جانمایی کتیبه تاریخی یکی از پلهای همدان در کنار چشمه سرویس بهداشتی

ایلنا/ این خبر پیرامون جانمایی کتیبه تاریخی یکی از پلهای همدان در کنار چشمه سرویس بهداشتی برای شما نوشته شد.

مدتی است وضعیت سرویس های بهداشتی بین راهی در فضای مجازی خبرساز شده، از قضا یکی از آنها که کتبیه ای تاریخی را در خود جای داده است. نگهداری این کتیبه تاریخی در شیشه و آنهم کنار چشمه سرویس بهداشتی حواشی زیادی را به دنبال داشته است.

گفته می شود، شهرداری همدان در پی ساخت دستشویی در دهانه پل پهلوان ها در خیابان تختی به کتیبه ای دست یافته که تاریخ و هویت این بخش از شهر همدان را روایت می کند. مسئولان شهری بدون جا به جا کردن کتیبه سعی کردند با طراحی ویترینی برای آن، کتیبه را همانجا نگهدارند اما در کمال کج سلیقگی، یکی از چشمه های سرویس بهداشتی در کنار این کتیبه ساخته شده است.

آیا محل نگهداری این کتیبه که تاریخ یکی از پلهای قدیمی همدان را بازگو می کند، در همین مکان است؟ آیا ساخت دستشویی و سرویس بهداشتی در این محوطه بلامانع است؟ عرصه و حریم این اثر کجاست؟ آیا مراتب حفظ و مرمت و ثبت ملی این اثر تاریخی توسط میراث فرهنگی همدان آغاز شده است؟

علی مالمیر (مدیر کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان همدان) در پاسخ به سوالات، ابتدا از اقدام شهرداری همدان اظهار بی اطلاعی کرد و گفت: این موضوع توسط کارشناسان این اداره کل در دست بررسی است. البته شهرداری برای انجام این کار هیچ مجوزی از میراث نداشته و ما از این اقدام بی اطلاع هستیم. مدتی است که این موضوع را متوجه شده ایم و در حال بررسی آن هستیم.

صاحب محمدیان منصور معمار (استادیار دانشگاه همدان) درخصوص تاریخچه پلهای قدیمی همدان گفت: از میان شهر و بافت تاریخی همدان دو رودخانه مهم عبور می کنند؛ رودخانه گنجنامه و آلوسگرد که از ارتفاعات الوند سرچشمه می گیرند. رودخانه آلوسگرد نامی اشکانی دارد و تاریخی طولانی بر آن گذشته است. حتی حدیثی از امام جعفر صادق (ع) در خصوص این رودخانه نقل می شود که گفته اند: گوارا بودن آب این رودخانه مشابه چشمه های بهشتی است.

او پیرامون جانمایی کتیبه تاریخی یکی از پلهای همدان در کنار چشمه سرویس بهداشتی ادامه داد: در سال 1307 با آغاز طرح خیابان کشی جدید همدان، میدان اصلی همدان در مجاورت رودخانه الوسجرد قرار گرفت. خیابان های بوعلی و تختی از روی این رودخانه رد می شدند. از این رو برای اجرای طرح مذکور، پلهایی روی رودخانه احداث شد. پلی که روی رودخانه تختی زدند اسم خاصی نداشت اما در مجاورت آن پل پهلوانان کمی پایین تر از خیابان تختی بود و توسط پهلوانی به نام قیس ساخته شده بود و پل پیاده راه بود. این پل قدیمی تر از پل خیابان تختی است و شاید ساخت آن را بتوان به دوره قاجار نسبت داد.

البته در این محدوده براساس اسناد تاریخی حدود 4 پل قرار داشت که هرکدام داستانهای خاص خود را دارند و می توانند تبدیل به مسیری برای توسعه گردشگری شوند. بطور مثال، براساس آنچه در کتاب «نام جاهای همدان» آمد؛ پهلوان قیس نامزدی به نام ویس داشته که روزی در محله هفت لانجین به دورن آب می افتد و قیس برای نجات او خود را به آب می اندازد اما در نهایت آب هر دو را می برد و در محلی که بعدها به پل قیس معروف شد، غرق شدند. این پل کمی پایین تر از پل پهلوانان قرار دارد. هر دو در آن محل دفن می شوند. این منطقه داستان های زیادی دارد اما تاکنون مورد توجه قرار نگرفت.

به گفته این استاد دانشگاه، امروزه نه تنها به پل های تاریخی این منطقه و حفظ و احیای آن توجه نمی شود بلکه با سرپوشیده کردن رودخانه الوسجرد هویت این منطقه به فراموشی سپرده شده است. اکنون در این بخش فاضلاب جریان دارد و رودخانه دیده نمی شود از این رو گویا اینگونه احساس شده که دیگر نیازی به احیای پلها نیست و آنها را از بین بردند. اخیرا دستشویی زیر یکی از این پلها ساخته شده که منجر به رونمایی از کتیبه ای شد که تاریخ پل را روایت می کند.

او با تاکید برآنکه لزومی ندارد که حتما رودخانه جریان داشته باشد تا مسئولان پلها را احیا کنند، گفت: تمام اینها بخشی از تاریخی همدان هستند و میتوان با برنامه ای درست مسیری تعریف کرد که مردم از زیر پلها رد شوند و در جریان تاریخ آن قرار گیرند. اما اکنون زیر پلها پوشیده شده است.

محمدیان منصور خاطرنشان کرد: کتیبه بدست آمده تاریخ دوره پهلوی اول را نشان می دهد. البته ممکن است سایر پلها نیز کتیبه هایی داشته باشند که اکنون با پر شدن زیر و بخش هایی از آنها ناپیدا شده اند. اکنون ساخت این سرویس بهداشتی این کتیبه را نمایان ساخته و نمی دانیم سایر پلها نیز کتیبه داشتند یا خیر و اینکه سرنوشت آنها چه شده است. اکنون نیز حین ساخت سرویس بهداشتی این کتیبه پیدا شده است. البته شاید کتیبه مذکور که در بالای قوس پل قرار داشته، بعد از پیدا شدن به این مکان از سرویس بهداشتی منتقل شده باشد.

او درخصوص این نکته که اگر کتیبه پیدا شده و بعد به این بخش از سرویس بهداشتی انتقال داده شده، نشان از کج سلیقگی مسئولان امر دارد، گفت: کج سلیقگی بزرگتر آنجاست که چرا باید زیر پل، سرویس بهداشتی احداث شود؟ آیا در هیچ بخشی از شهر امکان ساخت سرویس بهداشتی وجود نداشت که در این مکان سرویس بهداشتی ساخته شده است؟ این پل تاریخی است و می تواند تبدیل به مکانی برای عبور و مرور مردم دو محله شود. البته اوایل دوره پهلوی رودخانه جریان داشت و از پل استفاده میشد اما بعد از آنکه روی رودخانه پوشانده شده است دیگر همانند گذشته از این پل استفاده نشده است.

این استاد دانشگاه خاطرنشان کرد: شاید بگویند که از آنجا که رودخانه تبدیل به فاضلاب شده دیگر امکان احیای آن وجود ندارد اما پل را می شود احیا کرد. با انجام نورپردازی مناسب میتوان شرایطی برای حضور گردشگران و مردم محله ها ایجاد کرد.

حسین زندی (فعال و دوستدار میراث فرهنگی همدان) گفت: در گذشته 8 رودخانه از همدان رد میشد که یکی از آنها الوسجرد است که از دل شهر عبور می کند. اکنون خیابان تختی یا همان سیروس قدیم از روی این رودخانه رد شده است. در این میان پلهای متعددی روی این رودخانه ساخته شده بود که عموما دارای کتیبه بودند. اما حدود نیم قرن گذشته، تمام رودخانه های همدان که روی آنها پل رد میشد، پوشانده شده و تبدیل به مسیر آب و فاضلاب شده است.

او ادامه داد: شهرداری زمانی که تصمیم به ساخت سرویس بهداشتی میگیرد، با تراشیدن بخش های زیرین پلی که خیابان تختی از آن عبور می کند، با کتیبه ای تاریخی روبرو می شود که اکنون شاهد آن هستیم که در کنار چشمه سرویس بهداشتی قرار دارد. احتمالا این پل مربوط به دوره پهلوی اول و سالهای 1329 باشد.

زندی خاطرنشان کرد: متاسفانه تخریب هایی که در حوزه میراث صورت میگیرد و پوشاندن آثار در دهه های اخیر به کرات دیده شد چنانکه تعدادی یخچال تاریخی در شهر همدان بود که محوطه آنها را نیز می دانیم اما بر اثر ساخت و سازها روی آنها با خاک پوشانده شده است. حتی «حمام چاله» نیز رویش پوشیده شد. این حمام زیر زمین بود. از این رو به حمام چاله معروف است و در کنار باباطاهر قرار داشت. اما در دهه 60 با لودر رویش خاک می ریزند و گنبدهایش را خراب می کنند و بطور کامل زیر خاک می رود. این حمام با 600 سال قدمت اکنون زیر خاک قرار دارد و با آنکه بارها خواستار احیای آن شده ایم، همچنان به این خواسته دوستداران میراث پاسخ داده نشد.