دال پلان یکی از بازی های سنتی استان لرستان است

میراث آریا/ براساس آخرین خبرهای بدست آمده، دال پلان یکی از بازی های سنتی استان لرستان است.

یکی از نکات جالب در دال پلان قدرت نمایی افراد در پرتاب و نشانه گذاری سنگ است؛ بحث و جدل های طرفین در خصوص فاصله دال ها با هم یا فاصله افراد برای پرتاب سنگ نیز به بازی جذابیت خاصی می بخشد، همچنین تمرکز افراد برای ضربه زدن به دال ها در جای خود تماشایی است.

از دیگر مواردی که دال پلان را به یک بازی پرطرفدار تبدیل کرده گروهی بودن آن است که نشان از تمایل به کارهای گروهی میان افراد در سنین مختلف است. مردم لرستان با انجام این بازی سنتی، به نوعی توانایی خود را در نشانه گیری به معرض نمایش می گذارند.

دال پلان را میتوان هم به صورت انفرادی و هم به صورت تیمی برگزار کرد. در حالت تیمی حداکثر بازیکنان پنج نفر است که سه نفر آنها بازیکنان اصلی و دو نفر دیگر ذخیره خواهند بود. با شروع بازی، هر کدام از بازیکنان می توانند یک قطعه سنگ را به طرف سه دال حریف بزنند. بگونه ای که دال کاملاً سرنگون شود. بازیکنان می توانند به ازای هر دالی که می اندازند، یک سنگ جایزه بگیرند و همان لحظه پرتاب کنند. ممکن است یک بازیکن با یک پرتاب، دو سه دال حریف را همزمان سرنگون کند. چنانچه بازیکنی با یک پرتاب دو سنگ را بیندازد، دو پرتاب جایزه میگیرد. بهتر است اطراف زمین بازی دال پلان با طناب محصور شود تا هنگام انجام بازی، تماشاگران آسیب نبینند.

نحوه امتیازدهی در دال پلان حداقل امتیاز برای اتمام یک مسابقه دال پلان، نُه امتیاز است. برای کسب این امتیاز باید حداقل سه دور و حداکثر 9 دور بازی شود. برای مثال اگر تیم الف، سه دال تیم الف را بیندازد ولی هیچ یک از دال های خودش سرنگون نشده باشد، بازی در دور اول سه صفر می شود و بازی در دورهای بعد ادامه پیدا می کند تا یک تیم به امتیاز نُه برسد.

نحوه چیدن دال ها و فواصل: هر تیم دارای سه دال است که باید آنها را دقیقاً در راستای دال های حریف و در خط مستقیم و با فاصله یک و نیم متر از یکدیگر به صورت ستونی پشت سر همدیگر بکارد. فاصله اولین دال هر تیم با تیم مقابل باید بسته به رده سنی بازیکنان، بین ده تا شانزده متر باشد.

هر دسته در جایی که ایستاده اند سه عدد سنگ به عنوان هدف که هر یک تقریبا بطول 25 و بعرض 15 سانتیمتر است طوری در محل خود (روبروی دسته مقابل) پشت سر هم قرار می دهند که فاصله سنگ ها یک متر باشد و این سنگ ها را به صورت عمودی در یک خط مستقیم در زمین فرو می کنند که راست بایستد. بنابراین اکنون هر دسته سه عدد سنگ خود را که به آن، دال (DAL) یا هدف می گویند، در کنار خود و روبروی سه دال دسته مقابل قرار داده اند که حدودا به فاصله 10 الی 20 متر دورتر از آنها و روبرویشان ایستاده اند.

قوانین بازی

هر دسته که زودتر دال ها (هدف ها) را در زمین فرو کرده باشند برای اینکه دسته مقابل را با خبر کرده باشند، تا شروع بازی را نصیب خود کنند می گویند:

"دال ادسم گایل بستم" dal _ e _ dasem gayel bastem یعنی (هدف در دستم گاوها را بستم).

اکنون دسته ای که بازی را شروع می کند باید هر نفر یک سنگ که به وزن و اندازه توانایی جسمی او است به طرف دال های دسته مقابل پرتاب کند. البته اندازه سنگی را که به طرف دال ها پرتاب می کنند اختیاری است اما معمولاً این سنگ ها را به اندازه دو مشت و به شکل کروی یا بیضی انتخاب کرده و بسوی هدف ها پرتاب می کنند.

بعضی مواقع ممکن است یکی از دسته ها یک نفر کم داشته باشند، که در این صورت دسته مذکور حق دارد یک سنگ اضافه پرتاب کند. در هر صورت دسته ای که افرادش سنگ ها را پرتاب کرده باشند کنار می کشند تا افراد دسته مقابل به طرف دال های آنان سنگ پرتاب کنند.

هر دسته اگر یک دور کامل یا یک دور غیرکامل که شرح داده خواهد شد، هر سه دال دسته مقابل را بیاندازد، برنده بازی خواهد شد. یک دور کامل بنا بر قرار داد اولیه معمولاً شامل پنج مَرَه (marra) یا همان، پنج دور بازی، که یک دور کامل است، است و به این صورت است که اگر دسته ای بتواند با پرتاب سنگ در یک دور بازی هر سه دال دسته مقابل را بیاندازد و دسته مقابل با پرتاب سنگ نتوانسته باشد حتی یک دال از آنها را بیاندازد، این خود یک «مره» (یک دور بازی) حساب می شود و اگر پنج بار هر سه دال دسته مقابل را به همین صورت بیاندازند پنج «مره» محسوب می شود که همان یک دور کامل است و این دسته برنده بازی است.

حال ممکن است دسته مذکور با دور غیر کامل برنده این بازی شوند که آن عبارت است از 10 تیل (til) که همان نیم یا نصف است. بنابراین هر «مره» دو برابر «تیل» است. برنده شدن در 10 تیل به این صورت است که اگر دسته ای هر سه دال حریف مقابل را انداخته باشد و حریف مقابل هم یک یا دو دال از سه دال دسته مذکور را بیاندازند این دسته، برنده یک تیل هستند و اگر به همین صورت بازی ادامه پیدا کند بعد از برنده شدن 10 تیل بازی را برده اند.

بیشتر مواقع ممکن است دسته ای با چند مره و چند تیل بازی را ببرد، به این صورت که مثلا با 2 مره و 6 تیل، یا 3 مره و 4 تیل، یا 4 مره و 2 تیل بازی را ببرند. در هر صورت اگر یک مره تمام شود جای دو دسته عوض نمی شود اما اگر یک دور بازی با یک تیل تمام شود هر دو دسته محل خود را با یکدیگر عوض می کنند.

در این بازی اگر یک نفر از دسته ها با پرتاب سنگ یک دال از حریف مقابل را بیاندازد در همان یک دور باید یک سنگ اضافه به عنوان جایزه پرتاب کند. و اگر دو دال از حریف مقابل انداخته باشد در همان دور می تواند دو سنگ دیگر پرتاب کند.

اگر یک نفر از دسته ای به تنهایی و با بردن جایزه پرتاب سنگ هر سه دال حریف مقابل را بیاندازد و حتی یک دال از دسته خودش افتاده نباشد، به یاران آن یک نفر می گویند شما مرده اید به این معنا که در دور بعدی حق ندارید سنگی پرتاب کنید. پس در دور بعدی آن یک نفر مقابل دسته حریف قرار می گیرد و باید در این دور با پرتاب سنگ و انداختن دال های حریف، یاران خود را زنده کند که در این صورت اگر یکی دو دال را انداخته باشد یاران او هم می توانند به طرف دال حریف مقابل سنگ پرتاب کنند.

تقویت مهارت ها در این بازی

-نشانه گیری

-هماهنگی چشم و دست

-قدرت دست

-تعامل گروهی

براساس مقاله دال پلان یکی از بازی های سنتی استان لرستان است، باید بدانید که مشاهده چنین صحنه هایی در دامان طبیعت انسان را به وجد می آورد و شاید افراد تنها چند ساعتی در دنیای ماشینی امروز احساس زنده بودن داشته باشند. به نظر می رسد احیای بازی های بومی و محلی مانند دال پلان می تواند علاوه برایجاد سرگرمی و گذراندن اوقات فراغت بستری برای معرفی این بازی ها در سطح ملی و حتی جهانی باشد.