تل حکوان در بدترین شرایط نگهداری می شود

ایسنا/ براساس آخرین خبرهای بدست آمده و گزارشات منتشر شده، تل حکوان در بدترین شرایط نگهداری می شود.

سیاوش آریا، پژوهشگر و کنشگر میراث فرهنگی آخرین وضعیت تل حکوان را اینگونه شرح داد: نامش حکوان است برگرفته از روستایی به همین نام، اما بختش تیره تیره، آنچنان که باید به روزگار اندوهبارش گریست، گریه ای از خون. شاید اگر می دانستیم که در اینجا به گفته باستان شناسان روزگاری یکی از پایگاه های مهم و راهبردی هخامنشیان بوده، دست به تاراج آن نمی زدیم، ولی با وجود بودن تابلو شناسایی بنا که خود به یادگاری تاریخی تبدیل شده و ارزش آن را نیز بازگو کرده است، باز با بی مهری و نامهربانی مردم منطقه و روستاهای پیرامونی روبرو شده و در گذر سالهای گذشته، بارها و بارها به آن دست برد زده اند تا جایی که به گفته یکی از بومیان منطقه، دیگر چیزی برای بیرون آوردن از زیر خاکش وجود نداشته و چند سالی است که دیگر دست از سرش برداشته اند!

او اشاره کرد که همین دست اندازی های پی در پی که هنوز هم آثار نابخردی آن پابرجاست و برداشت خاک از محوطه ای که روزگاری رونق ویژه ای داشته و جایگاه آمد و شد بزرگان هخامنشیان بوده، سرنوشت شومی را برای آن رقم زده است.

این فعال میراث فرهنگی پیرامون اینکه تل حکوان در بدترین شرایط نگهداری می شود، گفت: در سالهای گذشته، بومیان منطقه و مردم روستاهای پیرامونی با کندوکاوهای غیرمجاز به درازای چندین متر به لایه های باستان شناسانه این محوطه باستانی آسیب های برگشت ناپذیری را وارد کرده و ساختار بنا را به هم ریخته و از هم گسسته اند. همچنین بیشتر بلوک ها و تکه های سنگی مربوط به دوره هخامنشی که در پی و شالوده بنا وجود داشته و گویای معماری ویژه ای از این دوره تاریخی شده، در گذر سالها ربوده یا شکسته و نابود شده و شمار اندکی از آنها نیز در جای جای این تپه ارزشمند تاریخی و فرهنگی ریخته و رها شده است.

دردناک تر آنکه، تل هخامنشی حکوان که به گفته یکی از بومیان منطقه تا چند دهه پیش، بیش از دو هکتار و دویست متر گستردگی داشته و دارای سند هم بوده، با دست اندازی ها و برداشت خاک از روی آن، اکنون به تپه ای کوچک با مساحتی نزدیک به 500 تا 600 متر تبدیل شده و همین بخش هم از آسیب ها و نامهربانی های انسانی در امان نمانده است.

آریا پیرامون اینکه تل حکوان در بدترین شرایط نگهداری می شود، افزود: گذر جاده از روی عرصه تپه و ساخت و سازها در حریم درجه یک آن و برافراشتن تیرهای برق در نزدیکی محوطه و رویش انبوه خار و خاشاک روی تپه از دیگر دشواری های پیش روی این محوطه هخامنشی است.

این فعال میراث فرهنگی به نتیجه پیگیری های خود برای نجات این محوطه باستانی اشاره کرد و گفت: اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان فارس به انگیزه کمبود شدید بودجه و نیروی انسانی کافی در یگان حفاظت میراث فرهنگی، نتوانسته است به درستی از این یادمان ملی تاریخی پاسداری و نگهبانی کند و آن را در گوشه ای به حال خود رها کرده است. حتی در چندین دهه گذشته، هیچگونه کاوش های باستان شناسی در این محوطه انجام نشده تا بتوان به پرسش های موجود پاسخی درخور و علمی داد و رازهای پنهان و سر به مهر آن را گشود.

او در ادامه با اشاره به خطر نابودی یادمان های تاریخی در سایه بی تفاوتی و بی توجهی ها بیان کرد: بی تفاوتی گریبان گیر بیشتر کارشناسان و جامعه دانشگاهی و علمی شده و همگی از کنار چالش های میراث فرهنگی و دشواری های پیش روی یادمان های تاریخی و ملی و تکرارناپذیر کشور به آسودگی و سادگی میگذرند که بیگمان یکی از انگیزه های این بی تفاوتی ها می تواند افزایش دست اندازی ها به یادمان های تاریخی و همچنین فراوانی و گستردگی شمار یادمان های تاریخی و فرهنگی کشور باشد.

سیاوش آریا همچنین با علیرضا جعفری زند، باستان شناس با گرایش دوران تاریخی که تل حکوان را از نزدیک چندین بار دیده، گفت و گویی داشته که او نیز تایید کرد: این تپه باستانی به انگیزه دست اندازی های فراوان و کندوکاوهای غیرمجاز سودجویان اموال تاریخی و فرهنگی و با گذشت زمان بسیار آسیب دیده و حتی میتوان گفت به سبب بی توجهی و سهل انگاری از میان رفته و نابود شده است. همچنین دست اندازی های کشاورزان و زمین داران تا به عرصه و روی تپه نیز رسیده است.

این باستان شناس از وضعیت موجود یادمان های تاریخی به ویژه مربوط به دوره هخامنشی گله کرد و افزود: برخی از محوطه های تاریخی ارزشمند دوره هخامنشیان با گذشت زمان آسیب دیده اند، ولی آسیب های وارده و ویرانی محوطه ها و یادمان های تاریخی دوره هخامنشی در چند دهه گذشته بسیار زیاد بوده و حتی به اندازه همه 2500 سال گذشته، ما در این دوران معاصر به آنها آسیب رسانده ایم. این آسیب ها یا به گونه شخم زدن تپه ها و محوطه های هخامنشی همانند همین تل حکوان بوده یا با دست اندازی ها و کندوکاوهای غیرمجاز سوداگران اموال تاریخی و فرهنگی صورت گرفته است. شوربختانه با وضعیت پیش رو، محوطه ها و یادمان های هخامنشی روز به روز آسیب بیشتری دیده و کم رنگ تر و از چهره تاریخ به آرامی پاک خواهند شد. بدون اینکه کاوش های علمی باستان شناسی در آنها انجام شده باشد.

جعفری زند ادامه داد: شوربختانه ما تا زمانی که یک محوطه یا بنا و یا اثر تاریخی را از دست ندهیم، متوجه ارزش و اهمیت آن نخواهیم شد. تازه شاید هم بسیاری از افراد متوجه همین موضوع و نابودی یادمان های تاریخی نشوند. همچنین باید دانست که آگاهی های ما از یادمان های برجای مانده از دوره هخامنشی و تاریخ این دوره بسیار اندک و ناچیز است و همین داده ها هم مربوط به چهل تا پنجاه سال پیش است و در چند دهه گذشته چیزی بر دانش ما افزوده نشده است؛ زیرا هیچگونه کاوش باستان شناختی انجام نشده یا اگر بوده، بسیار محدود بوده و بیشتر به بررسی های باستان شناختی پرداخته شد. باید دانست که در چندین سال گذشته در سرزمین پارس که خاستگاه هخامنشیان بوده، تنها در تل آجری مرودشت کاوش های باستان شناسی انجام شده و دنباله دار بوده است.

محمد تقی مصطفوی، باستان شناس، مترجم و نویسنده در کتاب اقلیم پارس درباره تل حکوان نوشت: تل حکوان از تپه هایی است که تکه های سفال های پیش از تاریخ در دامنه آن پیدا شده و در بهار سال 1338 خورشیدی با موافقت اداره کل باستان شناسی بر پایه درخواست جلال آرین، مالک روستای پیرامونی و از سوی اداره باستان شناسی استان فارس مختصر خاکبرداری و گمانه علمی در آن انجام گرفت و در نتیجه، بنایی از دوره هخامنشی در تپه نام برده آشکار شد که آن را روی شالوده سنگی سپیدی که درازای آن از شمال باختری (غربی) به جنوب خاوری (شرقی) نزدیک 24 متر و پهنای آن کمابیش 10 متر است، ساخته بودند.

همچنین آثار دیوارهای خشتی و اتاق ها در بالای صفه ای که از شالوده نام برده پدید می آمد، کشف شده است. کشف بنای هخامنشی یادشده می رساند که همان گونه که احتمال داده میشد در مسیر راه شاهی میان پارسه (تخت جمشید) و شوش بناهای کوچکی از آن دوران برای توقف و آسایش شاهنشاهان هخامنشی ساخته بودند و از آنها نیز برای ناهارخوری و شکارگاه هم استفاده میشده است. همچنین با نگرش به مسافت پارسه با قصر ابونصر شیراز کمابیش با مسافت قصر ابونصر تا تل حکوان کوار برابر است و به خوبی میتوان نشان داد که قصر ابونصر نخستین نشیمنگاه (منزلگاه) راه شاهی نام برده شده و تل حکوان دومین نشیمنگاه آن از سوی پارسه (تخت جمشید) بوده است.

اما جعفری زند، باستان شناس دیدگاه دیگری دارد و در این باره گفت: به دید من تپه حکوان کوار یکی از پایگاه های مهم و بزرگ دوره هخامنشیان بوده که از اهمیت ویژه ای در آن دوران برخوردار بوده که میتوان آن را با محوطه هخامنشی جن جان در فهلیان نورآباد پارس سنجید. حتی از دید من باید تل حکوان بزرگتر از تپه جن جان هم بوده باشد که در گذر زمان و با دست اندازی های سودجویان بخشهای زیادی از آن به آرامی از میان رفته است و بیشتر بلوک های سپید سنگی آن ربوده اند یا نابود شده است.