مردم چه میزان از صنایع دستی خراسان رضوی باخبرند؟

ایسنا/ بدنبال آخرین خبرهای بدست آمده، این پرسش مطرح می گردد که مردم چه میزان از صنایع دستی خراسان رضوی باخبرند؟

خراسان رضوی میان سایر مناطق ایران یکی از غنی ترین و گسترده ترین هنرهای صنایع دستی را در خود جای داده و همواره سعی دارد در کنار موضوع زیارت از این مقوله نیز به عنوان رشد گردشگری و توسعه پایدار اقتصادی خود استفاده کرده و به حفظ و اشاعه ارزش های فرهنگ خود کمک کند.

همانگونه که می دانیم، صنایع دستی بیانگر صنعت و هنر نیاکان و نشان دهنده ذوق و هنر مردم هر منطقه از یک کشور است؛ به عقیده صاحب نظران رمز ماندگاری، حیات فرهنگی و اقتصادی صنایع دستی در کشور به واسطه نگاهی جهانی رقم می خورد، چرا که صنایع دستی بخشی از صنعت گردشگری را در دست دارد.

از همین رو خراسان نیز از این قاعده مستثنی نیست و در جهت جهانی شدن هنرهای خود در تلاش است؛ بر همین اساس در چند سال گذشته نمایشگاه هایی در فصول مختلف برگزار کرده تا بتواند هنرهای مناطق خود را به زائران و مجاوران بشناساند و امسال نیز در ایام نوروز این نمایشگاه و بازارچه به همین منظور برگزار شده است.

در همین راستا، با تعدادی از کارآفرینان و فعالان حوزه صنایع دستی خراسان رضوی که در این بازاچه حضور داشتند، گفت وگویی انجام داده ایم که در ادامه می آید.

هنر فرت بافی

کلثوم اندی، کارآفرین و معین اقتصادی در عرصه فرت بافی پیرامون اینکه مردم چه میزان از صنایع دستی خراسان رضوی باخبرند؟ اظهار کرد: فرت بافی یکی از صنایع دستی است که در کاشان، یزد، اصفهان و خراسان بزرگ تولید و استفاده می شود. قدمت این هنر در خراسان رضوی به بیش از 150 سال می رسد.

وی ادامه داد: همانگونه که گفته شد، پیشینه این صناعت دست به 150 سال گذشته و حتی بیشتر از آن باز می گردد. با توجه به اینکه آن زمان مانند امروز دستگاه های پیشرفته ای وجود نداشت، مردم با دستگاه های پنبه ریسی ساده موجود پنبه های خود را تبدیل به نخ و از این نخ ها برای دوخت لباس و سایر وسایلی که از جنس پارچه بوده است، استفاده می کردند.

اندی بیان کرد: این کار ادامه داشت تا اینکه دستگاه هایی ساخته و با استفاده از این دستگاه ها پارچه های متنوعی نیز تولید شد. از گذشته تا امروز نیز از این صنعت به عنوان فرت بافی یاد می شود و کاربردهایی چون تهیه پارچه، روسری، شال، حوله، لباس نوزاد، جاجیم، پادری، باند بیمارستانی و... دارد.

این کارآفرین اظهار کرد: البته که باید گفت محصولات ما توسط خانواده های آسیب دیده اعم از زندانیان، خانواده های تحت پوشش بهزیستی و کمیته امداد تولید می شود و درآمد حاصل از فروش این محصولات نیز به این افراد داده خواهد شد.

اندی بیان کرد: در حال حاضر بالغ بر 2000 کارگاه در استان فعالیت دارد که در این کارگاه ها تعداد زیادی مشغول به کار هستند؛ بگونه ای که تنها در یکی از روستاهای تربت جام 1700 دستگاه فرت بافی فعال است و افراد زیادی در این پیشه مشغول بکار هستند.

هنر گوهرتراشی

از دیگر صنایع دستی رایج در خراسان رضوی که در جهان نیز شناخته شده، میتوان به هنر گوهرتراشی اشاره کرد که در اشکال و برای استفاده های مختلفی به فروش می رسد.

در ادامه فاطمه جعفری، کارآفرین حوزه گوهرتراشی که در شهرستان تربت جام فعالیت می کند، گفت: سنگهای موجود در صنعت گوهرتراشی از کوه های اطراف تربت جام براساس شناختی که از سنگ ها وجود دارد، استخراج می شود و از عقیق های استخراج شده در ساخت انواع زیورآلات، اشیای زینتی و تندیس ها استفاده می شود.

وی در خصوص تاریخچه این هنر در تربت جام بیان کرد: من اصالتا تربت جامی نیستم اما این هنر به نوعی شغل و حرفه خانوادگی من محسوب می شود. از زمانی که در تربت جام ساکن شدم، با تحقیقی که در خصوص کوه های اطراف داشتم، متوجه شدم کوه های اطراف تربت جام غنی از سنگ هایی چون عقیق، کوارتز، آمیتیس و جاسپر است؛ از این رو به این حرفه مشغول شدم و در واقع اولین کارآفرین این حوزه هستم که حدود هشت سال سابقه کار دارم.

جعفری عنوان کرد: در حال حاضر من در این حوزه کارگاه آموزشی دارم و خوشبختانه توانسته ام با کشف این نعمت از دل کوه برای افراد زیادی اشتغالزایی کنم و آنها را به درآمدزایی برسانم.

وی در خصوص نحوه شناخت سنگ ها افزود: با توجه به اینکه نحوه شناخت سنگها بیشتر با کسب تجربه امکان پذیر است، لذا افزایش تجربه در این حوزه کشف و شناخت سنگها را به راحتی برای فرد فراهم می کند.

این کارآفرین حوزه گوهرتراشی ادامه داد: برای تشخیص اصل بودن سنگ عقیق یکی از متداول ترین روش ها این است که ببینیم آیا نور را از خود عبور می دهد یا خیر. دومین روش نیز این است که سنگهای ساخت بشر یک دست است اما سنگهای طبیعی یکدست نیست.

جعفری در خصوص استقبال مردم از این هنر گفت: مردم از گذشته سنگ های عقیق یمن و یشم که تک رنگ و بدون رگه بود را می شناختند و به سراغ آن می رفتند اما در حال حاضر مردم از همه نوع سنگ استقبال کرده و زیبایی طبیعی آن را می بینند، چرا که برخی از افراد به خواص این سنگ ها که یک نعمت الهی است، پی برده اند.

وی بیان کرد: باید گفت که هر یک از سنگها خواص و انرژی های منحصر بفردی دارد و برای درمان بیماری های مختلفی استفاده می شود. به همین دلیل است که مردم کشورهای اروپایی از سنگها برای درمان بیماری و جذب انرژی کمک می گیرند.

هنر چرم دوزی

در ادامه نیز به سراغ فاطمه محمدی، کارآفرین و هنرمند فعال در عرصه چرم دوزی رفتیم.

وی در خصوص این صنعت بیان کرد: چرم دوزی یا سراجی یکی از انواع صنایع دستی ایران است که از دیرباز در مناطق مختلف کشور رونق داشته و تامین کننده نیازهای مختلف مردم بوده است. امروز در چرم سازی صنعتگران پس از دباغی پوست به ساخت انواع کیف های چرم مردانه و زنانه، کمربند، کفش های چرم و... می پردازند.

وی در خصوص تاریخچه این صنعت در ایران عنوان کرد: تاریخ دقیقی از پیدایش صنعت چرم در ایران وجود ندارد اما با استناد به تحقیقات و مطالعات باستان شناسی میتوان چنین گفت که از 1500 سال پیش از میلاد، ایرانیان از پوست و چرم به عنوان پوشش استفاده می کردند. در آن دوران بیشتر برای زین اسب، زره جنگی و مواردی از این حیث که نیازمند استحکام بیشتری بوده، این ماده مورد استفاده قرار می گرفته است.

محمدی افزود: چرم دوزی یا سراجی یکی از انواع صنایع دستی در ایران بوده که از دیرباز در مناطق مختلف کشور رونق داشته و تامین کننده نیازهای مختلف مردم بوده است. امروز در چرم سازی صنعتگر پس از دباغی پوست به ساخت انواع کیف های چرم مردانه و زنانه، کمربند، کفش های چرم می پردازد.

این هنرمند کارآفرین تصریح کرد: حرفه چرم دوزی سنتی یا سراجی یکی از صنایع دستی ایران بویژه مشهد است که ماده اولیه آن یعنی چرم در دباغی پوست خام جانوران و بویژه گاو بدست می آید. فرآیند دباغی پوست فسادپذیر را به یک ماده طبیعی پایدار، دائمی و انعطاف پذیر و برای کاربردهای گوناگون تبدیل می کند.

وی بیان کرد: چرم سازی در حقیقت تبدیل یک کالای فسادپذیر (پوست خام) به یک کالای غیرفسادپذیر (چرم) است. در واقع چرم سازی به عملیات رفت و برگشتی تبدیل پوست خام به چرم گفته می شود که در آن 2 لایه اپیدرم که لایه اولیه پوست و لایه هیپودرم که لایه سوم بوده را حذف و تنها لایه دوم را به چرم تبدیل می کنند.

محمدی با اشاره به اینکه این صنعت برای بسیاری از افراد اشتغالزایی کرده، افزود: در حال حاضر کارگاه های چرم دوزی زیادی در سطح مشهد فعال است که افراد زیادی در آن مشغول بکار هستند و به واسطه این صنعت امرار معاش می کنند.

وی در خصوص کاربردهای چرم خاطرنشان کرد: صنعت چرم کاربردهای مختلفی دارد که مهمترین آن به ساخت پوشاک مرتبط است. پوشاکی از قبیل شلوار، کراوات، دستکش، کت، کاپشن و کفش و وسایل جانبی مانند کیف و جاکلیدی از جمله مواردی است که میتوان از آن نام برد.

محمدی در خصوص تشخیص چرم طبیعی از چرم مصنوعی یا همان چرم ساخت دست انسان عنوان کرد: البته که در برخی تشخیص این موارد بسیار دشوار بوده و باید با دقت کافی انجام شود اما در هر صورت چرم طبیعی بسیار گران تر از چرم مصنوعی است و به همین دلیل برخی از کالاهای چرمی اگر با چرم اصل تولید شده باشد، معمولا دارای شناسنامه بوده که اطلاعات مربوط به کالا در آن درج شده و تشخیص را برای خریدار راحت تر می کند.

این کارآفرین مشهدی ادامه داد: چرم طبیعی بسیار نرم و منعطف بوده و بوی مشخص و خاصی دارد که به هیچ عنوان نمیتوان آن را کپی برداری کرد. در مورد برخی از محصولات چرمی نیز در صورت امکان باید به قسمت های برش خورده کار نگاه انداخت و نشانه هایی از اصل بودن چرم پیدا کرد.

وی یکی دیگر از راههای تشخیص چرم طبیعی از مصنوعی را بافت چرم دانست و ادامه داد: اگر گره ها، خلل و فرج های آن طبق الگویی قابل شناسایی باشد، چرم مصنوعی است. همچنین چرم طبیعی و مصنوعی را از پشت آن نیز میتوان تشخیص داد، چرا که چرم مصنوعی دارای پوششی در قسمت پشت بوده که هنگام برش آسیب می بیند.

محمدی اضافه کرد: بسیاری از این صنایع دستی نفیس گام در مسیر فراموشی نهاده و کارگاه های تولیدی آن تعطیل شده است. امید است که با توجه و حمایت مردمان ایران زمین از حوزه صنایع دستی بتوان از فراموشی آن جلوگیری شود و این صنایع نسل به نسل به آیندگان منتقل شود. برپایی نمایشگاه ها در موارد تاثیرگذار خواهد بود.

البته تنها برگزاری نمایشگاه کافی نیست و کیفیت نیز در این امور بسیار موثر است، چرا که با جویا شدن نظرات مردمی در حاشیه نمایشگاه متوجه نارضایتی آنها شدیم. حاضران بر این عقیده بودند اگر بناست بازارچه و یا نمایشگاهی در مشهد دایر شود، باید از ظرفیت تمام هنرهای صنایع دستی شهرستان های خراسان رضوی استفاده شود.