آشنایی با کوشک احمد شاهی تهران و بخش های مختلف آن

کوشک احمد شاهی تهران یکی از این بناهای بی مثال بوده که در اواخر دوران قاجار، در مساحتی به اندازه 800 متر، در دو طبقه و در داخل کاخ نیاوران ساخته شد. احمد شاه قاجار از آن به عنوان خوابگاه ییلاقی خود استفاده میکرده است. با ما در مقاله کوشک احمد شاهی کجاست همراه باشید تا شما را با پلان کوشک احمد شاهی آشنا نماییم.

پیشینه و تاریخچه بنا

گفته ها از این حکایت دارند که احمد شاه زنی گرجی تبار داشته که نزد وی بسیار محبوب و مورد پسند بود. بنابراین، این بنا را در اراضی باغ صاحبقرانیه قدیم برای وی احداث کرد. حتی، داستان به آتش کشیدن منات روسی در جراید آن دوران نیز آمده که به نظر می رسد تنها یک داستان ژورنالیستی باشد، زیرا که شواهد حکایت از این دارند که احمد شاه نه قصدی برای ساخت چنین بنایی در طول عمر خود داشت و نه زن گرجی که بخواهد این بنا را برای وی بسازد.

معماری بنا

قالب بندی های تزئینی از جنس آجر و در ابعاد مختلف به خوبی هر چه تمام تر در نمای بیرونی کار شده که به شکل پلاکهایی مستطیل شکل هستند. معماری آن نسبت به بناهای هم دوره خودش خاص تر است. از وسط کوشک احمد شاهی آب می گذشته و این را میتوان از آبنمایی که امروزه به جای مانده فهمید. قناتی که از داخل این بنای برجسته عبور میکرده، در نهایت بعد از عبور از حوضی به صاحبقرانیه وارد میشده و پس از آن به سمت پارک نیاوران امروزی سرازیر می گشته است.

سبک معماری این بنا برگرفته از معماری نئوکلاسیک اروپا و اندکی معماری زمان قاجار هست. کوشک احمد شاهی دارای سقف شیروانی بوده و در دو طبقه ساخته شده است. از آنجایی که این بنا روی سطح شیب دار احداث گردیده، اگر در طبقه دوم بنا و به سمت رشته کوههای البرز در ضلع شمالی بنا بایستید، مطمنا اختلاف سطح را حس نخواهید کرد. در طبقه اول پلان کوشک احمد شاهی شما شاهد 2 راهروی شرقی و غربی و 6 اتاق خواهید بود. کتب ولیعهد در اطراف سالن کتابخانه وجود دارند و رضا پهلوی در اتاقهای سمت چپ این سالن زندگی میکرده است. اگر نگاهی به داخل این اتاق بیاندازیم، می بینیم که سراسر پر است از پوستر و عکسهای فوتبالی و همچنین تصویری از اولین پرواز اختصاصی او.

آثار باارزشی از جنس نقره و برنز، عاج، چوب، تابلوهای نگارگری، نشان ها و مدال ها، هدایای روسای کشورهای مختلف هم برای بازدید عموم در این قسمت از بنای کوشک احمد شاهی به نمایش گذاشته شده اند. در کوشک احمد شاهی نیاوران و در اتاقهای سمت چپ میتوان کلکسیونی از آثار شخص رضا پهلوی را مشاهده کرد و انواع فسیل های گیاهی و حیوانی، سنگهای معدنی، حتی قطعه شهاب سنگی که ریچارد نیکسون رئیس جمهور آمریکا به او هدیه داده بود را می توانید از نزدیک ببینید. براساس مقاله کوشک احمد شاهی کجاست، باید بدانید که اتاقهای سمت راست هم به عنوان اتاقهای غذاخوری و آجودان ولیعهد کاربرد داشته اند.

طبقه دوم پلان کوشک احمد شاهی در دیواره ضلع شمالی ایوان خود نقش شیر خورشید گچ بری شده زیبایی را دارد. پیرامون 2 اتاقی را که در طبقه دوم وجود داشته هم ایوانی بوده که این ایوان از ستونهای پوشیده شده از گچ به همراه 4 پایه آجری قطور که تعدادشان به 24 ستون ظریف می رسد، شکل گرفت. سالن مرکزی کوشک احمد شاهی به عنوان اتاق موسیقی مورد استفاده قرار میگرفته و در زمان پهلوی دوم برگزاری مهمانی های خانوادگی در این قسمت از کوشک انجام میشد. قفسه های چوبی دارای ویترین در چهار طرف سالن مرکزی وجود داشته و قسمت ایوان کوشک نیز به 4 طرف باغ اشراف کامل دارد و در آن مبلمانهای چوبی بسیار نفیس و باارزش هنری بالایی دیده می شوند.

کوشک در دوران پهلوی

بر روی مجموعه نیاوران که شامل کوشک احمد شاهی نیاوران هم می شود، تغییرات اساسی در زمان پهلوی اول صورت گرفت و این تغییرات با ظرافت و هنرمندی خاصی انجام شده است. کوشک احمد شاهی برای اولین بار در زمان پهلوی اول توسط محمدرضا شاه که مراسم ازدواجش را با فوزیه در کاخ صاحبقرانیه انجام داد، مورد استفاده قرار گرفت و برای مدت کوتاهی محمدرضا شاه که ولیعهد بود، در آن به همراه فوزیه سکونت داشت. در طول دوران پهلوی کوشک احمد شاهی در پاره ای از زمانها یا متروکه بود یا پرسنل رده بالای نظامی یا حتی در دوره ای یکی از برادران محمدرضا شاه در آن مستقر بوده اند. محمدرضا پهلوی سرانجام تصمیم گرفت تا کاخ نیاوران را به گونه ای برای اقامت خود و خانواده اش مهیا و مجهز کند.

وی کوشک احمد شاهی تهران را به عنوان دفتر اداری خود در نظر گرفت و تغییرات لازم را در آن داد. با کمک طراحان فرانسوی، کل دکوراسیون داخلی مرمت و مبلمان داخلی آن عوض گشت و به عنوان محل کار و سکونت فرزند بزرگ محمدرضا پهلوی یعنی رضا پهلوی در نظر گرفته شد. براساس مقاله کوشک احمد شاهی کجاست، باید بدانید که این اقدام محمدرضا پهلوی در اوایل دهه چهل صورت پذیرفت و بعدها و تا اوایل دهه پنجاه و حتی تا زمان پیروزی انقلاب این مکان به عنوان محلی برای برگزاری مهمانی های خانوادگی شاه و محل اقامت رضا پهلوی کاربرد داشت.

کوشک بعد از انقلاب اسلامی

کوشک احمد شاهی تهران بعد از پیروزی انقلاب به مدت ده سال درهایش بسته بود و به عنوان انبار از آن استفاده میشده است. در سال 1376 و با تعمیراتی که در آن انجام گشت، به مرور حفاظت و مرمت از این بنا در دستور کار قرار گرفت. در سال 1375 با تغییر آشپزخانه و سرویس بهداشتی کاخ و تغییرات اساسی دیگر این مجموعه تبدیل شد به مکانی برای نمایش اسناد قاجار و در هفته میراث فرهنگی سال 1379 افتتاح گشت.