بررسی نقاط مبهم موجود در ماجرای گم شدن تابلوی قاجاری کاخ گلستان

ایلنا/ این خبر به جهت بررسی نقاط مبهم موجود در ماجرای گم شدن تابلوی قاجاری کاخ گلستان برای شما نوشته شده است.

خبر گم شدن یا بهتر است بگوییم ناپدید شدن پرتره مظفرالدین شاه از کاخ گلستان و صحبت های ضد و نقیضی که در این خصوص مطرح شد؛ از انکار اولیه وجود چنین تابلویی در لیست امین اموال های کاخ گرفته تا سر درآوردن این اثر در میان لیست های اموال سالهای 1312 و 1317 و در نهایت تایید خروج این اثر ایران و فروش آن در حراج کریستیز؛ سبب بوجود آمدن سوالات مختلفی در اذهان عمومی شده است.

نقاط مبهم این پرونده به اندازه ای زیاد است که این نگرانی را ایجاد می کند که شاید اتفاقاتی از این دست در سایر موزه ها و کاخ ها و مجموعه هایی که اشیای تاریخی و فرهنگی را نگهداری می کنند، به وفور رخ داده باشد اما از آنجا که پژوهشی در این خصوص صورت نمیگیرد، عموما از خبری شدن اطلاعات این اتفاقات جلوگیری می شود یا با بی اهمیت جلوه داده چنین خبرهایی، این دست اخبار در کوتاه مدت به فراموشی سپرده می شوند. برای برطرف شدن برخی از ابهامات موجود در این پرونده، با رئیس اداره اموال فرهنگی و تاریخی وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی به گفتگو نشستیم تا بخشی از سوالات مطرح شده را از او به عنوان مقام رسمی سازمان میراث فرهنگی جویا شویم.

در شروع شما چه تعریفی از امین اموال ارائه می دهید؟ امین اموال ها چه کسانی هستند و چگونه انتخاب می شوند؟

براساس مقاله بررسی نقاط مبهم موجود در ماجرای گم شدن تابلوی قاجاری کاخ گلستان باید بدانید که امنای اموال فرهنگی و تاریخی افرادی هستند که از بین نیروهای استخدامی و رسمی وزارتخانه میراث فرهنگی گردشگری و صنایع دستی انتخاب می شوند. این افراد باید در رشته های مرتبط با میراث فرهنگی تحصیل کرده باشند. البته حدود 20 سال پیش و حتی در ابتدای دهه 60 شمسی و زمان شکل گیری سازمان میراث فرهنگی شرایط بگونه ای بود که برای انتخاب افرادی که به عنوان امین اموال انتخاب می شدند، دقت و وسواسی که طی سالهای اخیر شاهد هستیم، به خرج داده نمیشد. اما اکنون سالهاست که امین اموال ها براساس یک فرآیند تعریف شده انتخاب و معرفی می شوند.

عموما امین اموال های فرهنگی و تاریخی باید دارای مدرک فوق دیپلم به بالا باشند و در رشته های مرتبط با میراث فرهنگی از موزه داری، باستان شناسی گرفته تا مرمت آثار تاریخی و فرهنگی تحصیل کرده باشند. این افراد معمولا توسط روسای ادارات کل در استان ها و روسای موزه ها و کاخ موزه ها و موزه های ستادی به بخش امور اداری معرفی می شوند. با توجه به اینکه شغل امین اموالی از جمله مشاغل حساس محسوب می شود این بخش موظف است اطلاعات این افراد را در اختیار حراست مجموعه میراث قرار دهد تا بررسی های لازم را بر اساس استعلامات و گذشته فرد مورد نظر برای امین اموالی را بررسی و اعلام کنند. در عین حال بخش امور مالی و ذیحسابی در وزارت میراث فرهنگی و نمایندگان ذیحساب در استان ها نیز نظر خود را درباره تایید فرد امین اموال اعلام می کنند.

اداره کل امور موزه ها نیز بعد از تایید حراست و ذیحسابی با فراخواندن فرد مورد نظر به بررسی سوابق کاری و شغلی او می پردازد و مصاحبه های لازم را انجام می دهد تا مطمئن شود که امین اموال به کار خود علاقمند باشد. چرا که معتقد هستیم نباید اجباری برای اعطای پست امین اموالی وجود داشته باشد. بعد از طی این مراحل، آموزش های مرتبط به امین اموال داده می شود تا در جریان فرآید تحویل اشیا قرار گیرند و از چگونگی دریافت مجوزات و نحوه نگهداری اشیای در مخازن و موزه ها و ... مطلع گردد. در نهایت نیز آیین نامه ها و دستورالعمل های لازم در اختیار امین اموال ها قرار میگیرد.

آیین نامه شرایط و طرز انتخاب و حدود وظایف و مسئولیت های امین اموال در سال 1376 مورد تصویب هیات وزیران قرار گرفت. براساس این آیین نامه شرح وظایف کامل امنای تاریخی و فرهنگی در 23 بند عنوان شده و کلیه امنای اموال موظف هستند زیر نظر ذیحسابی نسبت به انجام وظایف قانونی خود اقدام نمایند.

عموما اموالی که در اختیار امین اموال ها گذاشته می شود از چه راههایی به حوزه میراث فرهنگی راه پیدا می کند؟ آیا طی سالهای گذشته تنها به داشتن اموالی که از گذشته در موزه ها باقی مانده اکتفا شده یا راههای دیگری برای اضافه شدن اموال و اشیای تاریخی به مجموعه میراث فرهنگی وجود دارد و تعریف شد؟

براساس مقاله بررسی نقاط مبهم موجود در ماجرای گم شدن تابلوی قاجاری کاخ گلستان باید بدانید که اموال تاریخی و فرهنگی که در موزه ها وجود دارد از مبادی مختلفی وارد حوزه میراث فرهنگی می شود. از مهمترین مبادی ورودی این آثار میتوان به اشیای حاصل از فعالیت های باستان شناسی، اشیای توقیفی و کشف شده توسط مراجع انتظامی و قضایی، اشیای اهدایی و خرید اشیای تاریخی و فرهنگی اشاره کرد.

طی سالهای اخیر شاهد اهدای اشیاء توسط افراد و خانواده ها هستیم. البته در بخش خرید اشیای تاریخی و فرهنگی مجاز این سالها با کاهش مراجعه کننده روبرو شده ایم. لازم به ذکر است که برای انجام کلیه این امور فرآیندهای قانونی و دستورالعمل هایی مصوب وجود دارد که براساس آن این فعالیت ها انجام میگیرد.

در طول سال بخش عمده اشیائی که وارد حوزه میراث فرهنگی می شود بیشتر از کدامیک از راههایی که به آن اشاره داشتید صورت میگیرد؟ آیا بخش توقیف و ضبط اشیا فعال تر از بخش کاوش باستان شناسی عمل می کند؟

عمده اشیا از طریق کاوش های باستان شناسی و اشیای توقیفی وارد حوزه میراث فرهنگی می شوند. البته با توجه به کاهش تعداد کاوش های باستان شناسی که به دلیل شرایط و وضعیت موجود و کمبود بودجه و اعتبارات رخ داده و بیشتر کاوش های انجام گرفته مربوط به کاوش های نجات بخشی است. اشیای حاصل از این کاوش ها به موزه ها ارسال می شود. میتوان گفت به نوعی بخش توقیف و ضبط اشیا توسط مراجع انتظامی و قضایی از بخش باستان شناسی پیشی گرفته و امروزه درصد بالایی از آثار وارده به وزارت خانه میراث از طریق کشفیات دستگاه های کاشف است.

چرا طی سالهای اخیر با کاهش مراجعه کننده در بخش خرید اشیای تاریخی و فرهنگی مجاز توسط وزارتخانه میراث و گردشگری روبرو شده ایم؟

شاید یکی از دلایل امر آن است که هنوز مردم اطلاع دقیق و کاملی از این مهم ندارند که وزارت میراث فرهنگی؛ آثار تاریخی و فرهنگی مجاز را خریداری می کند. مشکل دیگری که در این زمینه وجود دارد این است که هنوز بسیاری از افراد تفاوت های قانونی در خصوص تعاریف اشیای مجاز و غیرمجاز را ندانسته و با این فهم که میراث فرهنگی کلیه آثار تاریخی و فرهنگی را توقیف می نماید، به این وزارتخانه اعتماد نکرده و به ما مراجعه نمی کنند.

براساس قوانین به اشیا و آثاری که حاصل کاوش و کندوکاو از زمین باشند، اشیای غیر مجاز گفته می شود که در اصطلاح عمومی به آن آثار زیرخاکی می گویند. البته ممکن است برخی از افراد نیز به صورت اتفاقی و نه نیت به دست آوری آثار تاریخی در حین عملیات عمرانی یا کشاورزی به آثاری برخورد نمایند که متاسفانه به دلیل یا ترس از میراث فرهنگی یا ناآشنا بودن با قوانین مرتبط با این موضوع به میراث مراجعه نمی کنند. لذا طبق قوانین، کلیه آثار زیر خاکی و عناصر وابسته به تزیینات معماری مانند قطعات کاشی کاری و تزیینات معماری و... که با تخریب بنا از آن جدا می شوند و آن دسته اشیایی که از موزه ها و مخازن به سرقت می روند، در زمره آثار غیرمجاز قلمداد می شوند.

براساس مقاله بررسی نقاط مبهم موجود در ماجرای گم شدن تابلوی قاجاری کاخ گلستان باید بدانید که عموما براساس قانون، امکان خرید اشیای تاریخی و فرهنگی غیر مجاز را نداریم اما می توانیم اموالی که به صورت موروثی و مجاز به فردی رسیده باشد و میراث فرهنگی نیز برای پر کردن خلاهایی که در موزه های خود برای وجود آن شی دارد، آنها را خریداری کند. این اشیا پس از ارائه به اداره کل موزه ها در شورای خرید ارائه می شود تا کارشناسی و قیمت گذاری شوند.

بخش دیگری از دلایل عدم مراجعه مردم به میراث فرهنگی برای فروش آثار مجاز نیز آن است که هنوز اعتمادشان نسبت به مجموعه میراث فرهنگی جلب نشده است. آنها احساس می کنند هر شی تاریخی و فرهنگی که داشته باشند به محض آنکه به میراث تحویل دهند، میراث این آثار را توقیف می کند. درحالی که چنین چیزی نیست. میراث فرهنگی با اموال مردم که به صورت مجاز احصاء شده باشد، کاری ندارد و فقط با اشیای زیرخاکی که غیرمجاز باشد، کار دارد. چرا که قانون صراحتا عنوان کرده نگهداری، خرید و فروش و حمل و نقل اشیای تاریخی غیر مجاز و خروج آنها از کشور جرم است. البته فعال شدن حراج هایی که طی سالهای اخیر در حوزه آثار تاریخی، فرهنگی و هنری شکل گرفته اند باعث شده شاهد کاهش رغبت مردم برای ارائه آثارشان به میراث فرهنگی باشیم.

براساس تعریف شما کدام اشیای زیرخاکی و غیرمجاز و کدام اشیای مجاز شناخته می شوند؟

تابلوهای نقاشی، مینیاتور، نسخ خطی، منسوجات مانند پارچه و فرش و ... که حاصل کاوش و حفاری نیستند به عنوان اموال فرهنگی و تاریخی مجاز شناخته می شوند. نسخه خطی هیچگاه زیر خاک نبوده که بر اثر حفاری بدست آید بلکه در بیشتر مواقع دست به دست در خانواده ها به صورت موروثی منتقل شده و به عصر حاضر رسید. اما اشیای باستانی که متعلق به دوره های کهن باشد از دوره های پیش از تاریخ تا تاریخی نظیر دوره هخامنشی و ساسانی و اشکانی و نیز دوران اسلامی به عنوان اشیای زیرخاکی و غیر مجاز شناخته می شوند.

در سالهای اخیر در ایران و دنیا شاهد برگزاری انواع حراج ها در قالب های مختلف هستیم. در این میان شاید بتوان از ساتبیز و کریستیز به عنوان معروف ترین این حراجی های در خارج از کشور یاد کنیم. فروش اشیای فرهنگی و تاریخی در این حراجی ها چگونه است؟ آیا هر کسی می تواند اثری را برای فروش به این حراجی ها معرفی کند؟ آیا آثار ارائه شده باید شناسنامه یا ویژگی خاصی داشته باشند یا هر کس هر نوع شی چه دزدی شده یا حتا تقلبی را می تواند برای فروش بگذارد یا اصالت سنجی درخصوص آثار انجام می شود؟

یکی از فاکتورهای مهم در ارائه آثار برای این حراجی ها ارائه اسناد و مدارکی دال بر اصالت اثر است. اینکه شی سرقتی نباشد و اینکه از کشور مبدا به صورت قانونی خارج شده باشد، اهمیت دارد. البته گاهی اوقات حراجی های خارجی نیز مانند حراجی های داخلی کشور به دنبال سود و منفعت خود هستند و برخی موارد را نادیده میگیرند یا حتی ممکن است سندهای جعلی درست کنند و با استفاده از آن اسناد جعلی اثر را به فروش می رسانند. اما هر کشوری متوجه شود که یکی از آثارش بدون مجوز در یک حراجی خارجی به فروش رفته و آن اثر غیر قانونی یا به صورت سرقتی خارج شده، می تواند با ارائه اسناد و مدارک درصدد استرداد اثر برآید. البته قوانین و کنوانسون های بین المللی نیز در این زمینه می توانند کشورهای مورد نظر را یاری دهند.

چندی است صحبت ها بر سر فروش پرتره مظفرالدین شاه که گفته می شود از جمله آثار کاخ گلستان بوده و به و البته هنوز نمی دانیم این اثر چگونه از کاخ خارج و در حراجی کریستیز به فروش رسیده است. اکنون چگونگی وضعیت این اثر و چگونگی بازگرداندن این تابلو به کشور تبدیل به دغدغه عمومی شد. در این خصوص توضیح دهید.

ما موضوع تابلوی پرتره مظفرالدین شاه را از دو منظر مورد بررسی و اقدام قرار داده ایم: نخست آنکه این اثر در چه زمانی سرقت و از کشور خارج شده و دوم آنکه اقدامات لازم برای بازگرداندن این اثر را انجام دهیم که درحال حاضر کلیه مکاتبات مربوطه با پلیس اینترپل و مراجع حقوقی و بین المللی انجام و در حال پیگیری است. از آنجا که رد این تابلو هم اکنون در اختیار می باشد امکان استرداد آن وجود دارد. لذا اولویت نخست ما ابتدا استرداد اثر به داخل کشور و دوم بررسی زمان مفقود شدن اثر و خروج آن از کشور است.

آیا می دانیم که این اثر توسط چه کسی در کریستیز ارائه و به فروش گذاشته شد؟

اولین اطلاعات منشر شده در این خصوص مربوط به اخباری است که توسط آقای کسروی و خانم بایرام زاده اعلام شده است. اما براساس بررسی اسناد و دفاتر کاخ گلستان و همانطور که مدیرکل موزه های کشور مطرح کردند، متوجه شدیم که نام تابلو و مشخصات دقیق آن از جمله ابعاد (همراه با قاب) در دفتر سال 1312 ثبت شده است و به عنوان اموال بنای موسوم به خوابگاه (اندرونی ناصرالدین شاه) ثبت شده است و نه کاخ اصلی و تالار برلیان.

در دفتر سال 1317 مجددا این تابلو جزو اموال انتقالی از خوابگاه به کاخ گلستان ثبت شده است. اما در دفاتر سال 1361 که مربوط به وزارت فرهنگ و هنر وقت است و آثار و اشیای کاخ به امنای اموال کاخ تحویل شده اند هیچ نشانی از نام تابلو مذکور نیست و به نظر می رسد امنای اموال در سال 61 صرفا هر آنچه که در کاخ بوده را تحویل گرفته و در دفاتر ثبت کرده اند. لذا بعد از سال 1317 تا 1361 فعلا اسناد و مدارکی در این خصوص در اختیار نداریم. البته مکاتباتی با وزارت اقتصاد و دارایی و سازمان اسناد ملی که ممکن است اسناد و مدارکی از اموال کاخ گلستان در این مقطع زمانی دراختیار داشته باشند، انجام داده و درصدد جمع آوری این اطلاعات هستیم. که پس از جمع بندی این اطلاعات قطعا به نتایجی در این خصوص خواهیم رسید.

بنابراین آنچه تاکنون برایمان مشخص است این نکته است که در اوایل دهه 60 شمسی این اموال به سازمان میراث فرهنگی وقت منتقل می شود و در سال 1361 امنای اموال در آن تاریخ درصدد لیست بندی و تحویل اموالی بر می آیند که در کاخ گلستان موجود بود. اموالی که به آنها تحویل داده شده عینا در دفاتر سال 1361 ثبت شده است و تاکنون نیز که در سال 1401 هستیم نه کسری در این خصوص شاهد بودیم نه سرقتی اتفاق افتاده و نه گزارشی طرح شده است.

با توجه به تغییراتی که در اوایل انقلاب شاهد بودیم، حتی در زمان های بعد از آن آیا امکان دست بردن در لیست ها و دفاتر امین اموال ها و جابجایی، کم یا زیاد کردن یا حذف نام شی یا اشیا وجود داشته یا دارد؟

خیر، عملا طبق دستور وزارت امور اقتصاد دارایی هیچ امین اموالی حق دخل و تصرف در دفاتر امین اموال را ندارد. این دفاتر توسط ذیحسابی و وزارت امور اقتصاد و دارایی تهیه و در اختیار موزه ها و کاخ موزه ها قرار داده می شود و کلیه اطلاعات اموال در دو نسخه از این دفاتر پلمب شده تحت عنوان فرم های فرستاده و رسیده ثبت و یک نسخه از آن در اختیار موزه و نسخه دیگر آن به وزارت دارایی ارسال میگردد. تمام دفاتر برگ شمار و پلمپ شده هستند.

تعداد صفحات مشخص است. کسی نمی تواند برگی از این دفاتر کم یا زیاد کند. هیچ امین اموالی حق ندارد خط خوردگی، قلم خردگی در دفاتر ایجاد کند یا اطلاعات و نوشته ها را پاک نماید. این تخلف است. فقط بخشی به نام توضیحات داریم که اگر توضیحی لازم باشد امین اموال می تواند با مداد در آن بخش بنویسد و نکته دیگر اینکه نسخه دیگری از این اطلاعات در وزارت دارایی موجود است که امکان تخلف و دخل و تصرف را غیر ممکن می سازد. بنابراین برای همین منظور درخواست اطلاعات موجود از اموال کاخ گلستان را از وزارت دارایی خواسته ایم.

مدتی است که در مجموعه میراث فرهنگی نرم افزار «جام» نیز راه اندازی شده و علاوه بر بخش های وزارتخانه میراث فرهنگی در اختیار سایر نهادها و ارگان ها و حتی بخش خصوصی گذاشته شده تا اشیای خود را در آن ثبت و ضبط کنند. چنانچه این مهم به انجام برسد امکان هر گونه سوءاستفاده ای را به صفر خواهد رساند.

با وجود آنکه بیش از دو دهه از راه اندازی سامانه «جام» می گذرد اما هنوز به نتیجه دلخواه نرسیده است. نه تنها دستگاه های مختلف از ثبت آثارشان در این سامانه امتناع می کنند بلکه زیر مجموعه های وزارت میراث نیز در این خصوص کم کاری می کنند. دلیل امر چیست؟

امتناع کردن یک مسئله مهم است که باید مورد بررسی قرار گیرد. با وجود آنکه با وزارت اقتصاد و دارایی جلساتی داشتیم و طی آن نرم افزار «جام» مورد تایید ضمنی آنها قرار گرفته است اما هنوز متاسفانه آن را ابلاغ نکرده اند که امیدواریم این مهم هرچه زودتر عملی گردد.

آیا این مهم که ارگان ها و دستگاه های مختلف دوست ندارند کسی از وجود اشیایی که در اختیار دارند، مطلع شود می تواند یکی از دلایل امتناع از ثبت این اشیا در سامانه «جام» باشد؟

درون هر مجموعه ای ممکن است افراد ذینفعی باشند که نخواهند این اتفاق بیافتد اما وزارت اقتصاد و دارایی باید به عنوان یک حوزه نظارتی پیشتاز و پیشقدم در این مورد باشد.

درخصوص زیر مجموعه های میراث فرهنگی هم میتوان بخشی از این امتناع را به تنبلی برخی از امنای اموال و عدم وجود زیرساخت های لازم دانست. این نرم افزار تحت وب است و زمانی که سرعت اینترنت یا دسترسی ها و پهنای باند با مشکل روبرو باشد، امکان آپلود کردن تصاویر و اطلاعات وجود ندارد و حتی بسیاری از امنای اموال از داشتن امکانات سخت افزاری و نرم افزاری محروم هستند.

آیا آنچه اکنون قرار است در سامانه «جام» ثبت شود براساس اشیائی است که درحال حاضر در مجموعه ها وجود دارد یا آنکه مطالعات تطبیقی نیز با لیست ها و دفاتر سالهای گذشته انجام می شود؟

بله در انجام پروژه های ساماندهی در موزه ها و مخازن کشور یکی از بند های اصلی قرارداد ساماندهی مطابقت آثار موجود با اطلاعات مندرج در دفاتر می باشد. یکی از کارهایی که کاخ موزه ها درصدد انجام آن هستیم آن است که دفاتر قدیمی را با دفاتر جدید مطابقت دهیم. البته این موضوع و انطباق دفاتر در مجموعه هایی که تاکنون در آنها پروژه ساماندهی انجام گرفته، انجام شده است.

شاید موضوع گم شدن تابلوی قاجاری کاخ گلستان تلنگری بود که به این سوال فکر کنیم که آیا با توجه به صحبت های شما و خلائی که در بازه زمانی های خاصی در بین لیست اشیای موزه ای شاهد هستیم این امکان وجود دارد که اشیای دیگری هم در طول آن سالها ناپدید شده باشند و ما هنوز از آن بی اطلاع باشیم. آیا هر شخصی می توانست به این اشیا دسترسی داشته و آنها را جابجا کرده باشد؟

این موضوع نه در همه موزه ها بلکه در مجموعه هایی که دارای آثار فراوان و متنوع و نیز دفاتر متفاوت هستند و مربوط به سالهای خیلی قبل و یا پیش از تشکیل سازمان میراث فرهنگی می باشند ممکن است رخ داده باشد لیکن این موضوع نمی تواند در سالهای اخیر رخ داده باشد. از سویی دیگر هر فرد امین اموالی پس از پایان طول خدمت خود می بایست عینا همه آثاری را که از امین اموال پیشین تحویل گرفته و در دفاتر ثبت شده است را به امین اموال جدید تحویل نماید.

اما در مورد پرتره مظفرالدین شاه نمی دانیم که تابلوی مذکور در چه دهه ای از کشور خارج شده. در دهه 20 یا 30 و در اغتشاشاتی که در این سالها با آن روبرو بوده ایم. حتی همانطور که می دانیم در اوایل انقلاب سال 57 نیز با این شرایط روبرو بوده ایم. لذا باید بررسی شود که این تابلو در چه سالی از کاخ و نهایتا از کشور خارج شده است.

شاید بد نباشد در اینجا به صحبت های احمد دزواره ای (رئیس مجموعه کاخ گلستان در سالهای اوایل انقلاب تا 1386) اشاره داشته باشیم. به گفته او، براساس دفتر 1317 مکاتباتی با کریستیز داشتیم و آثاری که در این اسناد ثبت شده بود را برگرداندیم و نامه های آن هم موجود است. درواقع اگر اثری وجود داشت که در اسناد 1317 ثبت شده بود و در اوایل انقلاب از کشور خارج شده بود، با نامه نگاری های انجام شده، آنها را بازگرداندیم و چنین تابلویی از پرتره مظفرالدین شاه که گفته می شود در کاخ گلستان وجود داشت، در این استعلامات وجود نداشت. تمام پرونده های تابلوهای بازگردانده شده از جمله مرقع دوره صفوی در اسناد کاخ گلستان موجود است. حال اگر چنین اثری وجود داشته و نامی از آن در اسناد آورده نشده باشد، بحث جداگانه ای است. از سال 1350 که در کاخ گلستان بودم چنین تابلویی در عمارت برلیان نبود.

این درحالی است که براساس گفته مرتضی ادیب زاده (مدیرکل فعلی اداره کل امور موزه ها) نام این اثر در لیست های سالهای 1317 قرار داشت. این تناقضات جامعه را به فکر فرو می برد. اگر نام این اثر در لیست 1317 قرار داشته پس چرا برای بازگرداندن آن اقدامی صورت نگرفته و هنگام نامه نگاری با کیرستیز به آن اشاره نشد. آیا ممکن است در سالهایی بعد از درخواست های صورت گرفته از کریستیز این اثر ناپدید شده باشد؟

من این صحبت ها را تازه از زبان شما می شنوم و باید مورد بررسی قرار گیرد. البته اگر اینگونه هم باشد پس چرا نام این اثر در دفاتر سال 1361 قرار ندارد. معتقد هستیم که امکان دستکاری دفاتر آن سالها وجود ندارد. حتی نمیتوان به تغییر یا نگارش جدید آن فکر کرد.آنچه که مشخص است این است که در فاصله سال 1317 تا 1361 اطلاعی از این تابلو وجود ندارد و هانگونه که اظهار نمودم در حال بررسی همه اسناد بویژه اسناد وزارت دارایی و یا هیات هفت نفره در هنگام ثبت و ضبط اموال پس از انقلاب هستیم. البته این موضوع نقاط مبهم زیادی دارد که باید مورد بررسی دقیق قرار گیرد. تمام این امور نیازمند کار پژوهشی است.

ماجرای گم شدن پرتره مظفرالدین شاه در کاخ گلستان و در نهایت فروش آن در حراج کریستیز تنها ماجرای مبهم کاخ گلستان نیست بلکه اگر نگاهی کوتاه تنها به همان عکسی که تابلوی مظفرالدین شاه را نشان میداد، بیاندازیم اشیای دیگری در عکس مشاهده می کنیم که نمی دانیم بر سر آنها چه آمده است. از جمله فرشی بزرگ با زمینه روشن که در عکس به وضوح دیده می شود و تابلوی دیگری که هنوز نمی دانیم متعلق به چه شخصیتی است اما یکی از تابلوهای سه گانه موجود در تالار برلیان بوده است. برای این موارد چه توضیحی دارید؟ آیا تاکنون کار پژوهشی روی عکس هایی که از دوره قاجار بجای مانده صورت گرفته تا بدانیم جای چه اشیائی درحال حاضر در کاخ گلستان و سایر کاخ موزه ها و مجموعه ها خالی است؟

این نکته را می بایست در نظر داشت که اموال و آثار مجموعه های موجود در کاخ گلستان بارها و در طی سالیان متمادی و از دوره قاجار تا دوره معاصر دچار تغییر و تحول شده و با توجه به تغییر محتوای برخی از فضاهای موجود در کاخ برخی از آثار به بخش های دیگر منتقل شده اند و به نظر بنده این دسته از آثار می بایست در فضاهای دیگری از کاخ جانمایی یا نگهداری شده باشند. برای مثال تابلوی احمد شاه موجود در تصویر مذکور از تالار برلیان که هم اکنون در مخزن تابلوهای نقاشی نگهداری می شود.

شایان ذکر است با همکاری امنای اموال و کارشناسان و مدیریت کاخ گلستان این کار تطبیقی را تازه شروع کرده ایم و در حال انجام آن هستیم. حدود دو هفته است که این موضوع مطرح شده و تحقیقات در حال انجام است. این نکته را نیز میتوان در نظر داشت که معمولا در موزه ها چنین اتفاقاتی نمی افتد چرا که مبادی ورودی اشیا مشخص است و خروجی آنها نیز در حد نقل و انتقال بین موزه ای است که براساس فرآیندهای قانونی و با کسب مجوزهای قانونی انجام می شود و خوشبختانه طی این نقل و انتقال ها نیز تاکنون شی گم نشده است.

مهمترین موضوع مرتبط با امین اموال های فرهنگی و تاریخی، اشیاء تاریخی و فرهنگی است که به امانت به آنها سپرده می شود. این اموال تاریخی و فرهنگی براساس لیستی به امین اموال تحویل داده می شوند که این لیست به لیست امین اموال شناخته می شود. از چگونگی تهیه و انتقال این لیست برایمان بگویید. آیا موزه ها و کاخ موزه ها یک لیست اموال دارند یا کپی ها و تعداد زیادی از این لیست وجود دارد؟

کلیه اموال در اختیار امنای اموال در دو نسخه ثبت و یکی از آنها در وزارت میراث فرهنگی و دیگری به وزارت دارایی ارسال و در آنجا نگهداری می شود. این لیست ها پلمپ شده هستند و امکان دخل و تصرف در آنها وجود ندارد. ممکن است در برخی از مجموعه ها مانند کاخ گلستان که قدیمی تر هستند، دفاتری وجود داشته باشد که به دفاتر مادر شناخته می شوند. این دفاتر نیز پلمپ شده هستند. تمام اموال در این دفاتر ثبت و ضبط شد.

بعد از انقلاب به دلیل زیاد بودن تعداد اشیا ممکن است در موزه ها و مراکز استانی چند امین اموال داشته باشیم که دفاتر خود را دارند اما این نکته نیز وجود دارد که اطلاعات دفتر هر امین اموال می بایست با لیست مادر یکسان و منطبق باشد. حتی تغییر امنای اموال و انجام امور تحویل و تحول اموال براساس موجودی و مطابقت با دفتر مادر اولیه انجام می شود که اطلاعات باید یکسان باشد. این دفاتر در مخزن نگهداری می شوند.