کلیسای وانک اصفهان؛ زیبایی بی مثال و خیره کننده

نوروز کم کم از راه می رسد و بهار برای همه دست تکان می دهد. شادی، نور و زیبایی در خانه ها حکمفرما می شود و عشق و محبت جای کینه و دشمنی را در دل ها می گیرد. این بهار را میهمان شهر اصفهان می شویم و از میان بناهای تاریخی و دیدنی آن از معماری کلیسای وانک اصفهان دیدن می کنیم. شاید این بهار در پناه این دیدنی حیرت انگیز برای ما متفاوت و خاطره انگیز شود. برای افرادی هم که نمی دانند کلیسای وانک کجاست یا حتی چگونه مکانی است، در این مقاله اطلاعات سودمندی را گردآوری کرده ایم. پس، ما را همراهی کنید.

مسیحیت در قلب اصفهان

کلیسای وانک یا آمنا پرکیچ، نام کلیسایی در محله جلفا بوده که از نام کلیسای سورپ آمنا پرکیچ وانک جوغا در شهر نخجوان گرفته شده است. کلیسای وانک اصفهان از کلیساهای تاریخی ارمنیان بوده و در زمان شاه عباس دوم ساخته شد. وانک در زبان ارمنی به معنی صومعه است. ارامنه، بعد از کوچ بزرگ یعنی در سال 1605 به دستور شاه عباس دوم به اصفهان آورده شدند. آن ها از بدو ورود شروع به ساخت محل زندگی و در وهله اول کلیساها را بنا کردند. طرح و نقشه این کلیسا از کلیسای سنت استپانوس برداشته شده است. در کلیسای وانک اصفهان، تزئینات نقاشی گل و بوته، کاشیکاری و تابلوهای زیبایی از زندگانی حضرت مسیح(ع) موجود بوده که بسیار شگفت انگیز هستند.

تاریخچه کلیسای وانک، کلیسایی باشکوه و زیبا

پس از خروج از شهر ایروان، شاه عباس دستور داد سپاهیانش عقب نشینی کنند و تمامی شهر و روستاهای سر راه را تا مرزهای ایران ویران سازند تا به این ترتیب مانع از تعقیب سریع سپاهیان عثمانی شوند. آن ها به هر شهر و روستایی که می رسیدند، خانه ها را ویران می کردند، مزارع را آتش می زدند، دام ها را هلاک می ساختند و ساکنان آنجا را وادار به ترک خانه هایشان می کردند. هر کس در مقابلشان ایستادگی می کرد و حاضر به رفتن نمی شد یا اینکه توان رفتن نداشت، محکوم به مرگ بود. بدین ترتیب، سپاهیان شاه عباس، اکثر شهر و روستاهای ارمنی نشین واقع را ویران کردند. هنگامیکه این جمیعت به واغارشاپات رسیدند، به شاه عباس خبر رسید که دسته ای از سپاهیان عثمانی در حال نزدیک شدن به آنان هستند. شاه عباس که می دانست با این جمیعت انبوه از مردم بی دفاع نخواهد توانست در برابر این سپاهیان بایستد و بجنگد، به سرداران لشکر دستور داد که دسته های مردم را با سرعت بیشتری حرکت دهند. بنابراین، آن تعداد از جمیعت که قادر به حرکت نبودند از جمله پیران و بیماران و کودکان، ناگزیر ماندند و واضح است که به چه سرنوشتی گرفتار آمدند. بالاخره شاه عباس به همراه جمعیت مهاجر ارمنی به جلفا رسید. اکنون باید از رودخانه ارس عبور می کردند. دوباره به شاه عباس خبر دادند که سپاه عثمانی به نخجوان رسیده است. با شنیدن این خبر، شاه عباس که می دانست فرصت زیادی ندارد، به سپاهیانش دستور داد تا مردم را وادار به عبور هرچه سریع تر از رودخانه کنند. رودخانه خروشان بود و خطرناک و مردم یا باید عبور می کردند یا در آنجا منتظر رسیدن قشون عثمانی می ماندند. از حدود سیصد و پنجاه هزار تن از ارمنیان به تعداد سیصد هزار تن از آنان در رودخانه غرق شدند. اگرچه شاه عباس بخش اعظمی از ساکنان ارمنی شهر و روستاهای کشور ارمنستان را به ایران کوچ داد، اما این بدان معنا نبود که این سرزمین ها خالی از سکنه شدند. هنوز بسیاری از ارمنیان در شهر و روستاهای این نواحی سکونت داشتند. ارمنیان پس از استقرار در جلفای اصفهان درصدد ایجاد تأسیسات اجتماعی و بناهای مذهبی خود برآمدند و با سرمایه های نقدی و خودیاری مردم نخست به ساخت کلیسای وانک همت گماشتند. همزمان با ساخت معماری کلیسای وانک اصفهان، کلیسای کوچکی نیز در بخش جنوب غربی آن ساختند. کلیسای وانک اصفهان مدت پنجاه سال مورد استفاده روحانیون قرار گرفت. در سال 1655 میلادی در محل کلیسا شروع به ساخت کلیسای فعلی کردند و در سال 1664 میلادی آن را به پایان رساندند. بخش تاریخچه از مطلب کلیسای وانک کجاست، به پایان رسید، ولی همچنان همراه ما بمانید تا شما را با اسرار نهفته در میان دیوارهای این بنای قدیمی آشنا کنیم.

اوج معماری کلیسای وانک اصفهان

قبل از اینکه بدانید کلیسای وانک کجاست، باید اطلاع داشته باشید که مساحت کلیسا 8731 متر مربع است. در دو سوی در ورودی وانک دو اتاق برای پذیرایی ساخته شده اند. در بالای در ورودی، برج ناقوس در سه طبقه بنا شده و در طبقه دوم آن ساعت بزرگی به وزن سیصد کیلوگرم قرار دارد. در چهار سوی برج، چهار صفحه مدور ساعت نصب شده که قطر هر صفحه 104 سانتی متر است. این برج ناقوس و ساعت را ماردیروس هوردانانیان در سال 1931 میلادی به کلیسا هدیه کرد. کلیسا برخلاف کلیساهای کهن ارمنی که بیشتر با سنگ ساخته شدند، با خشت خام بنا گردید. کلیسا دارای دو گنبد است. گنبد کوچک بر روی محل استقرار عامه مردم قرار دارد و گنبد بزرگ بر روی قسمت مقدم محراب کلیسا ساخته شد. گنبد کلیساهای کهن ارمنی مخروطی شکل بود، ولی گنبد کلیسای وانک شبیه گنبد مساجد ایرانی عصر صفوی ساخته شده و تمامی دیوارها، طاق نماها، طوق گنبد و تمامی زوایای کلیسا با رنگ روغن نقاشی و تزئین شده اند. بیشتر دیوارنگارهای کلیسای وانک، مضامینی از انجیل مقدس دارند و تصاویری از بدو تولد تا عروج عیسی مسیح بر آن ها نقش بسته اند. بر روی بخشی از دیوارهای کلیسا روز رستاخیز، داوری روز رستاخیز و بهشت و دوزخ دیده می شود. هزینه کلیه تزئینات، نقاشی و تذهیب های کلیسا را شخصی به نام خواجه آودیک استپانوس تقبل و تأمین کرد. نقاشان این تصاویر همگی استادان ارمنی بودند که از آن جمله خلیفه هوانس مرکوز و کشیش استپانوس و استاد میناس را می توان نام برد. لازم هست بدانید که علاقمندان می توانند از موزه کلیسای وانک هم که به مانند خود کلیسا جذاب و دیدنی بوده، بازدید کرده و اطلاعات مفیدی را از این بخش سفر به اصفهان بدست آورند.