تاثیر فجایع طبیعی و انسانی بر هویت فرهنگی و تاریخی ایرانیان بررسی شد

ایسنا/ براساس گزارش های منتشر شده، تاثیر فجایع طبیعی و انسانی بر هویت فرهنگی و تاریخی ایرانیان بررسی شد.

علیرضا قلی نژاد، معاون فناوری و کاربردی سازی پژوهشگاه مواجهه با فجایع را بخشی از زندگی ایرانیان برشمرد و گفت: اهالی این سرزمین همواره در طول تاریخ رویدادهای ناخواسته ای را که امروز با عنوان «فجایع طبیعی» از آنها نام می بریم، بسیار تجربه کرده اند و امری طبیعی انگاشته اند.

او با بیان اینکه در سرزمین ناآرامی مانند ایران فجایع طبیعی را نمیتوان متوقف کرد و تنها میتوان کمی از شدت آن کاست، افزود: مواجهه انسان با این موارد است که آنها را تبدیل به فاجعه می کند، زیرا در بیشتر موارد این انسانها هستند که از زاویه فرهنگی قدرت رویارویی با آن را ندارند.

قلی نژاد اظهارکرد: در سالهای اخیر به دلیل بی توجهی به این مسائل بحران های روحی و روانی زیادی بر جامعه تحمیل شده که جای مطالعه و تحقیق دارد و خوشبختانه این موضوع توسط پژوهشکده مردم شناسی در حال بررسی و مطالعه است.

علیرضا حسن زاده، رئیس پژوهشکده مردم شناسی نیز با بیان اینکه موضوع فاجعه در اشکال مختلف از مسائلی است که ایرانیان با آن مواجه هستند، گفت: مردم شناسی فاجعه بعد از جنگ جهانی دوم و از دهه هشتاد رونق گرفت و در ایران البته پژوهشگران زیادی به آن نمی پردازند.

او با تقسیم بندی فاجعه به دو قسمت طبیعی و انسانی به تشریح ابعاد این موضوع پرداخت و اضافه کرد: یکی از مسائلی که سرزمین ایران در تاریخ کهن و طولانی خود با آن روبرو بوده، وجود و تکرار فجایع انسانی و طبیعی در اشکال مهمی چون خشکسالی، زلزله، جنگ، سیل، قحطی و همه گیری است.

رئیس پژوهشکده مردم شناسی اظهار کرد: تاثیر چرخه ای از فجایع یادشده که در بازه زمانی کوتاه و زنجیره ای متصل به هم رخ داده اند، بر پویایی تاریخی هویت و فرهنگ ایرانی موضوعی است که این کرسی سعی در بررسی و تبیین آن دارد.

او با اشاره به مطالعات میدانی صورت گرفته در زمینه زلزله، خشکسالی، آلودگی زیست محیطی و همه گیری کووید-19 با رجوع به بافت تاریخی و فرهنگی جامعه ایران، تأثیر فجایع طبیعی و انسانی را بر هویت و تاریخ ایران مورد بحث قرار داد و گفت: انجام مطالعات میدانی زلزله بم به تناوب در بازه زمانی پنج ساله 1382 تا 1388 و انتشار مقالاتی در این باره این امکان را فراهم کرد تا در گام نخست به تحلیل رابطه آیین های ایرانی و فجایع طبیعی و انسانی بپردازم، سپس این مطالعات در پهنه مطالعات آلودگی آب و خشکسالی تداوم یافت و با ظهور همه گیری کوید-19 با مطالعات میدانی درباره آن دنبال شد.

حسن زاده در ادامه این پرسش ها را مطرح کرد که فجایع طبیعی و انسانی چه تأثیری بر هویت فرهنگی و تاریخی ایرانیان گذاشته و این تأثیر در آیین ها و ادبیات ایرانیان به عنوان دو منبع اصلی و پرایموردیال (Primordial) هویت آنان چگونه عمل کرده و جلوه گر می شود؟ و از منظر اپیستومولوجیکال (Epistemological)، تا چه اندازه روایت خرد (Sub narrative) و اتنوگرافیک از شواهد میدانی می تواند بر پایه مفهوم تجربه نزدیک، واقعیت زیسته و زیست آیین در پیوند با انسان شناسی تاریخی به ما در دستیابی به روایتی کلان (Grand narrative) از پویایی تاریخی هویت ایرانی و بر هم کنش فرهنگ و فاجعه یاری رساند؟

سید جواد میری، عضو هیأت علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی که به عنوان ناقد در این نشست حضور داشت، با بیان اینکه مسأله اصلی امروز بحران نیست، بلکه تکرار ابربحران ها است که زندگی جمعی ایرانیان را تحت تأثیر قرار داده، به مفهوم هویت اشاره کرد و افزود: اینکه مفهوم سازی هویت ایرانی را چگونه میتوان صورت بندی کرد و این هویت مبتنی بر چه مؤلفه هایی است، یکی از مباحث کلیدی در دوران کنونی است.

او با بیان اینکه در یکصد سال اخیر این که «ایرانی کیست» از دغدغه های روشنفکران و کارگزاران دولت شده و صورت بندی هایی نیز بر این اساس شکل گرفته و با تأیید مطالب بیان شده از سوی علیرضا حسن زاده افزود: آقای حسن زاده تلاش کرد از منظر انسان شناختی دست به یک تعریف کلان از هویت ایرانی بزند که به گذشته کاری ندارد و تلاش می کند وضع ایران را مبتنی بر کلان مفهومی به نام «زیست فاجعه ایرانی» ترسیم کند.

در ادامه روح الله نصرتی، عضو هیأت علمی دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران به عنوان ناقد دوم کرسی با بیان اینکه در حوزه فاجعه نیازمند آسیب شناسی هستیم و نباید همه چیز را در این حوزه به گردن فرهنگ بیندازیم، بیان کرد: فرهنگ در دوره پسافاجعه نقش خود را خوب انجام داده و دارای کارکرد است.

او با بیان اینکه در مواجهه با فاجعه اقتصاد و سیاست با نقش تخریبگر، جامعه و فرهنگ را کوچک کرده اند، گفت: اگر احساس همدردی در جامعه را با زمان جنگ ایران و عراق مقایسه کنید، می بینید که این همدردی وجود دارد، ولی کم رنگ شده و اگر هم شکل میگیرد در مقابله با گفتمان رسمی است که می خواهد آن را جبران کند.