واکنش حناچی به اتفاقی که در جریان ساخت مسکن در بافت تاریخی یزد درحال وقوع است

ایسنا/ براساس اخبار واصله، واکنش حناچی به اتفاقی که در جریان ساخت مسکن در بافت تاریخی یزد درحال وقوع است، صورت گرفت.

پیروز حناچی گفت: این مجتمع مسکونی داخل عرصه ثبت ملی و حریم ثبت جهانی، خلاف ضوابط بافت تاریخی در حال ساخت است و به نظرم مصوبه کمیسیون ماده 5 شهر یزد درباره آن عادی نیست.

این استاد دانشگاه یادآور شد: میراث فرهنگی چه به ثبت ملی برسند یا ثبت جهانی شوند، مشمول محدودیت ها و تعهداتی هستند. این حساسیت بواسطه عضویت ایران در کنوانسیون حفاظت از میراث طبیعی و فرهنگی جهان و هم به شکل قانونی و هم به شکل تعهدات بین المللی از حساسیت بیشتری برخوردار است و یزد جز معدود شهرهای تاریخی است که به ثبت جهانی رسیده است، به این معنی که ما در دبیرخانه میراث جهانی علاوه بر ثبت ملی، دنیا را مجاب کرده ایم که این اثر یک میراث تاریخی منحصر بفرد است که طی قرون متمادی به دست ما رسیده و واجد حفاظت است و ارزش حفاظتی آن آنقدر بالاست که دنیا باید روی آن صحه بگذارد و آنقدر مهم است که وابسته به تمدن بشری و نه فقط ایران است.

او افزود: معمولا وقتی چنین اتفاقی می افتد، محدودیت هایی ایجاد می شود، یعنی برای آن اثر عرصه و حریم تعیین می کنند و برای هر یک از آنها ضوابط خاصی مشخص می شود، مثلا در حریم درجه یک آثار بدون توجه به اصالت و یکپارچگی محدوده نباید ساخت و سازی صورت گیرد. عرصه و بخشهای دیگر حریم آثار ضوابط خاص دیگری دارند. درباره یزد همیشه این حساسیت وجود داشته است، مثلا سال 1384 کتابخانه دولتی در شهر یزد درحال ساخت بود که به دلیل اهمیت موضوع جلو آن گرفته شد. ساختمان مسکونی هم که اکنون درحال ساخت است، از همین جنس است.

حناچی که سابقه معاونت شهرسازی و معماری وزارت مسکن را دارد، گفت: کمیسیون ماده 5 یزد تصویب کرده یک زمین در محدوده تاریخی شهر به مجموعه مسکونی تبدیل شود که به اعتقاد من که تجربه حوزه شهرسازی دارم، عادی نیست. این تغییر کاربری موضوع قابل تأملی است. جدای از شیوه ساخت و اسکلتی که در آن بافت تاریخی نامتناجنس است. ما نمی گوییم چیزی نسازند، اما آنچه ساخته می شود حتما باید از جنس بافت تاریخی باشد. حتما با رعایت حال و احوال بافت باشد و باعث یکپارچگی و حفظ اصالت بافت شود، نه جدا از آن، وگرنه عین قضیه میدان نقش جهان و ساختمان جهان نما می شود که دست آخر هم مجبور شدیم یک طبقه آن را حذف کنیم.

او همچنین اظهار کرد که بتن ریزی طبقه سوم این ساختمان روز شنبه هفتم اسفند شروع شده و ساخت آن به سرعت درحال پیش روی است.

حناچی با اشاره به ارتفاع این سازه گفت: به هر صورت، ارتفاع سقف های مسکونی سه متر است که حدود 40-50 سانتیمتر هم ضخامت سقف و کف سازی است و مطمئنا ارتفاع آن از 12 متر بیشتر می شود. بطور کل، این ساختمان خلاف ضوابط بافت تاریخی ساخته شده و به نظرم به دلیل آنکه حساسیت نشان داده نشده، این اتفاق افتاده است.

معاون اسبق شهرسازی و معماری وزارت مسکن و شهردار سابق تهران درباره مجوزهای ساخت این سازه در حریم و عرصه اثر جهانی یزد اظهار کرد: شکل سازه گویا است که اگر مشاور حرفه ای داشت، شکل ساختمان این طوری نمی شد و دست کم مطابق با ضوابط بافت تاریخی ساخته می شد. به نظر می آید پروانه هم نگرفته است، چون پروژه های اقدام ملی به دلیل آن که در سایه مسکن ملی یا مثل مسکن مهر ساخته می شوند خیلی اوقات ضوابط و چارچوب هایی را که باید رعایت شود مورد توجه قرار نمی دهند. مصداق این شعر سعدی است که میگوید: اگــــر زباغ رعیت ملـــک خـــورد سیبی/ بر آورنـــد غلامان او درخت از بیـــــــخ. یعنی اگر به دلیل مسائل مسکن در تهران شرایطی را فراهم می کنیم که خدای نکرده قانون دور زده شود، جاهایی که نظارت و حساسیت کمتر است اتفاقات بدتری رخ می دهد.

بافت تاریخی شهر یزد با مساحتی بالغ بر 900 هکتار شامل 730 هکتار بافت به هم پیوسته مرکزی و برخی از هسته های محلات تاریخی در تاریخ 16 اسفند 1384 با شماره 15000 به عنوان یکی از آثار ملی ایران ثبت و حریم استحفاظی مشخصی برای آن در نظر گرفته شد. در سال 1396 نیز این محدوده در یونسکو ثبت جهانی شد که حدود 200 هکتار آن عرصه به هم پیوسته و 680 هکتار محدوده حریم بافت جهانی یزد است که به گفته مسئول دفتر فنی پرونده ثبت جهانی یزد، «به هیچ وجه ساخت سازه بتنی در محدود 200 هکتاری عرصه جهانی قابل توجیه نیست و در پلان مدیریت بافت جهانی یزد نیز آمده هر کاری که به موجب برهم زدن اصالت بافت تاریخی شود خلاف قانون است.»

با این وجود و علاوه بر تخریب و ساخت و سازهای متعدد که این سالها شهر جهانی یزد از گزند آن به دور نبوده است، این بار سازه ای به نام مسکن اقدام ملی دقیقا در حریم اثر جهانی یزد درحال ساخت است که در روزهای گذشته جمعی از دانشگاهیان، فعلان، کنشگران و دوستداران میراث فرهنگی در نامه ای به حجت الاسلام و المسلمین محسنی اژه ای پیگیری تخلفات و توقف آن را خواستار شده اند.

در بخشی از این نامه سرگشاده آمد: «یزد و محدوده تاریخی آن به دلیل ویژگی هایی که در قانون تصریح شده به آن درجه از اعتبار و اهمیت در فهرست میراث ملی کشور جمهوری اسلامی ایران ثبت شده تا همه با یکدلی و هماهنگی از این دستاورد رسیده از تاریخ حفاظت کنند. بگذریم که این حفاظت چه تبعاتِ مثبت گسترده اقتصادی و اجتماعی و فرهنگی در پی دارد. محله خلف باغ یا پشت باغ که یکی از محلات تاریخی شهر یزد از زمان های دور و دست کم از دوره آل مظفر است که اسناد و آثار تاریخ وجود و قدمت و ارزش های آن را اثبات می کند، در عرصه ثبت میراث ملی یزد قرار گفته و بعد از ثبت بخشی از این میراث ملی در فهرست میراث جهانی، این محوطه در حریم آن (ثبت جهانی) واقع شده است.

چندین سال قبل عده ای برای تمتع بیشتر از سود کوتاه مدت، بخشی از بناهای آن را تخریب کردند (بیش از هفت هزار متر مربع) تا با ساخت و ساز در آن به نان و نوایی برسند، ولی به دلیل اینکه اینجا امکان هر نوع ساخت و سازی نداشت و سودآوری آنی آن کم بود بعد از چند مرحله دست به دست شدن اکنون در اختیار تعاونی مسکن قوه قضاییه در یزد قرار گرفته و متاسفانه بدون هماهنگی با شهرداری (بدون پروانه) و میراث فرهنگی و متولیان حفاظت از این عرصه ثبتی، اقدام به ساخت بدون هرگونه ضابطه و هماهنگی با بافت تاریخی یزد کرده اند و با استفاده از اسکلت بتنی بخش هایی از پروژه را شروع به ساخت کرده اند، متاسفانه میراث فرهنگی و شهرداری یزد آنچنان که باید به وظایف خود به درستی عمل نکرده اند و پیگیر ماجرا نشده اند و تا اکنون که به دلیل آسیب فراوانی که این پروژه به حیثیت تاریخی و فرهنگی شهر وارد می کند، به شکل ضعیفی وارد موضوع شده اند.

قطعه زمین مذکور در محله خلف باغ و در مجاورت عناصر با ارزش محله مانند مسجد محله قرار گرفته است. در این زمین عناصر باارزش تاریخی وجود داشته که متاسفانه در طول سالیان گذشته به تدریج برای صاف شدن زمین تخریب شده است. تاکنون سه طرح تجمیع در طول 20 سال گذشته روی این زمین گذاشته شده است. عجب آنکه پروژه مذکور بی توجه به همه سوابق طرح های قبلی، درحال اجرای پروژه ای با عنوان مسکن اقدام ملی با طرح تیپ معماری است، به این معنا که به یک نقشه صرفا سازه ای که شبیه آن در دیگر نقاط اجرا شده برای اینجا بدون درنظر گرفتن مختصات علمی، فنی، تاریخی، فرهنگی محیط و بافت یا پیمانکاری سازمان همیاری های شهرداری یزد، به صورت بلوک های سه گانه و در چهار طبقه و ارتفاع بیش از 12 متر درحال اجرا است، درحالیکه ارتفاع مجاز در این نوع از زمین ها، ارتفاع ساختمان تاریخی مجاور است.

همه این موارد خلاف ضوابط و اصول و معیارهای مناسب برای کار در محدوده های تاریخی شهرها است و رعایت ضوابط ارتفاع و توده گذاری (الگوی پر و خالی) و نماهای شهری بر مبنای معماری تاریخی موجود در پیرامون پروژه، از اصول اولیه کار در این محدوده های تاریی فرهنگی است، از طرفی آنچه باعث شگفتی بیشتر می شود این است که این پروژه اساسا مشاور معماری ندارد.

این زمین می توانست با یک طراحی مناسب با زمینه ارزشمندش به ارزش افزوده ای در بافت تبدیل شود، ولی متاسفانه الان به وصله ای ناجور در بافت تبدیل شده است. اجرای این پروژه به نوعی یک بازگشت بزرگ به عقب محسوب می شود و درحالیکه در یزد تجربه طرح های تجمیعی در دهه 70 و 80 وجود دارد که جوایز معماری متعدد برده اند، انتظار می رود با توجه به جمیع جهات محلی، ملی و جهانی، شاهد طراحی پیشگامی مرتبط با بافت تاریخی باشیم. نه این که با طرحی که در دیگر بخشهای جدید شهر هم منسوخ شده و شبیه بلوک های آپارتمانی دهه های 50 و 60 حاشیه شهرها است، قلب ارزشمندترین بافت تاریخی کشور را هدف بگیریم.

متاسفانه این پروژه با سرعت به کار خود ادامه می دهد، گویی می خواهند همه را در مقابل عمل انجام شده قرار دهند. اکنون از ریاست محترم قوه قضاییه که انصافا در این مدت کوتاه که از مسئولیتشان در این امر خطیر می گذرد ثابت کرده اند مجری قانون و حافظ عدالت اند، استدعا می شود که جلو این حرکت را بگیرند و همان گونه که در این مدت ثابت کرده اند، مسئولان امر را به رعایت قانون موظف کنند و با ترک کنندگان فعل اعم از میراث و شهرداری و اداره کل راه و شهرسازی در جلوگیری از پیشرفت این پروژه تا این حد برخورد قانونی صورت گیرد.»