باستان شناسان به یافته های جدیدی درباره قلعه اولتان دست یافتند

ایسنا/ براساس آخرین اخبار و گزارش های بدست آمده، باستان شناسان به یافته های جدیدی درباره قلعه اولتان دست یافتند.

بررسی های آرکئوژئوفیزیک با روش مغناطیس سنجی در محوطه باستانی اولتان با همکاری اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان اردبیل و معاونت پژوهشی دانشگاه شهید بهشتی به سرپرستی کوروش محمدخانی، عضو هیأت علمی گروه باستان شناسی دانشگاه شهید بهشتی با مجوز پژوهشکده باستان شناسی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری انجام شد.

کوروش محمدخانی، عضو هیأت علمی گروه باستان شناسی دانشگاه شهید بهشتی «اولتان قالاسی» یا قلعه اولتان را از محوطه های بسیار مهم دوره ساسانی و اسلامی در شمال غربی کشور دانست و گفت: اولتان قالاسی در ساحل جنوبی رود ارس و در کمتر از 500 متری غرب شهر اولتان و در میانه راه پارس آباد به اصلان دوز در استان اردبیل واقع شده است.

او افزود: با توجه به آثار سطحی و بررسی عکسهای هوایی و ماهواره ای به نظر می رسد این محوطه باستانی شهری بوده که از دو بخش محصور (شارستان یا ارگ) و غیرمحصور (بخش استقراری پیرامون شارستان، ربض) تشکیل شده است.

سرپرست هیأت باستان شناسی اولتان با بیان اینکه ارگ شهر وسیع و تقریبا مسطحی است و بارویی خشتی آن را فراگرفته است، گفت: اولتان قالاسی در مجموع و با احتساب ارگ و ربض (دیوار گرداگرد شهر) احتمالا بیش از 70 هکتار وسعت دارد و بی شک شرایط شکل گیری و جای گیری اولتان قالاسی تحت تأثیر وجود و جریان رود ارس بوده است.

محمدخانی افزود: روی حصار پستی و بلندی هایی با فواصل مختلف تقریبا 30 متر دیده می شوند که به نظر می رسد نشانگر برجک های آن باشد و گرداگرد ارگ (در شرق، جنوب و غرب) را خندقی به عرض 10 متر احاطه کرده که امروزه خندق غربی به عنوان کانال فاضلاب کارخانه قند استفاده می شود. در خندق جنوبی نیز ساختار و سازه ای همچون آغل گوسفندان، کارگاه سنگ شکنی و کارخانه رب سپهری ساخته شده است.

عضو هیأت علمی گروه باستان شناسی دانشگاه شهید بهشتی با اشاره به اینکه شرایط، شکل گیری و جای گیری اولتان قالاسی بی شک بی تأثیر از وجود جریان رود ارس نبوده، بطوریکه ضلع شمال غربی ارگ بر لبه پادگان رود و مطابق با مسیر جریان رود احداث شده، بیان کرد: احتمالا به منظور دفاع بهتر از شهر، از وجود مانع طبیعی نهایت استفاده بعمل آمده است.

او ادامه داد: اولتان قالاسی از جهت شمال و شمال غربی به رود ارس مشرف است و در برخی منابع از این شهر به عنوان یکی از بنادر دوره اشکانی نام برده می شود، در حالیکه با توجه به کاوش های انجام شده و جستجوی دقیق منابع و کتب مربوط به تاریخ و جغرافیای تاریخی دشت مغان و این محوطه، به نظر نمی رسد قدمت این شهر به دوره اشکانی برسد.

سرپرست هیأت باستان شناسی اولتان گفت: با توجه به مطالعات و کاوش های کریم علیزاده در این محوطه در دهه هشتاد خورشیدی، آثاری از دوره ساسانی و بیشتر از دوره اسلامی وجود دارد و احتمالا این شهر در مقطعی از تاریخ، نامی جز «اولتان» داشته و تنها از دوره مغول به بعد است که نام اولتان را در یکی از منابع مهم مشاهده می کنیم.

محمدخانی ادامه داد: بررسی های آرکئوژئوفیزیک با روش مغناطیس سنجی به منظور شناسایی عوارض زیر سطحی در قلعه و بخش پیرامونی آن در شهر بیرونی یا بخش صنعتی در غرب قلعه اولتان و شناسایی بهتر عوارض این محوطه انجام گرفت.

او افزود: تمام قلعه اولتان و باروهای اطراف مورد پیمایش مغناطیسی قرار گرفت و آثار جالب توجهی در نقشه های مغناطیسی آشکار شد.

عضو هیأت علمی گروه باستان شناسی دانشگاه شهید بهشتی همچنین اظهار کرد: بجز اندک آلودگی های ژئوفیزیکی مثل برجک دیده بانی مرزبانی و میله های مرزی و سازه فنس کشی شده در شمال غربی محوطه، قلعه اولتان از حیث آلودگی، عاری و برای بررسی مغناطیسی بسیار مناسب بود اما در بخش جنوبی در خارج از باروی ارگ، با توجه به ساخت و سازهای بسیار زیادی که تا به امروز انجام شده، بررسی مغناطیسی را غیرممکن کرد.

محمدخانی با بیان اینکه در قسمت غربی قلعه اولتان و پیرامون ارگ بعد از خندق غربی نیز بررسی انجام شد، گفت: بخش جنوبی این قسمت نیز به دلیل ساخت و سازها و وجود چاله زباله قدیمی شهر پارس آباد امکان بررسی را غیرممکن کرده بود ولی بخش شمالی شهر بیرونی بطور کامل مورد پوشش بررسی مغناطیس سنجی قرار گرفت که نتایج قابل توجهی را در برداشت.

او افزود: عکسهای هوایی عمودی قلعه و بخش پیرامونی توسط پهباد از فاصله 95 متری سطح زمین تهیه که برای تهیه نقشه های رقومی سطح و همچنین همپوشانی نقشه های مغناطیسی و عکسهای هوایی مورد استفاده قرار خواهد گرفت.

محمدخانی قلعه اولتان را از قلعه های بسیار مهم دوره ساسانی و اسلامی خواند که به شماره 2654 در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده و تاکید کرد: بی شک این قلعه در دوره ساسانی از قلعه های مهم برای امور تدافعی در شمال غرب ایران بوده که مطالعات و بررسی های آن تا به امروز مغفول مانده است.

سرپرست هیئت باستان شناسی اولتان یادآور شد: این قلعه، بنا به مدارک تاریخی و نوشته های که در دوره اسلامی بویژه از دوره ایلخانی و تیموری وجود دارد، از اهمیت ویژه ای برخوردار بوده است.