نمایشگاه روایتگری اشغال ایران فرجام دیکتاتور در مجموعه سعدآباد افتتاح شد

خبرگزاری مهر/ براساس خبرهای منتشر گشته، نمایشگاه روایتگری اشغال ایران فرجام دیکتاتور در مجموعه سعدآباد افتتاح شد.

به مناسبت هشتاد و یکمین سالروز واقعه 25 شهریور 1320، اشغال ایران و برکناری پهلوی اول توسط دول‏ های انگلیس و روس و تعیین جانشینی پسرش، نمایشگاه روایتگری «اشغال ایران، فرجام دیکتاتور» با حضور موسی حقانی رئیس پژوهشکده تاریخ معاصر، محمدرضا ورزی دبیر شورای راهبردی مجموعه سعدآباد، جمعی از پژوهشگران تاریخ و علاقمندان به تاریخ معاصر در کاخ موزه ملت واقع در مجموعه فرهنگی تاریخی سعدآباد افتتاح شد و تا 31 شهریور برپاست.

در این رویداد علاوه بر نمایش عکسهایی از دهه 1320، وقایع آن روزگار توسط توسط اساتیدی همچون خسرو معتضد و محمدمهدی عبدخدایی و پژوهشگرانی از جمله رضا حجت، جواد عربانی، مصطفی جوان، حسین مولایی و محمود ذکاوت روایتگری می شود.

موسی حقانی رئیس پژوهشکده تاریخ معاصر در مراسم افتتاحیه این نمایشگاه گفت: نمایشگاه «اشغال ایران، فرجام دیکتاتور» پیرامون اشغال ایران و تبعید رضاخان از ایران و جانشینی محمدرضا با اشاره انگلیس و موافقت روسها است. این سومین همکاری پژوهشکده تاریخ معاصر با مجموعه فرهنگی تاریخی سعدآباد است، ان شاءالله این همکاری در وقایع تاریخی و مهم دیگر همچون 13 آبان، 22 بهمن و سوم اسفند تداوم پیدا کند.

او با طرح این پرسش که اگر رضاخان و ارتش در برابر اشغال ایران تسلیم شدند، چرا مردم و روحانیت کاری نکردند، ادامه داد: این موضوع نیاز به واکاوی دارد، اینکه چطور ایران در کمتر از چهار روز تسلیم شد، هیچ‏گونه مقاومت نظامی انجام نشد و مردم همکاری نکردند، بطوریکه آمریکایی ها به تمسخر از این جنگ با نام «جنگ 80 ساعته» یاد می کنند.

رئیس پژوهشکده تاریخ معاصر تصریح کرد: گزارش ها و روایت ‏ هایی که از شاهدان عینی در آن موقع ارائه شده مبنی بر این است که سربازان ارتش بدون لباس فرم و با وضع اسفباری در جاده‏ ها و بیابان ها دیده می ‏ شدند و از پادگان مرخص شده بودند و نیروهای اشغالگر، پادگان ‏ها را مجبور به تخلیه کرده بودند. افسران ارتش که باید در این شرایط بحرانی، حافظ جان مردم و امنیت کشور باشند، خودشان از انبارهای پادگان ها سرقت می کردند و اوضاع بسیار نابسامان بود.

او به نقل از عباسقلی گلشائیان از جلسه ‏ای که فرماندهان نظامی با رضاخان داشت، بیان کرد: پس از اطلاع رضاخان از اشغال مناطقی از کشور، بدون اینکه تفکر ملی داشته باشد، تنها نگران زمین های شخصی خود بود.

انگلیسی ها که در طول 16 سال سلطنت رضاخان همواره از او حمایت کرده بودند، چند روز قبل از اشغال ایران، سلسله افشاگری ها و سخنرانی هایی انجام دادند که در یکی از آنها از رضاخان به عنوان «پادشاه بادمجان فروش» نام بردند. با توجه به اسناد موجود میتوان گفت رضاخان با غصب زمین‏ های مردم و بیگاری گرفتن از آنها به تجارت پرتقال، یونجه، کدو و … می پرداخت. 44 هزار سند ملکی و شکایت به نام رضاخان از آن دوره وجود دارد از جمله همین سعدآباد که در هیچ حکومتی دیده نمی ‏شود و بی سابقه ‏است.

حقانی گفت: در طول دوران حکومت رضاخان بر ایران، سرنگونی او، تغییری بود که مردم خودشان می خواستند انجام دهند ولی توانش را نداشتند، بنابراین در شهریور 1320 مقاومتی نکردند و از اخراج او خوشحال بودند. در طول مدت حکومت رضاخان و به دستور انگلیس، سرکوب گسترده ایلات و عشایر انجام شد. کشتار گسترده دام ها و اینکه اکثر عشایر یا زندانی شدند و یا به مهاجرت اجباری محکوم شدند. با این تفاسیر، نه مردم نه ایلات عشایر و نه روحانیت هیچ کدام در این رویداد از رضاخان حمایت نکردند و ایران به راحتی اشغال شد.

رئیس پژوهشکده تاریخ تصریح کرد: در طول این مدت در تمامی عرصه‏ های فرهنگی، سیاسی، اجتماعی و نظامی کشور دچار تغییرات گسترده می شود. از دید رضاخان، ملت ایران باید در ظاهر و باطن اروپایی می شدند، مثل تغییر پوشاک آقایان و کشف حجاب بانوان. ایرانی ها حتی اختیار نوع پوشش خود را نداشتند.

او افزود: از لحاظ سیاسی در این دوره یک سرکوب و خفقان گسترده وجود داشت و روزگار مردم و احزاب و روزنامه های سیاسی تاریک و ناخوشایند بود. روزنامه ها در آن زمان برچیده شد و حتی احزاب مجوز فعالیت نداشتند. تا جایی که وقتی رضاخان رفت، روزنامه اطلاعات تیتر زد: "بعد از این کنار صندوق پست مأمور تفتیش نداریم". در بسیاری از موارد چیزی به مجلس ارجاع نم‏ شد، مخصوصاً موضوع بودجه که یکی از وظایف مهم مجلس است. رضاخان مجلس شورای ملی را «طویله» خطاب میکرد و عملاً مجلس اختیاری نداشت.

حقانی ادامه داد: به ادعای رضاخان ارتش در آن زمان بسیار قوی بود ولی تبلیغات و بزرگنمایی در این مورد انجام شده بود که با واقعیت انطباق نداشت. همچنین از لحاظ لجستیک و تجهیزات، ارتش عقب مانده بود، به همین دلیل بیشتر از 80 ساعت نتوانست مقاومت کند. ملتی هم که دو دهه سرکوب شده و اموالش به یغما رفته بود، وقتی رضاخان رفت در خیابان ها بجای مقاومت، شادی کردند. روحانیت و احزاب هم به دلیل سرکوب شدن کاری نکردند، چون از سر راه برداشته شده بودند. 300 نفر تمام نفرات حوزه علمیه در آن زمان بودند که دائما توسط رضاخان اذیت میشدند. بنابراین اتفاق شهریور 1320 کاملاً قابل پیش ‏بینی بود و برای اولین بار کل ایران بدون هیچ گونه مقاومتی تسلیم شد.

این استاد تاریخ در پایان اظهار کرد: خروج رضاخان با همکاری انگلیس ها انجام شد و روسها هم به دلیل مخالفت رضاخان با کمونیسم در پی انتقام از او بودند. در نهایت هم فرزند رضاخان بعد از کودتای 28 مرداد به سرنوشت پدر دچار و تاریخ تکرار شد.