بررسی پاره ای از مشکلات موجود در حوزه صنایع دستی

ایسنا/ براساس آخرین خبرهای بدست رسیده، بررسی پاره ای از مشکلات موجود در حوزه صنایع دستی صورت گرفت.

صنایع دستی یکی از بکرترین حوزه ها که به قول معاون آن اگرچه می تواند به صورت بالقوه کلید حل بسیاری از انسدادهای اقتصادی باشد اما امروزه بقدری درگیر مشکلات مربوط به حوزه تولید شده که بیش از هر زمان دیگری به مدیریت و همراهی کارشناسان و مسئولان مجرب نیاز دارد.

یکی از مسائلی که باید به آن پرداخت، وضعیت شناسی از مشکلات این حوزه و ارائه پیشنهادهایی به مسئولان جدید است؛ خصوصا که معاون صنایع دستی ضرغامی اخیرا اعلام کرده که از نقدها و پیشنهادها استقبال می کند. در همین راستا، خبرگزاری دانشجویان ایران در نشستی به همراه هیاس حسینی (هنرمند شیشه گر)، حجت الله مرادخانی (کارشناس و پژوهشگر صنایع دستی) و سمانه رستمی (محقق و فعال صنایع دستی) به بررسی پاره ای از مشکلات موجود در حوزه صنایع دستی پرداخت.

اوج دغدغه هنرمندان ما یک غرفه رایگان شده است

یکی از مواردی که همواره از سوی اساتید و کارشناسان صنایع دستی بر روی آن تأکید می شود، اهمیت عنصر خلاقیت در تولید یک محصول است. عنصری که این روزها گفته می شود از کالاهای تولیدی هنرمندان خداحافظی کرده و این امر باعث شده تا در این حوزه بیشتر با صنعتگر مواجه باشیم تا یک هنرمند.

هیاس حسینی پیرامون بررسی پاره ای از مشکلات موجود در حوزه صنایع دستی گفت: هنرورهای ما هیچ وقت یک گفت وگوی چالشی با یکدیگر نداشته اند تا به این سوال اساسی پاسخ دهند که ما در حوزه صنایع کجای دنیا قرار گرفته ایم؟ آیا کارهایی که تولید می کنیم اصلا در عرصه جهانی حرفی برای گفتن دارند؟ عرصه جهانی به کنار در داخل کشور مردم ما چقدر به خرید آثار صنایع دستی علاقه دارند؟

حسینی همچنین اظهار کرد: در این دوره ماشین هر کاری را می تواند به تولید برساند، اما ماشین دیگر نمی تواند طراحی انجام دهد و هنوز که هنوز است انسان این کار را انجام می دهد و اگر ما هنر را یک دستاورد جمعی محسوب کنیم، هنرمند چون می تواند خلق کند، انسانها نیز امیدوار می شوند که این دنیا هنوز کاملا ماشینی نشده است.

او پیرامون بررسی پاره ای از مشکلات موجود در حوزه صنایع دستی ادامه داد: چه در دانشگاه ها چه در خارج از آن همه به دنبال احیای رشته های صنایع دستی هستند. مدام فکر می کنیم باید عجله کنیم تا به دنیا برسیم و این درحالی است که اصلا نمی دانیم باید چه کاری انجام دهیم. اینکه افرادی که مدام احیای رشته های صنایع دستی را به عنوان یک افتخار تکرار می کنند، نشان می دهد اصلا چیزی از جامعه شناسی نمی دانند. انسان امروزه خیلی راحت سوار بر اینترنت است و هر لباس و هر چیزی که در حوزه هنر تولید می شود، مشاهده می کند.

این هنرمند درباره برخی نوشته هایی که نشان می دهد کشور ترکیه در این حوزه از ایران خلاق تر عمل کرده، گفت: ای کاش همسایه های ما همسایه های خوبی بودند که روشنفکر بودند و پیشرفت داشتند و می توانستیم راجع به مشکلات این حوزه با آنان یک گفتمان برقرار کنیم، اما متأسفانه این همسایه های ما هستند که برای ما تعیین و تکلیف می کنند و این درحالی است که در داخل کشور اوج دغدغه هنرمندان ما این است که یک غرفه رایگان بگیرند یا یک نمایشگاهی برگزار کنند و کارهایشان را بفروشند و اصلا فراتر از این فکر نمی کنند.

او به حرف هایش اضافه کرد: اولا ما در حوزه صنایع دستی به جرأت میتوان گفت تئوریسین نداریم. دوما بچه هایی که در حوزه صنایع دستی هستند، مبانی درسی ای را مطالعه می کنند که از کشورهای دیگر آمده و خیلی از آنها شاخصه های لازم را ندارند و اصلا هیچکدام بررسی نکردیم که باید برای صنایع دستی چه کاری انجام دهیم؟

حجت الله مرادخانی گفت: وقتی ما از خلاقیت صحبت می کنیم و اینکه ما چه مختصاتی در عرصه بین المللی داریم، اینکه دیگران از ما جلو زده اند یا خیر و اینکه ما کجا هستیم، اول مهم این است که وضعیت شناسی مبتنی بر واقعیات دنیا داشته باشیم. برخی می گویند، ایران جز یکی از سه کشور برتر تولیدکننده صنایع دستی است. چه کسی این را گفته، براساس چه مرجعی ما چنین ادعایی می کنیم؟ وقتی ما مرجعی نداریم، وقتی سنگ محکی نداریم، هر ادعایی ممکن است و اگر می گوییم در حوزه صنایع دستی ما جز سه کشور برتر تولیدکننده هستیم، چطوری هست که صادرات صنایع دستی و حضور ما در این حوزه طبق آمارهایی که منتشر شده، فاصله نجومی میان ما، چین، ترکیه و حتی کشورهای آسیای جنوب شرقی وجود دارد.

او پیرامون بررسی پاره ای از مشکلات موجود در حوزه صنایع دستی ادامه داد: موضع گیری های ما شاید مبتنی بر اوهام ذهنی ما باشد. این اوهام به دلیل این است که ما از مواجهه با واقعیت و از تحقیق و توسعه درست به دور هستیم. نکته دوم این است که وقتی از خلاقیت صحبت می کنیم، ابتدا باید ببینیم آیا بستری برای شکل گیری آن در کشورمان داریم؟ در ایران شکل گیری خلاقیت و رسیدن آن به نوآوری با چالشی جدی به اسم آموزش و پرورش مواجه است.

این کارشناس در ادامه تصریح کرد: خلاقیت قرص نیست. خلاقیت با یک ورکشاپ یک هفته ای شکل نمیگیرد، بلکه در ذهن شکل میگیرد و در گذر زمان پرورش پیدا می کند و این پرورش پیش از سنین ابتدایی و در طول دبستان اتفاق می افتد. حتی دوران متوسطه تا دبیرستان و حتی قبل از دانشگاه. یعنی ذهن در مواجهه با هنر و زیبایی انقدر انعطاف پیدا کرده که بتواند از منظرهای مختلف این پدیده را ببیند و آن وقت به خروجی های گوناگون برسد. شما به ساختار آموزش و پرورش ما نگاه کنید. تقریبا طی 12 سال هیچ ساعتی برای هنر نیست و اگر هم باشد، به شوخی گرفته می شود. آن وقت چگونه در این حالت که فردی به صرف 132 واحد که سر فصل آن اوایل دهه 60 نوشته شده، وارد دانشگاه می شود، می توانیم انتظار داشته باشیم خلاقیتی شکل بگیرد و خروجی یک هنرمند خلاق باشد و در اکوسیستمی که اثر هنری را می خواهد تولید کند، اثربخش باشد؟

او اضافه کرد: یکی از مواردی که باعث شده در اکوسیستم تولید در حوزه صنایع دستی یک خلأ بسیار جدی شکل بگیرد، بحث طراحی و شکل گیری کانسپت هاست. اینها مواردی نیستند که بتوان در کوتاه مدت به آنها رسید و در واقع با چالش های ذهنی میتوان به آن پیشینه دست یافت؛ به ابداع. من با نظر آقای حسینی درباره احیا کردن رشته های صنایع دستی موافق هستم و باید بگویم چیزی که فراموش شده شاید اصلا مورد استفاده نبوده پس چه لزومی وجود دارد که آن را احیا کنیم؟

مرادخانی در ادامه اظهار کرد: این فرآیند در طول تاریخ همواره بوده و در دوره ای شاید برخی هنرها بوده اند که چون مورد استفاده نبوده، فراموش شده اند و حالا کارهای جدیدی آمده اند و اصولا نباید این را به عنوان یک ارزش در نظر بگیریم که احیا کردیم. حالا اینکه چگونه و بر چه مبنایی احیا کردیم نیز خودش محل بحث است که چندان به آن پرداخته نشده است. مادامی که این نقص های اکوسیستم تولید برطرف نشده باشند، ما در این حوزه با مشکل مواجه خواهیم بود.

او درباره عنصر خلاقیت در این حوزه گفت: در یک جامعه ایدئولوژیک نمیتوان به دلایل مختلف جامعه شناختی انتظار خلق و رشد خلاقیت را داشته باشیم.

این کارشناس درباره وضعیت حال حاضر این حوزه گفت: طبق آمارها و گزارش هایی که سالانه منتشر می شوند، برخلاف ادعاهایی که ما داریم، چندان مختصات این حوزه ایران در عرصه بین المللی مختصات پررنگ، قابل اتکا و شفافی نیست. در آخرین گزارش اقتصاد خلاقی که سال 2015 منتشر شد، آمار مربوط به سه سال آخر صادرات صنایع خلاق ایران نقطه صفر بود یعنی آماری منتشر نشده است. در نتیجه ما از کجا می خواهیم بدانیم که بهترین هستیم یا بدترین؟

هیاس حسینی در ادامه صحبت های مرادخانی چنین اظهار کرد: چیزی که همواره به آن اشاره شده، این است که برای داشتن هنر معاصر سه نهاد باید وجود داشته باشد. تاریخ هنر، نهاد موزه و نهاد آکادمیک. ما عین سه مورد را نداریم. نکته بعدی اینکه هر هنری یک موزه ای دارد آیا موزه های کشور ما واقعا توسط مردم بوجود آمده اند؟ خیر. کسی فکر کرده و دوست داشته و این مکانها شکل گرفته اند. برای همین مثلا در حوزه فرش کسی حرفی نمی زند و حتی یک چالش کوچک نیز ایجاد نمی کند. افرادی که در این حوزه هستند، بیشتر درگیر کارگاه خودشان و ساختن کار هستند. با این وضعیت چطور ما از این صحبت می کنیم که با دنیا ارتباط برقرار کنیم و درهای کشورمان را به روی سایر کشورها باز کنیم؟ اگر درهای کشور ما به روی دنیا باز شوند، اصلا چیزی از همین یک ذره صنایع دستی هم که وجود دارد، باقی نمی ماند.

سمانه رستمی در ادامه صحبت ها درباره اهمیت خلاقیت در حوزه صنایع دستی گفت: اساسا هم بحث شناخت و هم بحث آموزش هر دو به قدری مشکل دارند که اصلا ادامه دادن این صحبت ها زمانی که زیرساخت مناسبی وجود ندارد، به جایی نمی رسد. در قدیم صنایع دستی زندگی روزمره بوده و صنعتگر در گذشته، هم هنرمند بوده و هم خالق. طی دورانی که زندگی عوض شده و تغییر کرده، این دو از هم جدا شده و صنعتگر کسی است که یاد گرفته اتوماتیک چیزی را بسازد و آرتیست کسی است که با خلاقیت طراحی می کند.

او ادامه داد: اتفاقی که اخیرا متأسفانه افتاده این است که صنعتگران ما فکر می کنند آرتیست هستند، درصورتیکه کسی هستند که کار صنعتی انجام می دهند و چیزی را نسل به نسل از پدران و مادران خود یاد گرفته اند و آمده اند فقط تکنیکی را اجرا می کنند؛ ولی نمایشگاه برگزار می کنند و می گویند ما هنرمند هستیم. در صورتی که خلاقیت چندانی در کارهایشان وجود ندارد. شناخت مسیر طراحی و خلاقیت موردی است که باید بررسی شود. آیا اصلا زندگی امروز به صنایع دستی احتیاجی دارد؟ یعنی چه لزومی دارد ما اصلا از صنایع دستی استفاده کنیم؟

کاری که من شخصا در حال حاضر انجام می دهم، یک نگاه به صنایع دستی برای زندگی امروز است که آمده ام کارهایم را خلاصه و مینیمال کردم که بشود در زندگی امروز استفاده کرد؛ در صورتی که افرادی که در حوزه صنایع دستی مشغول به فعالیت هستند و نام خودشان را هنرمند گذاشته اند، همان نقشی را که پنج هزار سال پیش طراحی شده با همان رنگ و شکل تکرار می کنند و این کار صنعتگری است. چه خلاقیتی برای زندگی امروزی در این کار وجود دارد؟

این هنرمند همچنین اظهار کرد: در نمایشگاه های صنایع دستی وقتی افراد خرید می کنند، عموما این خریدها به گنجینه ای می رود و از آن نگهداری می شود و کسی از آنها در لوازم خانه اش استفاده نمی کند. چرا ما فقط می خواهیم تولید کنیم در صورتی که به درد امروز ما نمیخورد؟ من فکر می کنم که باید روی این مورد بیشتر کار کرد.

اگر قرار بود صنایع دستی کاربردی باشد، نابود شده بود

علاوه بر بحث خلاقیت، بحث کاربردی بودن تولیدات این حوزه نیز مطرح است. در حالی که وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی بر کاربردی شدن تولیدات هنرمندان و فعالان صنایع دستی تأکید کرده بود، اما کارشناسان حاضر در این نشست، عقیده دیگری دارند.

هیاس حسینی در همین راستا چنین اظهار کرد: اگر قرار بود صنایع دستی کاربردی باشد که اصلا نابود شده بود. ما یک بخشی صنایع دستی داشتیم که تولید محور بوده برای زندگی ولی یک بخش از آن هم فرهنگ محور و نهاد محور بوده است. حالا در دنیای امروز ما نتوانستیم این دو را از یکدیگر جدا کنیم. بله صنایع دستی می تواند یک بخش تولید محور داشته باشد و برای آن نمایشگاه برگزار کند، ولی ما نرفتیم سراغ آن بخش نهادی محور. در کشور ما خیلی کم افرادی وجود دارند که به سراغ این بخش رفته باشند. ما در حوزه ای که قرار است بینال و فستیوال برگزار کنیم، اصلا هنرورهای ما نمی دانند که چه هست و فقط به فکر فروش هستند.

او ادامه داد: در ایران نگاهی که به صنایع دستی هست، این است که کاربردی باشد درصورتیکه ماشین می تواند آن کالا را به بهترین کیفیت تولید کند.

مرادخانی با اشاره دوباره به لزوم وجود آمارهای دقیق در این حوزه گفت: نبود یک جزوه یا متنی که بتوان به آن ارجاع داد، این مغلطه ها را به وجود آورده است. به نظرم باید این تبیین و تفکیک ها وجود داشته باشد که بتوانیم به آن سمت برویم و بتوانیم گرایش ها و مبناها را مشخص کنیم. حتی یک سند که مبنا باشد، متأسفانه در این حوزه نداریم. مادامی که شما سنگ محک نداشته باشید، هر اتفاقی رخ می دهد.

حسینی در ادامه با انتقاد از برخی هنرمندان این حوزه گفت: در حوزه صنایع دستی متأسفانه ما مطالبه گری هم نداریم. اگر فاخرترین هنر را فرش بدانیم، در آن حوزه هم ما مطالبه گر نداریم. ما هنرمندان مدام به دنبال منافع شخصی خودمان هستیم و این باعث شده تا فاصله ای با مطالبه گری و کنشگری داشته باشیم.

رستمی که در این زمینه عقیده مشابهی دارد در همین راستا گفت: وقتی فردی از سنین پایین تر و در مدرسه چیزی درباره مطالبه گری به او آموزش داده نشده است، رخ دادن چنین اتفاقی دور از ذهن نیز به نظر نمی رسد.

مرادخانی نیز با انتقاد از هنرمندان این حوزه گفت: معضلات ساختارهای دولتی و غیردولتی صنایع دستی خیلی عمیق تر از این حرف ها است که ما بخواهیم محدودش کنیم به بحث بیمه. ولی شما با هر کسی که مصاحبه کنید، غیر از بیمه آیا مطالبه دیگری دارد؟

صنایع دستی اصلا مشکل فروش ندارد

در ادامه این نشست همچنین موضوع مشکلات مربوط به فروش صنایع دستی نیز مورد بحث و بررسی قرار گرفت. هیاس حسینی در همین راستا گفت: در ایران خیلی خوب صنایع دستی می خرند و آنقدری که در ایران توسط ایرانی ها خریداری می شود، توسط خارجی ها این خرید انجام نمی شود. شما باید خودتان را بکشید تا بتوانید به یک آلمانی صنایع دستی بفروشید.

مرادخانی نیز با اشاره به این نکته که صنایع دستی مشکل فروش ندارد، گفت: این استدلال که گفته می شود مشکل صنایع دستی فروش است، اصلا درست نیست. صنایع دستی اصلا مشکل فروش ندارد. مشکل اصلی صنایع دستی تولید و فرایند تولید محسوب می شود که بحث مفصلی است.

او ادامه داد: چیزی که اغلب بر سر زبان فعالان این حوزه است، مشکل فروش است. من به دلایل مختلفی می گویم صنایع دستی مشکل فروش ندارد، چون من مثال های زیادی دارم که کار خوب تولید می کنند و می فروشند. صنایع دستی به شدت مشکل تولید دارد. تولید به این معنی که فرآیندی است که از شکل گیری اولیه تا ارائه محصول مشکل دارد. خیلی گلیم هایی را شما خریداری می کنید که تمام نشده هستند و یک دفعه کلی پرز پس می دهند. پس از پایان تولید بحث بسته بندی نیز اهمیت دارد که باز هم جز فرآیند تولید است که آن هم مشکل دارد.

حسینی نیز با انتقاد از آموزش در دانشگاه ها گفت: صنایع دستی باکیفیت مشکل فروش ندارد. در تمام دانشگاه ها کسی که میرود پزشکی می خواند در نهایت به عنوان یک پزشک بیرون می آید، اما کمتر کسی از رشته های هنری به عنوان هنرمند از دانشگاه خارج می شود.

رستمی نیز با تأیید وجود مشکلاتی در حوزه تولید گفت: اصلا قبل از بسته بندی نیز مشکلات زیادی وجود دارد. من در بحث سوزن دوزی بارها به فعالان این حوزه تأکید کرده ام که چرا از نخ کاموایی استفاده می کنید؟ اما پاسخی که دریافت کردم این بوده که نخ نیست و همین است که هست! اصلا حاضر نیستند دنبالش بروند. الان در سیستان و بلوچستان بزرگترین معضلی که وجود دارد این است که سوزن دوزها حاضر نیستند که کار کنند. مدام می گویند کار نیست ولی حاضر نیستند کار کنند. برای اینکه همسرهایشان می روند و راه های دیگر یک شبه 10 میلیون تومان پول می گیرند خب چرا باید برای من کار کنند که این پول را در مدت زمان طولانی تری بدست بیاورند. مشکلات صنایع دستی ریشه های عجیب و غریبی دارد.

یکی از مواردی که در این نشست مورد توجه و تأیید هر سه کارشناس و هنرمند بود، لزوم وجود کنشگر و مطالبه گر در حوزه صنایع دستی است. مرادخانی در همین راستا گفت: کنشگری مسأله مهمی است. الان شما یک سرچ کنید. چند نفر اطلاع دارند که در لایحه بودجه سال 1401 تخصیص ها به چه صورتی است. چند نفر اطلاع دارند که در برنامه ششم، پنج ساله که امسال تمام می شود، اصلا صنایع دستی در چند ماده ذکر شده و برای چه؟

او ادامه داد: بحث بر سر این است که وقتی کنشگران حوزه صنایع دستی نسبت به وضعیت واقعی حوزه خودشان آگاهی ندارند، نقدشان می شود بیمه. در نتیجه در بودجه 1401 وقتی 51 درصد به میراث فرهنگی تعلق میگیرد، 33 درصد به گردشگری و فقط 11 درصد به صنایع دستی، کسی از این وضعیت انتقادی نمی کند! چرا باید اینگونه باشد؟ در دو دهه گذشته چه کسی مسئول صنایع دستی بوده که سر از این کار درآورد؟ و در 10 سال آینده هم این اتفاق رخ می دهد.

این کارشناس در ادامه اظهار کرد: این حوزه به دلیل اینکه کنشگرانی ندارد که مبتنی بر آگاهی عمل کنند و وقتی اعتراضی صورت نمی گیرد، کدام مشکل حل می شود؟

آبان 98 وقتی آمدند تا لایحه قانون مالیات مستقیم را بازنویسی کنند، اتفاقی که افتاد این بود که به آمارهای فروش و صادراتی که منتشر شده بود و رقم های خوبی را نشان می داد، نگاه کردند و مقرر کردند که فعالان این حوزه نیز باید مالیات پرداخت کنند. چرا آن زمان از دیوار صدا درآمد، اما از یک هنرمند صدای اعتراضی بلند نشد؟

او اضافه کرد: در این کشور این حوزه فراموش شده است. سند توسعه فناوری های نرم و صنایع فرهنگی توسط آقای روحانی ابلاغ شده بود اما در آن هیچ اشاره ای به میراث فرهنگی و صنایع دستی نشده بود! وقتی صنایع دستی در اسناد بالادستی اولویتی ندارد، طبیعتا کسی هم که مدیریت می کند، فقط عدد میسازد.

هیاس حسینی نیز در این راستا گفت: هنرمند باید به سیاست های کلان حوزه صنایع دستی نگاه داشته باشد و براساس آن مطالبه کند.

او ادامه داد: ما می توانیم امیدوار باشیم که چند سال آینده دانش ها رشد پیدا کنند تا بالاخره در این حوزه یک کنشگر داشته باشیم که مطالبه گری بلد باشد. گروهی که علاوه بر مسائل کارگاهی خودش، مسائل بیرون کارگاه نیز برایش اهمیت داشته باشد. در حال حاضر خیلی انگشت شمار هستند کسانی که مسائل بیرون کارگاه برایشان اهمیت داشته باشد. مسیر ما اگر به خطا دارد می رود، می توان با کنشگری جلوی آن را گرفت.

بحث ارتباط با کشورهای دیگر در زمینه صنایع دستی یکی از مواردی است که این روزها درباره قطر شنیده می شود. ترکیه نیز یکی از کشورهایی محسوب می شود که در گذشته از چنین برنامه ای استفاده کرده است. رستمی در پاسخ به این سوال که آیا کشور ما نیز قابلیت چنین همکاری هایی را دارد یا خیر؟ گفت: از آن جهت که ایران در حوزه سیاسی مشکلات عدیده ای دارد، این تفکر که بخواهیم از کشورهای دیگر کمک بگیریم، یک طرز فکر رویایی محسوب می شود. در اغلب مواقع کسی که در وزارتخانه به عنوان وزیر فعالیت میکند، ناگهان تمام تمرکزش روی گردشگری قرار می گیرد و دو مورد دیگر را فراموش می کند. برای مسئولان این معنی ندارد که گردشگری در ایران، بدون میراث فرهنگی و صنایع دستی اصلا معنی ندارد!

مرادخانی نیز در همین راستا گفت: ترکیه اگر توانسته بفروشد، فقط بخاطر کیفیت صنایع دستی نیست. ترکیه زمانی با تولید سریال های فراوان و پخش آن در شبکه های اسپانیا توانست در طول یک سال میلادی حدود 40 درصد فروش مبلمان ترکیه را در بازار اسپانیا بالا ببرد. الان تبلیغات دنیا دیگر حالت برون گرا ندارد، بلکه درونگرا شده است و درونگرا اتفاقی است که در قالب فیلم و سریال رخ می دهد. یکی دیگر از تجربیات موفق در این زمینه به کشور کره جنوبی تعلق دارد. کره جنوبی با سریال ها و موسیقی پاپش ذهن تمام مردم دنیا را به خود مشغول کرده و بواسطه اینکه یک بازار مستعد در ناخودآگاه جمعی مردم دنیا ایجاد کرده، تمام محصولات فرهنگی و صنعتی را به راحتی به فروش می رساند.

او متذکر شد: ما الان در مدخل نگارش برنامه هفتم، پنج سال توسعه هستیم. یعنی اینکه روند پنج ساله آینده مدیریت کشور، تخصیص اعتبارات، توسعه و سایر موارد دارد انجام می شود و الان باید چانه زنی کرد تا بتوان در آینده درو کرد. اگر در این برنامه هم اسمی از صنایع دستی نباشد، باز هم همین مشکلات تکرار خواهند شد.

این کارشناس همچنین اظهار کرد: ما در صنایع دستی سند بالادستی نداریم و به این دلیل است که هر کسی هر کاری دلش می خواهد انجام می دهد. باید یک سند بالادستی در این حوزه داشته باشیم که مبنای حرکت قرار بگیرد.

رستمی نیز با اشاره به لزوم وجود کارشناسان مجرب برای بهتر کردن وضع این حوزه گفت: تا زمانی که اجازه ندهند افرادی که باید، درباره برنامه ها نظر دهند، شرایط به همین صورت باقی خواهد ماند. برای مثال اکسپو دبی سال 2009 اعلام شده بود اما ما عادت کرده ایم که یک شب مانده، تازه برنامه ریزی انجام دهیم.

صنعتگرانی که توهم هنرمندی دارند

او ادامه داد: تا مسیر درست نشود، هیچ چیزی اصلاح نمی شود. وزارت میراث فرهنگی به یکسری از افراد صنعتگر درجه هنری داده و این موضوع باعث شده تا توهم هنرمند بودن به ذهن این افراد راه پیدا کند. در نگاه این افراد ما صرفا یکسری افراد پولدار در تهران هستیم که کارهای آنها را فقط باید به فروش برسانیم.

هیاس حسینی در ادامه اظهار کرد: ما اصلا نمی گوییم اگر صنایع دستی را الان به ما بدهند، آن را به هوا خواهیم رساند؛ اما اگر این حوزه را به دست افرادی که آن را می شناسند و مطالعه کرده اند، بسپارند مسیر کم هزینه تر و با خطای کمتری طی خواهد شد.

پیشنهادهایی برای معاون جدید

در انتهای این نشست هر یک از کارشناسان و هنرمندان پیشنهادهای کارشناسانه خود را به معاون صنایع دستی جدید ارائه دادند. مرادخانی در همین راستا چنین پیشنهاد داد: ما در آستانه تدوین احکام برنامه هفتم، پنج ساله توسعه هستیم. با توجه به جایگاه کم رنگی که صنایع دستی در برنامه ششم داشت و تنها در دو ماده به آن اشاره شده بود، اگر معاونت صنایع دستی بتواند از طریق سازمان مدیریت و برنامه ریزی رایزنی کند و احکامی را در برنامه هفتم توسعه جای دهد که به کمک این احکام بشود اسناد بالا دستی را در برنامه هفتم توسعه قرار داد، میتوان خیلی از مشکلات را از طریق ساختار دولتی حل کرد.

وی ادامه داد: تدوین و نگارش سند توسعه صنایع دستی هم به نظر من یک خلأ بسیار جدی است چون این حوزه در اسناد بالادستی کشور ما چندان جایی ندارد و حضور در آن حوزه حداقل می تواند مبناهایی را ایجاد کند که هم قانونگذار و هم نهاد اجرایی با ارجاع به آنها سهم خواهی بیشتری برای این حوزه داشته باشد. مشکلاتی که در لایجه بودجه و تخصیص اعتبارات به سه حوزه میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی داده شده، در بودجه 1401 را بتوانند حداقل یک وضعیت متعادل ایجاد کنند. چرا صنایع دستی فقط باید 11 درصد دریافت کند؟

به نظر می رسد برای برطرف کردن چالش ها در تخصیص بودجه به صنایع دستی بیشتر توجه نشان داده شود تا دستشان برای اجرای پروسه های کاری بازتر باشد. به هیچ کدام از آمارهای قبلی همچنین نباید توجه کرد و باید یک نگاه واقع بینانه داشته باشیم وگرنه در دور باطلی که قبلی ها قرار گرفته اند، می افتیم و دیگر نمیتوان به راحتی از آن خارج شد.

رستمی نیز گفت: یک مشکل جدی ای که در وزارت خانه وجود دارد، بحث اجرا است. قانون وجود دارد، اما چیزی که افراد را ملزم به اجرای آن کند و افرادی که بر آن نظارت داشته باشند، به نظر می رسد که وجود ندارد. افرادی که صرفا منتظر هستند تا ساعت کاری شان تمام شود و بروند، مجری قانون نیستند و از آدمهایی باید بخواهند همراهی کنند که بتوانند در این حوزه کمک کنند و نظر کارشناسی داشته باشند. باید بپذیریم ایراداتمان کجاست، بررسی کنیم و واقعی به این موضوع نگاه کنیم و ایرادات را برطرف کنیم.

این امر در مدت زمان کوتاهی اتفاق نمی افتد و اگر واقعا می خواهیم پیشرفتی در حوزه صنایع دستی داشته باشیم، از همین امروز باید واقع بینانه به مسائل نگاه کنیم و مشخص کنیم که افراد در حوزه خودشان چقدر دانش دارند و بر این اساس طبقه بندی کنند؛ در غیر این صورت ما نتیجه ای نمیگیریم.

حسینی نیز پیشنهادی به این شرح ارائه داد: فرهنگ، رشدِ بسیار ضعیف و لاکپشتی دارد و نمیتوان خیلی معجزه کرد. حداقل انتظاری که من دارم این است که افرادی را به عنوان مشاور انتخاب کنند که این مسیر را بتوانند راهبردی پیش ببرند و راه حل هایی ارائه کنند که واقعا شدنی است و با مشورت کارشناسانی باشد که این حوزه را به خوبی می شناسند.

او با تأیید حرف های رستمی گفت: از یک سازمان فرسوده و پیر نمیتوان خیلی انتظاری داشت. برای اینکه برنامه ای نوشته شود ابتدا نیاز به یکسری کارشناس داریم. پیشنهادی که من دارم، این است که معاون صنایع دستی با توجه به رزومه ای که دارد، حداقل از افراد کارشناس در این حوزه استفاده کنند.