بررسی عواملی که سبب شدند تا راه تولید صنایع دستی سخت تر از قبل شود

خبرگزاری مهر/ این خبر پیرامون بررسی عواملی که سبب شدند تا راه تولید صنایع دستی سخت تر از قبل شود، برای شما نوشته شد.

فرآیند تولید صنایع دستی از طراحی گرفته تا مواد اولیه و بسته بندی با مشکلات جدی روبرو است. نبود برنامه جامع حمایتی برای تولید صنایع دستی سبب شده، هنرمندان مشکلات متعددی را تجربه کنند و صنایع دستی از خلاقیت، بروز شدن و کسب کاربردهای امروزی دور بماند.

هفتمین جلسه از نشست های خبرگزاری مهر درباره وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی با موضوع «مشکلات تولید صنایع دستی» برگزار شد و در این نشست، نرجس خاتون فیروزی، هنرمند سوزن دوز، هیاس حسینی، مدرس و هنرمند شیشه گر حضور داشتند و شهرام امیری، هنرمند معرق کار و صنایع چوب و فرهاد فلاح، مدیرکل دفتر حمایت از تولید صنایع دستی نیز به صورت مجازی نظرات و پیشنهادهای خود را ارائه دادند.

نرجس خاتون فیروزی، هنرمند رودوزی های سنتی، مدرس و پژوهشگر با بیان اینکه متولیان صنایع دستی کمترین سواد هنری را دارند، گفت: به نظر من طراحی های صنایع دستی هم خوب است اما جایی که طراحی بی ارزش می شود، هنرمند هم بی ارزش می شود. متأسفانه متولی صنایع دستی شناختی از مسائل و مشکلات صنایع دستی ندارد و هنرمندان نیز کاری به وزارت میراث فرهنگی ندارند.

به گفته او دستگاه های مختلفی در کشور متولی آموزش صنایع دستی هستند، سازمان فنی حرفه ای، وزارت فرهنگ و ارشاد و همینطور وزارت میراث فرهنگی و این موازی کاری سبب شده که هیچ نهادی مسئولیت برعهده نگیرد.

فیروزی پیرامون بررسی عواملی که سبب شدند تا راه تولید صنایع دستی سخت تر از قبل شود، گفت: امتحانات کتبی که سازمان فنی و حرفه ای برگزار می کند، مورد تأیید اساتید رشته های مختلف صنایع دستی نیست و ایرادات زیادی دارد اما برای دریافت مجوز آموزشگاه، هنرمندان ناچارند این آزمون های اشتباه را پشت سر بگذارند.

این هنرمند صنایع دستی درباره طراحی های بروز شده صنایع دستی گفت: مشکلی در این باره وجود ندارد و جوانان خلاق زیادی در این زمینه فعالیت می کنند که باید حمایت شوند.

او همچنین به برگزاری جشنواره های صنایع دستی و داوری های غیرحرفه ای آنها اشاره کرد و گفت: کارمند معاونت صنایع دستی متخصص و هنرمند نیست که بتواند نظر کارشناسی بدهد. اما متأسفانه می بینیم که آنها جزو داوران محسوب می شوند.

هیاس حسینی، مدرس و هنرمند شیشه گر نیز در این باره گفت: متأسفانه ایران گردشگر هنری ندارد و صنایع دستی ما گرفتار تولید انبوه شده است. خیابان ویلا مرکز فروش سازمانی صنایع دستی است و کمتر گردشگر خارجی برای خرید صنایع دستی به این خیابان می آید مگر اینکه راهنمای تور، آنها را به این خیابان بیاورد و راهنما هم 30 درصد فروش را از مغازه دار می گیرد.

به عقیده حسینی طراحی و بسته بندی مشکل صنایع دستی نیست بلکه مشکل در این است که کار خوب برای عرضه وجود ندارد. او گفت: هنرمند صنایع دستی برای تولید یک اثر شاخص هنری ممکن است نزدیک یکسال زمان بگذارد اما چون این اثر هنری قیمت ارزانی ندارد، هرکسی آن را نمی خرد.

در ادامه فیروزی نیز گفت: در گذشته راهی وجود داشت که سوزندوزی های فاخر را به خارج از کشور صادر می کردیم اما الان همان راه نیز وجود ندارد و در داخل ایران نیز کمتر کسی است که توان خرید سوزن دوزی گران قیمت را داشته باشد.

موزه صنایع دستی وجود ندارد

او با تاکید بر اینکه موزه صنایع دستی در کشور وجود ندارد، گفت: از 17 سالگی به تمام نقاط دور و نزدیک ایران سفر کردم از کلات نادری تا ممقان تبریز، پای درد دل تمام سوزن دوزان پیشکسوت نشستم و با حوصله هنر آنها را یاد گرفتم و حالا 180 نوع سوزن دوزی را آموخته ام و همه آنچه یاد گرفته ام را در اندازه کوچک دوخته و به دیوار آویخته ام اما هنوز معاونت صنایع دستی از همه نمونه های صنایع دستی کشور، موزه ای نساخته است.

او همینطور به گرانی ابریشم برای هنرمندان سوزن دوز اشاره کرد که قیمت هر کیلوگرم ابریشم حدود سه و نیم میلیون تومان است.

حسینی نیز در ادامه صحبت های فیروزی گفت: صنایع دستی، صنایع ملی و صنعت به هم وابسته اند اما طی سالهای گذشته صنایع دستی ضعیف و ضعیف تر شده و اغلب هنرمندان دیگر دانش و توانایی گذشته را ندارد.

او با اشاره به اینکه وعده «چرخاندن چرخ مملکت با صنایع دستی» یک شعار بزرگ است که به هنر آسیب وارد می کند، گفت: طراحان موفقی در زمینه صنایع دستی وجود دارند و هنرمندان برای تولید صنایع دستی فاخر وقت زیادی می گذارند در حالی که هنرمندان کشورهایی مانند چین یا هند چنین وقت و دقتی را برای صنایع دستی نمی گذارند. هنر ایرانی هنر شلوغ و پر تزئینی است. از معماری گرفته تا صنایع دستی و به همین دلیل کار خوب نتیجه هماهنگی یک گروه است نه یک فرد.

طراحی جهان بینی است

این هنرمند شیشه گر گفت: خواسته های جامعه ما را هنرمندان ترکیه و هند تأمین می کنند، چرا که ارتباط هنرمندان با مردم قطع شده در حالی که در گذشته جامعه کوچکتر بود، هنرور از دل مردم بیرون می آمد و نیازها و سلایق آن را می شناخت اما امروزه هنرمند تافته جدابافته شده و از نگاه بالا به پایین جامعه را نگاه می کند. این درحالی است که هنرور باید جامعه شناس و روانشناس باشد.

او با تاکید بر اینکه مواد اولیه نقش اصلی را در تولید صنایع دستی ایفا نمی کند، گفت: صنایع دستی خلاق نتیجه ایده پردازی ناب است و نبود طراحی درست به مثابه فقدان جهان بینی است. ما در گذشته در همه جوانب زندگی تئوریسین و ایده پرداز داشتیم اما سالهاست تئوریسین ها از غرب می آیند شیوع پاپ آرت و مکتب فرانکفورت همگی نشان از همین قضیه دارد.

حسینی با اشاره به اینکه نباید به هنر و هنرمند نگاه دلسوزانه داشت گفت: متأسفانه جوانان امروز انگیزه ای برای کارکردن ندارند.

او معتقد است که کار هنری کار هوشمند است وگرنه اسم او را باید صنعتگر گذاشت.

نبود هماهنگی معاونت صنایع دستی با دستگاه های دیگر

شهرام امیری، هنرمند معرقکار که به صورت مجازی نشست را همراهی کرد، گفت: مشکل تولید صنایع دستی ربطی به معاونت صنایع دستی ندارد بلکه به سازمانهای دیگری چون اداره برق، گاز، مالیات، شهرداری مربوط می شود و نبود قانونی که معافیت ها را قبول کند.

او گفت: بزرگترین تفاوت صنایع دستی با دیگر صنایع این است که نیازهای متخصصان آن متفاوت است و انتظار هنرمندان این است که معاونت صنایع دستی برای هموار سازی تولید با دیگر دستگاه های مرتبط تفاهمنامه هایی امضا کنند تا بخش فرهنگی مملکت بتواند رشد کند. برای نمونه هنرمندی برای تولید صنایع دستی مغازه ای را اجاره می کند اما چون مغازه است باید مالیات دهد. تمام منبت کاران مبلمان ایران مغازه های کوچکی نیاز دارند که بتوانند در آن با یک میز و گیره هنر خود را اجرا کنند اما اتحادیه ها مغازه ها را پلمپ می کنند در حالی که پلمپ به آنها ربطی ندارد.

او در ادامه گفت: یک بازرگان و تاجر را معرفی کنید که برای واردات مواد اولیه صنایع دستی از معافیت مالیاتی برخوردار شود. بدین ترتیب مواد اولیه با نبود همین معافیت های واردات گرانتر از هنر می شود و میتوان این مشکل را با همکاری اتاق بازرگانی حل کرد. همچنین مشاغلی مربوط به تجهیزات تولید صنایع دستی هست که پروانه تولید ندارند. برای نمونه هیچ مغارسازی پروانه تولید ندارد. اصلاً معاونت صنایع دستی برنامه ای برای حمایت از تولید ابزارآلات ندارد.

امیری در ادامه گفت: باید انقلابی دز زمینه حقوقی و قانونی رخ دهد. ما ایرانی ها تولید صنایع دستی و فرش را بلدیم اما بلد نیستیم خودرو تولید کنیم، ما بلدیم از هیچی همه چی بسازیم، هنرمند می تواند در کوچکترین فضا بزرگترین کارها را بسازد.

هنرمند در مرکز تجاری نمی تواند مغازه اش را کارگاه بداند

در همین رابطه فرهاد فلاح، مدیرکل دفتر حمایت از تولید صنایع دستی توضیح داد: پلمب کارگاه ها توسط اتحادیه غیرقانونی است اما تا قبل از تصویب قانون حمایت از استادکاران صنایع دستی رایج بود گرچه منتفی نشده اما کم شده است.

او از امضای تفاهمنامه ای بین سازمان بسیج اصناف و بازاریان کشور و معاونت صنایع دستی خبر داد که طبق آن اتحادیه ها حق ورود به کارگاه های صنایع دستی را ندارند و از هنرمندان صنایع دستی درخواست کرد که اگر چنین اتفاقی رخ داد، حتماً موضوع را برای پیگیری به معاونت صنایع دستی استان نشان خبر دهند.

او گفت: کارگاه، فروشگاه و مغازه تعاریف جداگانه ای دارد. تولید صنایع دستی در کارگاهی که تنها 20 درصد فضای خود را به عرضه محصولات و تولیدات خودش اختصاص دهد، از مالیات معاف است، هنرمند می تواند در یک واحد آپارتمانی با شرط موافقت همسایگان هنر خود را تولید کند اما درباره مغازه شهرداری ها مالیات خود را اخذ می کنند و درخواست ما این است که جامعه هنرمندان تعاریف را در نظر بگیرند. هنرمندی که در یک مرکز تجاری یا در میدان نقش جهان اصفهان مغازه ای را می گیرد نمی تواند آن را کارگاه بنامد.

فلاحی درباره همکاری دستگاه های مرتبط با هنرمندان صنایع دستی نیز توضیح داد: آئین نامه ماده 15 قانون حمایت از تولیدکنندگان و استادکاران صنایع دستی شهریور امسال مصوب شد و مهندس ضرغامی بلافاصله آن را به وزرای نفت و نیرو ابلاغ کرد تا غیر از تولیدکنندگان خانگی، تعرفه بخش صنعت درباره انرژی به هنرمندان صنایع دستی اختصاص یابد.

او گفت: اما درباره گاز تعرفه بخش صنعت نسبت به پارسال سه برابر شده و ترجیح دادیم این موضوع را مطرح نکنیم، چرا که به ضرر هنرمندان تمام می شود.

چرا فنی و حرفه ای هم وارد حوزه آموزش صنایع دستی شد؟

فلاح درباره ورود سازمان فنی و حرفه ای به آموزش صنایع دستی نیز گفت: در سال 1388 وقتی بحث بیمه اجتماعی برای قالیبافان و صنعتگران انفرادی که کارفرما ندارند، مطرح شد قرار شد دولت کارفرمای آنها شود و از آنجایی که باید فیلتری وجود داشت تا هرکسی خودش را به عنوان هنرمند صنایع دستی معرفی نکند، سازمان فنی و حرفه ای قبول کرد که آزمون هایی در این باره برگزار کند اما تا سال گذشته هر هنرمندی که می خواست بیمه خود را تمدید کند باید سالانه در این آزمون ها نمره قبولی می گرفت اما با تأیید هیأت مقررات زدایی وزارت اقتصاد و دارایی قرار شده از امسال هر هنرمند فقط یک بار آزمون مهارت دهد، چون توانایی و مهارت هنرمندان با گذشت سالها بیشتر می شود نه کمتر و این امر شامل هنرمندان و صنعتگرانی که سالهای گذشته در این آزمون شرکت کرده اند نیز می شود.

در ادامه حسینی با اظهار ناراحتی از اینکه معاونت صنایع دستی باید شأن و منزلت هنرمندان را به آنها بازگرداند، گفت: باید هنرمندان درجه بندی شوند و طبق رتبه بندی درباره آنها اظهار نظر شود. مثلاً اینکه می گویند برای هنرمندان صنایع دستی از کمیته امداد وام درخواست شده به شأن بسیاری از هنرمندان لطمه وارد می کند. صنایع دستی به انقلاب و جراحی کامل نیاز دارد.

امیری نیز در تکمیل این صحبت ها افزود: برای برگزاری کنسرت باید از وزارت ارشاد مجوز گرفت اما برای برگزاری نمایشگاه صنایع دستی از معاونت صنایع دستی اجازه گرفته نمی شود و این می شود که هرجایی به خودش اجازه می دهد جشنواره ای برگزار کند و اسم صنایع دستی را نیز به آن اضافه کند. باید جلوی این موازی کاری ها گرفته شود.

فلاح نیز در ادامه گفت: متأسفانه در ایران بخش صنعت را برای اشتغالزایی تقویت نمی کنند و کارخانه نمی سازند. ارزان ترین راه اشتغال از طریق صنایع دستی است که با یک تا 100 میلیون تومان میتوان شغل ایجاد کرد، این کار پرورش هنرمند نیست بلکه تربیت صنعتگر است.