بودن به حدی که آن را جز یکی از سه بنای زیبای مشهد معرفی کرده اند. حتی خانه خان منش یا خانه تاریخی را 12 تیر 1384 با شماره 12072 در فهرست آثار ملی ثبت می کنند و آن طور که میراث فرهنگی به دوستداران میراثی اعلام کرده است، بعد از چند سال یعنی در سال های پایانی دهه 80 خانه را از فهرست آثار ملی خارج می کنند، آن هم بدون هیچ حرف و نقل و اعتراضی!

آتش سوزی، بهانه ای برای خروج خانه خان منش از ثبت ملی

رضا سلیمان نوری، رئیس هیأت مدیره انجمن توسعه گردشگری چهار باغ خراسان، به ایسنا با بیان اینکه در گذشته خانه خان منش مشهد آتش گرفت و بخش هایی از آن آسیب دید، می گوید: این در حالی است که مدیران میراث فرهنگی مشهد در مواجهه با آتش سوزی ظاهراً عمدی این بنا مدعی خروج آن از فهرست آثار ملی در سال های پایانی دهه 80 هستند. وی ادامه می دهد: این در حالی است که تا امروز هیچ خبری مبنی بر خروج از ثبت این خانه از فهرست آثار ملی منتشر نشده بود و هیچکدام از مقامات رسمی نیز در این زمینه اعلام موضع نکرده بودند. او دلیل اینکه آتش سوزی را عمدی می دانند، سوختن فقط سقف و بخشی از نمای ساختمان بدون رسیدن خسارتی به نمایشگاه سفال مستقر در حیاط بنا می داند و می گوید: حتی در سال گذشته این دومین خانه ثبت ملی مشهد است که خبر خروج از ثبت ملی آن اعلام می شود. پیش از این و در تابستان هم تنها چند روز پس از ریزش مشکوک خانه تاریخی آل سیدان اعلام شد که این خانه از ثبت ملی خارج شده است، تخریبی که هنوز به صورت رسمی دلایل اصلی آن اعلام نشده است.

مالک حقیقی خانه خان منش کیست؟

او در ادامه به برخی نقل قول ها درباره مالک خانه و اموال وی می پردازد؛ «غلامعلی تاجیان یکی از مردم قدیمی خیابان امام خمینی (ره) سال 1395 درباره مالک این خانه گفته بود؛ "مطب دکتر تاج الدینی سمت دیگر همین خیابان، اول خیابان امام خمینی روبروی کوچه افشارها بود. خانه و مطب دکتر معاضد هم که پزشک چشم بود، اول کوچه سجادی قرار داشت که الان نمایشگاه سفال است."حتی حسین خانپور چایخانه دار هم که ابتدای کوچه امام خمینی (ره) سوم مغازه دار است، درباره سرنوشت مطب دکتر معاضد گفته است؛ "دکتر معاضد یک ماشین آمریکایی داشت. خانه او هنوز همان سبک قدیمی هست و یادم هست تاکسی تلفنی خان منش مدت ها آنجا بود. خان منش ابتدا راننده دکتر معاضد بود و برای همین هم تا وقتی زنده بود، باغ و خانه در اختیارش بود."

معماری بی نظیر خانه تاریخی خان منش

این پژوهشگر تاریخ، خانه خان منش مشهد را متعلق به دوره پهلوی اول می داند و می گوید: داشتن پلان باز و نورگیرهای نامنظم اما قابل توجه، در کنار وجود ستون های زیبا در ضلع غربی بنا و قرار گرفتن در حاشیه محور تاریخی ارگ، از مهمترین ویژگی های این بنا برای ثبت در فهرست آثار ملی بوده است. وی حتی به این نکته اشاره می کند که این خانه تاریخی، به روایتی نخستین درمانگاه خصوصی مشهد بوده چون مرحوم دکتر معاضد چند تخت در آن تعبیه کرده بود تا بیمارایی که از شهرستان به مشهد می روند، در آنجا بستری شوند. این خانه که امروز در خیابان امام خمینی (ره) میدان شهدا روبه روی اداره آموزش و پرورش نبش کوچه سجادی قرار دارد، به عنوان کارگاه و بازارچه سفال استفاده می شود با این وجود با تخریب هایی نیز مواجهه است. در پرونده ثبتی این بنا که در سال 1383 تهیه شده، آمده است: «ورودی بنا در حاشیه خیابان امام خمینی نزدیک معبر اصلی شهر و میدان شهدا واقع شده است. درب اصلی بنا بزرگ و در نبش کوچه سجادی قرار دارد و از جنس فلز است. این درب به حیاط وسیع و مشجری باز می شود که فضای خانه های کوشک دار را تداعی می کند و اکنون به پارکینگ اتومبیل های مسافربری شهری تبدیل شده است. پلان منزل دارای شکستگی های زیادی در نمای ساده و آجری آن است. در ضلع جنوبی منزل ایوانی هست با سه ستون گچ بری شده که در زیبایی بصری بنا مؤثر است. استفاده از فرم های هندسی ساده و متقارن در پلان بنا، واشوهای قدیمی متناسب با فرم پلان در بدنه بنا جهت نورگیری و دسترسی به فضای داخلی و استفاده از فضای سبز و گیاهان بالا رونده در بدنه بنا جلوه ای خاص به آن بخشیده است. پوشش سقف بنا از نوع شیروانی شیب دار بوده و مسیر دسترسی به داخل بنا از ایوان ضلع جنوبی و دربی چوبی و قدیمی است. در ضلع غربی، درب ورودی اصلی قرار دارد. فضاهای اتاق ها از هال طراحی شده در میانه بنا قابل دسترسی است. بنا دارای هشت اتاق ساده و فاقد تزئینات است.