موزه فاطمی همچنان در منابع رسمی و سبد فرهنگی گردشگران و مردم قم ناشناخته است

ایرنا/ براساس خبر و گزارش های منتشر شده، موزه فاطمی همچنان در منابع رسمی و سبد فرهنگی گردشگران و مردم قم ناشناخته است.

موزه آستان مقدس فاطمی طبق اسناد و مدارک تاریخی، اولین موزه عمومی ایران است که در آبان سال 1314 در محوطه حرم حضرت معصومه (س) در معرض بازدید علاقمندان قرار داشته و در زمان افتتاح خود نیز یک ساختمان مستقل با تالارهای مخصوص و سردرب مشخصی بوده و به عبارت بهتر یک موزه بی نام و نشان در گوشه ای از حرم مطهر محسوب نمیشده است.

موزه فاطمی درگذشته در محل کنونی رواق شهید مطهری و کتابخانه داخلی کنونی حرم مطهر دایر شده بود که بعدها و از حدود 40 سال قبل بخاطر توسعه و نیاز به فضای مناسب تر منتقل شده است.

موزه فاطمی کنونی از نظر تاریخی در محدوده باغ بابلان سابق در محدوده سه راه بازار تا بلوار بهار قرار دارد که مقبره، گنبد و سایر متعلقات حرم مطهر و صحن های آن نیز در همین محدوده هست.

موزه فاطمی حرم مطهر حضرت فاطمه معصومه (س) که تنها موزه تاریخی و هنری قم محسوب می شود بیش از 40 گونه اثر موزه ای را در خود جای داده است.

قرآن های خطی، کاشی ها، آثار فلزی، چوبی، سکه ها، تمبرها، اسکناس ها، منسوجات، فرش ها، انواع آثار نقاشی، خوشنویسی، نگارگری، شمایل نگاری، نقاشی قهوه خوانی به همراه آثار و متعلقات باقیمانده از بزرگان علمی و شاهان دوره های مختلف تاریخی، تنوع کم نظیری را به موزه فاطمی داده است.

با وجود اینکه موزه ایران باستان 2 سال بعد از موزه فاطمی قم و در سال 1316 تاسیس شد اما به عنوان نخستین موزه ایران شهرت دارد و بخاطر توجهاتی که به آن طی ادوار مختلف شده همواره مورد توجه بوده اما غبار گمنامی بر چهره موزه فاطمی نشسته است.

قدیمی ترین آثار در این موزه مربوط به آثار فلزی، سفالگری و سکه های قدیمی است و علاوه بر آن آثار بسیار متعددی از دوران اسلامی و معاصر نیز در این موزه گرد آمده است.

موزه فاطمی؛ قدیمی ترین موزه ایران

حجت الاسلام محمد باقر مشکاتی، مدیر موزه فاطمی قم گفت: موزه فاطمی در آبان سال 1314 براساس نقشه آندره گدار فرانسوی (طراح موزه ایران باستان) به سرپرستی ابوالقاسم معمار 2 سال قبل از تاسیس موزه ایران باستان در داخل حرم مطهر فاطمی ایجاد شده است.

وی بیان کرد: در روزنامه استوار، به عنوان قدیمی ترین روزنامه محلی قم «چاپ از سال 1314 تا 1354» نیز آثار و اسناد زیادی در خصوص موزه فاطمی و برنامه های جاری آن ذکر شده و علاوه بر آن نشان می دهد که روزنامه نگاری سابقه نزدیک به 90 ساله در استان قم دارد.

مدیر موزه فاطمی قم خاطرنشان کرد: موزه فاطمی اولین موزه عمومی و وقفی جهان محسوب می شود، افزون بر 90 درصد آثار موزه از موقوفات و متعلقات حرم مطهر به آن منتقل شده است.

مشکاتی بیان داشت: در اوایل دوران قاجار برخی شبه موزه ها و موزه واره ها در دربار شاهان بچشم میخورد که جنبه اختصاصی داشته که صرفا درباریان و میهمانان ویژه امکان بازدید از آن را داشتند و یک موزه به معنای رسمی و عمومی بر آن نمیتوان اطلاق کرد.

گردآوری 2 هزار و 500 قرآن خطی

وی با بیان اینکه بیش از 40 نوع اثر موزه ای در این مرکز گرد آمده: گفت: 2 هزار و 500 قرآن خطی این موزه از قرن اول تا دوران معاصر از نظر قدمت و ارزشمندی قابلیت تبدیل به یک موزه مستقل را داراست، دست خط قرآنی امام علی (ع) از قرن اول هجری و دست خط قرآنی منسوب به امام رضا (ع) و امام حسن عسگری (ع) از ارزشمندترین آثار موزه فاطمی هستند.

مدیر موزه فاطمی قم تصریح کرد: با توجه به حجم آثار از نظر کثرت و تنوع، ظرفیت لازم برای احداث یک موزه بزرگ بسیار بزرگ با 40 تالار تخصصی در موزه فاطمی قم فراهم است و سناریوی اولیه احداث چنین موزه ای نیز با عنوان، «موزه بزرگ اسلام» در دست بررسی است.

ثبت 30 هزار اثر تاریخی

وی تصریح کرد: افزون بر 30 هزار اثر تاریخی و نفیس در موزه فاطمی قم ثبت شده که بخاطر محدودیت فضا تنها یک هزار و 500 اثر در معرض نمایش قرار دارد که 40 درصد از این آثار طی 2 سال گذشته در معرض بازدید عموم قرار گرفته است.

مشکاتی گفت: این موزه از ابتدای تاسیس به صورت آگاهانه و تعمدی مورد سانسور قرار گرفته و هیچ نامی از آن در رشته های تخصصی موزه داری، میراث فرهنگی و گردشگری بچشم نمیخورد و معرفی خاصی از آن صورت نگرفته است.

مدیر موزه فاطمی قم خاطرنشان کرد: الگوی موزه داری در موزه فاطمی قم، محتوا گرایی توحید محور است به نحوی که مخاطبان علاوه بر مشاهده آثار تاریخی، پیام ها و عبرت های تاریخی را نیز با نوع چیدمان و ارتباط و به هم پیوستگی بین آثار براساس دوره های مختلف تاریخی دریافت می کنند.

وی افزود: هم اکنون ماهانه حدود 5 هزار نفر از موزه فاطمی قم بازدید می کنند در حالی که ظرفیت های واقعی آثار این موزه هنوز در بین علاقمندان مغفول مانده است.

معرفی گنجینه های موزه فاطمی نیازمند فضاسازی است

معاون هماهنگی امور زائرین استانداری قم گفت: موزه فاطمی قم به رغم ظرفیت های کم نظیر خود با محدودیت شدید مکان و فضای مورد نیاز روبرو است و امکان محدودی برای نمایش آثار فاخر آن وجود دارد و لازم است تا در طرح های توسعه ای حرم مطهر توجه لازم برای بخش موزه اختصاص داده شود.

ابوالقاسم مقیمی اضافه کرد: معرفی بسیاری از گنجینه ای این موزه نیازمند فضاسازی برای معرفی به بازدیدکنندگان است که در موزه فعلی و فضای بسیار محدود آن این امکان سلب شده و برخی گنجینه های آن به صورت فشرده، چیدمان شده و بخش اعظم آن در انبارها نگهداری می شود.

معاون هماهنگی امور زائرین استانداری قم با بیان اینکه شهر قم ظرفیت های زیادی در حوزه گردشگری دارد، افزود: یکی از ظرفیت های گردشگری قم ضرورت پرداختن به شاهکارهای موزه ای و معرفی تاریخ شهر قم در قالب آثار تاریخی و موزه ای است.

مقیمی با اشاره به سابقه 88 ساله موزه فاطمی قم بیان داشت: این موزه با گنجینه و آثار بسیار فاخری که در خود جای داده ظرفیت تبدیل شدن به یکی از مهمترین جاذبه های گردشگری استان را دارد.

وی با تاکید بر کم کاری های صورت گرفته در خصوص معرفی ظرفیت های موزه ای قم خاطرنشان کرد: اقدامات و زمینه هایی که در خصوص معرفی موزه های شاخص ملی در استان های دیگر انجام گرفته در قم ناچیز بوده و حتی برای مردم استان نیز کمتر شناخته شده است.

برنامه ساخت موزه بزرگ جهان اسلام در قم

وی تصریح کرد: مجموعه مدیریت استان تلاش می کند که از فرصت منابع سفر دوم رئیس جمهور به قم و همچنین اعتبارات کارگروه ملی زیارت، برای ساخت موزه بزرگ آستان مقدس استفاده کند.

معاون هماهنگی امور زائرین استانداری قم تصریح کرد: درگذشته نه چندان دور، موزه یکی از محورهای معرفی اماکن استان بود و در اطراف حرم مطهر مکانی به نام «سه راه موزه» وجود داشت که نشان می دهد در زمان تاسیس موزه فاطمی در دهه 20 شمسی تبلیغات و فضاسازی های خوبی برای معرفی آن صورت گرفته بود که در طول دوره های بعدی تاریخی کم رنگ شده است.

مقیمی بیان داشت: موزه فاطمی هم اکنون یکی از مقاصد مهم در تورهای گردشگری شهرداری قم است و در قالب کاروان های زیارتی و سیاحتی گردشگران غیر ایرانی نیز این موزه جز نقاط هدف بشمار می آید.

به باور کارشناسان، فراوانی، قدمت و تنوع چهل گونه ای آثار باستانی، تاریخی، فرهنگی و هنری موزه فاطمی از هزاره های قبل از میلاد تا روزگار معاصر در قالب 10 گنجینه تخصصی و موضوعی با رویکرد دینی و اسلامی و ده ها اثر شاخص متعلق به دوران اسلامی در 6 گنجینه تخصصی و گونه ای با رویکرد تمدنی و تاریخی با صدها اثر شاخص متعلق به قبل از اسلام و دوره حکومتی ایران گنجینه کم نظیری را برای گردشگران ایرانی و غیر ایرانی ایجاد کرده است.

همچنین، حضور میلیونی مسافران و زائران سبب شده تا توسعه قم بر محور گردشگری به عنوان اصلی ترین مزیت نسبی آن تعریف شود اما با این وجود و به استناد آمار و اطلاعات موجود، ماندگاری مسافران در قم کمتر از 7 ساعت برآورد می شود که علاوه بر ضعف در زیرساختهای گردشگری، تفریحی و اقامتی، عدم معرفی جاذبه هایی مانند موزه ها نیز در اندک بودن زمان ماندگاری مسافران در قم دخیل است.