تخریب کامل بخشهایی از تپه گردی سیستان و بلوچستان به بهانه جاده کشی

ایلنا/ براساس آخرین اخبار بدست رسیده، تخریب کامل بخشهایی از تپه گردی سیستان و بلوچستان به بهانه جاده کشی صورت گرفت.

حسین مرادی (سرپرست هیئت کاوش نجات بخشی تپه گردی) گفت: چندی پیش ناچار شدیم به دلیل کشیده شدن مسیر خط انتقال گاز دشتک-زابل و برخورد آن با محوطه تپه گردی، کاوش نجات بخشی در این محوطه انجام دهیم، شرکت گاز از حریم تپه رد شده بود و با این وجود با دریافت مجوزهایی از سوی مدیرکل میراث استان کار ادامه یافت. هرچند تخریب اندک است اما در حریم درجه یک تپه باستانی اتفاق افتاده است. از این رو کاوش نجات بخشی را انجام دادیم اما امکان کاوش در کانال های لوله کشی شده گاز را نداشتیم، چرا که پر شده بودند.

به گفته او این محوطه دارای سه لایه فرهنگی با ساختارهای معماری بود و آثار بدست آمده، همزمانی با دوره سوم شهر سوخته را نشان میداد. سفال های منقوش، مهره های سنگی لاجورد، ظروف سنگی و ابزار مفرغی بخشی از این مواد فرهنگی است که در این کاوش نجات بخشی بدست آمد.

او با اشاره به آنکه مواد فرهنگی بدست آمده نشان از وجود یک کارگاه ساخت ابزار و اشیای سنگی در این منطقه دارد، در خصوص رابطه ای که میتوان بین این تپه باستانی و شهر سوخته برقرار کرد، گفت: شهر سوخته یک کانون جمعیتی بود و باتوجه به یافته های ما از جمله مهره های لاجورد در ابعاد مختلف، فراوانی ظروف سنگی و مرمری میتوان گفت این تپه بیش از آنکه برای سکونت باشد، کارگاهی برای سنگ تراشی و فلزگری بود.

احتمال دارد که در این منطقه تولیدات انجام و برای فروش به ستایر تپه های اقماری و حتی شهر سوخته برده میشد. البته بقایایی از فلزگری مانند سنگهای خام مس، مهرهای فلزی، تبرهای فلزی نیز بدست آوردیم که مربوط به دوره جدید شهر سوخته و همزمان با فرهنگ بلخی – مروی در خراسان است. این امر میتوان نشان از داشته باشد که جوامع بومی دشت سیستان بعد از آنکه منابع آبی در منطقه کاهش می یابد از این منطقه به سمت نقاط دوردست مهاجرت می کنند و این تکنیک ها را با خود می آورند. احتمالا بخشی از آنها به خراسان بزرگ و حوزه فرهنگ بلخی-مروی مهاجرت می کنند.

او تاکید کرد: اما در بخش دیگری از تپه گردی که با شماره ثبت 326 شناخته می شود و در فهرست میراث ملی نیز به ثبت رسیده، شاهد آن هستیم که شرکت پیمانکار باند دوم جاده زابل زاهدان را از وسط این محوطه باستانی کشیده و به نوعی نه تنها محوطه را تخریب کرده بلکه سبب شد تا این محوطه باستانی که هنوز عملیات کاوش های باستان شناسی در آن صورت نگرفته به چند بخش تقسیم شود.

او ادامه داد: تپه گردی 326 یک محوطه بسیار مهم در حوزه فرهنگی شهر سوخته بحساب می آید. مطلع شدیم که چند ماه پیش پیمانکار هنگامی که کار جاده کشی را آغاز کرد، با برخورد یگان حفاظت پایگاه روبرو و کار متوقف شد اما براساس شنیده ها، گویا با هماهنگی مدیرکل میراث و گردشگری استان و نمایندگان مردم زابل در مجلس شورای اسلامی، کار ادامه یافته و با لودر از وسط تپه باستانی رد شده اند و به نوعی این تپه باستانی را نابود کرده اند.

مرادی قدمت این تپه باستانی که 40 کیلومتری جنوب شهر سوخته قرار دارد را حدود 5 هزار سال پیش و همزمان با دوره سوم شهرسوخته عنوان کرد و افزود: بعد از آنکه حفاری در شهر سوخته پایان یافت و باستان شناسان منطقه را به منظور بررسی یافته ها ترک کردند، پیمانکار و مسئولان برای کشیدن باند دوم جاده زابل زاهدان به منطقه آمدند و کار خود را انجام دادند و تپه را تخریب کردند و صدمات جبران ناپذیری وارد کردند.

این تپه از جمله تپه های بزرگ اغماری شهر سوخته است و در حدود 2 هکتار است و از وسط آن جاده رد کرده اند. لایه های باستانی این بخش بطور کامل تخریب شده و لایه های دو بخش دیگر که در اطراف این بخش باقی مانده، باید هر چه زودتر مورد کاوش نجات بخشی قرار گیرد تا قبل از تخریب کامل بتوانیم مطالعاتی درخصوص این بخش و لایه های باستانی آن داشته باشیم. البته باتوجه به وضعیت موجود میتوان گفت در حدود 70 درصد این تپه باستانی تخریب شده است.

به گفته این باستان شناس، در گذشته تپه گردی 326 توسط باستان شناسانی مانند مهرآفرین، موسوی حاجی و خسروی بررسی شده بود و حتی پرونده ثبتی آن تهیه و در فهرست میراث ملی به ثبت رسیده بود. سفال های دوره دوم و سوم شهر سوخته در این تپه باستانی شناسایی شده بود و قدمتی در حدود 2600 تا 2400 پیش از میلاد را تاریخ گذاری می کرد. با وجود اهمیتی که این تپه دارد، همچنان شاهد ادامه پروژه جاده کشی هستیم و بیم آن می رود که دیگر اثری از این تپه باستانی باقی نماند، چرا که اکنون شاهد تخریب و تسطیح بخشی از تپه هستیم و در آینده قطعا با آسفالت ریزی و حضور غلتک ها و… خواهیم بود.

مرادی در ادامه به طرح دیگری اشاره کرد که می تواند تخریب بخش دیگری از میراث سیستان و بلوچستان را به همراه داشته باشد و گفت: طرح احداث جاده خواجه از جمله طرح هایی است که می تواند به کوه خواجه آسیب برساند. این جاده خطری بالقوه برای محوطه کوه خواجه است. بودجه و اعتبارات این جاده تصویب شده و اگر جلوی آن گرفته نشود می تواند به این محوطه منحصر بفرد آسیب برساند.

این باستان شناس ادامه داد: نباید فراموش کرد که کوه خواجه، قلعه رستم افسانه ای شاهنامه است. رستم پادشاه محلی اشکانیان در سیستان بود و گفته می شود این کوه مقر حکومتی و قلعه رستم بوده. هرچند مقبره خواجه در این کوه قرار دارد و گفته می شود می خواهند جاده ای عریض بکشند که رفت و آمد زائران خواجه را آسان تر کند، اما نباید فراموش کرد که همین جاده می تواند اصل اثر کوه خواجه را تهدید کند. جاده قدیم همچنان مورد استفاده است و نیازی نیست که ماشین های راهسازی وارد محوطه شوند و کوه را تخریب کنند.