گردشگری پایدار و نقش آن در توزیع عادلانه ثروت

میراث آریا/ این خبر پیرامون گردشگری پایدار و نقش آن در توزیع عادلانه ثروت برای شما مخاطبان گرامی نوشته شده است.

صنعت گردشگری به دلیل ویژگی های منحصر بفرد خود می تواند به عنوان ابزاری برای کاهش پدیده فقر و حتی مبارزه با آن بکار گرفته شود. گردشگری به دلیل درآمدزایی بالا، کمک به ایجاد تعادل در دستمزدها، سرمایه گذاری در بخش های زیربنایی، کمک به خلق پیوندهای ارتباطی در درون بخش های اقتصادی، ایجاد اشتغالی که برای تمامی سطوح و طبقات اجتماع دارد و همچنین به دلیل نقشی که در توزیع عادلانه درآمد و هدایت پول از سمت طبقات ثروتمند و متوسط اجتماع به جوامع روستایی و فقیر ایفا می کند، فرصت های طلایی را در اختیار جوامع گذاشته و بدین وسیله می تواند تاثیر بسزایی در بهبود اقتصاد کشورهای کمتر توسعه یافته داشته باشد، بطوریکه امروزه در بسیاری از کشورهای در حال توسعه از آن برای کاهش فقر استفاده می شود.

فقر پدیده ای است چندبعدی و به تبع آن، به طرق گوناگون بر زندگی مردم تاثیرگذار است و فقرا مستعد بالاترین درجه آسیب پذیری در عرصه های سلامتی، آشفتگی اقتصادی و بیماری های طبیعی اند. فقدان درآمد و دارایی برای دستیابی به نیازهای اساسی یکی از اصلی ترین علل فقر است. در کل، با رشد اقتصادی و درآمد، فقر کاهش می یابد و کاهش درآمد، فقر را افزایش می دهد. از این رو است که در کشورهای توسعه یافته، دولت ها با اهتمام بیشتر بر گردشگری به عنوان منبع گوناگونی، رشد و پایداری اقتصادی به مبارزه با فقر می پردازند.

طبق نظر سازمان های بین المللی، مانند سازمان گردشگری جهانی (WTO) از دهه 1970 گردشگری ابزاری برای توسعه معرفی شد و نقش آن در کاهش فقر از اواخر دهه 1990 مورد توجه قرار گرفت و از آن زمان عموماً توسعه گردشگری را با پتانسیلی برای کاهش فقر مرتبط می سازند و گردشگری را به عنوان موتور توسعه اقتصادی برای کمک به کشورهای فقیر در کاهش فقر شناسایی کرده اند. از آن زمان گردشگری حامی فقرا یا فقرزدا (PPT (Pro-Poor Tourism به سرعت به روشی شناخته شده تبدیل شده و عبارت است از مجموعه اقداماتی که سعی بر آن دارد تا مزایای حاصل از گردشگری و این صنعت ارزشمند را برای فقرای جامعه افزایش دهد و از این مجرا تأثیر خود را به روی کاهش سطوح فقر ملی نشان دهد.

براساس مقاله گردشگری پایدار و نقش آن در توزیع عادلانه ثروت باید بدانید که گردشگری حامی فقرا روش و دیدگاهی نسبتاً جدید در توسعه گردشگری است که به منظور افزایش دریافت سود خالص توسط قشر فقیر از گردشگری و با اطمینان از اینکه رشد گردشگری به کاهش فقر کمک می کند، طراحی شده است. این نوع گردشگری در پی فراهم کردن مزایایی ویژه برای فقرا است که ممکن است اقتصادی، اجتماعی، زیست محیطی یا فرهنگی باشد و فقرا را قادر می سازد تا بگونه ای فعال در فعالیت های اقتصادی شرکت کرده و از آن منتفع شوند.

اهداف این نوع گردشگری از افزایش اشتغال محلی تا مشارکت فعال مردم محلی در فرآیند تصمیم گیری و برنامه های توسعه را شامل می شود و تا زمانی که فقرا مزایایی از گردشگری بدست می آورند میتوان آن را «گردشگری حامی فقرا» نامید، حتی اگر سهم افراد متمول بیشتر از فقرا باشد.

به بیان ساده تر، گردشگری حامی فقرا ابتکاری اجرایی است که در پی افزایش منافع خالص گردشگری برای فقرا است و با بهبود دسترسی فقرا به بخش گردشگری و فراهم کردن منبع درآمد برای آنها تلاش می کند نحوه توزیع منافع اقتصادی همه انواع گردشگری را به نفع افراد فقیر تغییر دهد که خارج از بخش گردشگری قرار دارند یا توانایی دسترسی به این بخش را ندارند.

صنعت گردشگری، در زمانی که سود فعالیت های دیگر بخش های اقتصادی در کشور در حال کاهش است، بهترین جایگزین برای آن صنایع و راهبردی برای توسعه کشور است. صنعت گردشگری به عنوان یکی از مهمترین و پردرآمدترین صنایع جهان در آغاز هزاره سوم بوده که با درآمد سالانه نزدیک به هزارمیلیارد دلار در جهان، علاوه بر فقرزدایی، عدالت گستری و اشتغالزایی، درآمد بالایی را ایجاد کرده و برای اقشار آسیب پذیر جامعه از جمله فقرا نیز ایجاد شغل کند.

ضروری است در مورد گردشگری فقرزدا بیان شود که گردشگری حامی فقرا حیطه و یا نوعی از انواع گردشگری نیست بلکه در حقیقت رویکردی است که یک کشور به این صنعت دارد. مزایای حاصل از این نوع از نگاه به گردشگری، در انواعی اعم از مزایای اقتصادی، اجتماعی، محیطی یا فرهنگی بروز می یابد.

راهبردهای اجرایی در زمینه گردشگری فقرزدا، در پی آن است تا بتواند فرصت هایی را برای فقرا از مجرای گردشگری بوجود آورد، خواه این دسته از مزایا از نوع مزایای اقتصادی باشد، مزایای رفاه اجتماعی را در برگیرد یا آنکه آنها را در فرآیندهای تصمیم سازی در حیطه گردشگری در کشور فعال سازد.

به منظور تمرکز مزایای گردشگری بر کاهش فقر و همچنین فقرا، اقدامات و مسیرهای اجرایی بسیاری لازم است. فعالیت های بسیاری در زمینه بازاریابی، کارگزینی، گسترش روابط بین بخش خصوصی و ساختارهای ملی، خط مشی گذاری و قوانین و مشارکت در تصمیم سازی باید انجام شود تا شاهد تبلور آنها در سطح برنامه های ملی به منظور کاهش فقر باشیم.

راهبردهای بکار گرفته شده در این حیطه را می توان به سه دسته اصلی تقسیم کرد: گسترش مزایای اقتصادی به اقشار فقیر جامعه، پیگیری و تعقیب معیارها و تاثیرات غیرمستقیم حاصل شده از گردشگری فقرزدا و گسترش فعالیت ها در زمینه گردشگری فقرزدا اعم از بسط خطوط مشی و فرآیندهای مربوطه یا گسترش شرکت های تجاری در این زمینه.

به منظور بهینگی اجرای گردشگری فقرزدا، لازم است مولفه های مختلفی مورد مداقه قرار گیرد: میزان دسترسی قشر فقیر جامعه به بازارها (اعم از دسترسی به موقعیت های فیزیکی، دسترسی به نخبگان اقتصادی یا محدودیت های اجتماعی تحمیل شده به تولیدکنندگان فقیر)، حیات تجاری (اعم از کیفیت و قیمت کالاهای تولید شده، بازاریابی و قدرت مقاصد)، ساختارها و چارچوب های خط مشی گذاری (حق تصدی زمین، ماهیت و محتوای قانونی، فرآیندهای برنامه ریزی، نگرش های دولتی و ظرفیت های ملی) و مسائل و چالش های مربوط به اجرای منطقه ای برنامه های تدوین شده (پرکردن شکاف های مهارتی در محیط های منطقه ای، مدیریت هزینه ها و انتظارات، گسترش همکاری ها در بین زنجیره ذی نفعان).

در نتیجه، به منظور مبارزه با فقر در طول زمان سیاست های مختلفی اتخاذ شده است. امروزه کشورها، خصوصا کشورهای در حال توسعه به این حقیقت پی برده اند که برای کاهش فقر می توانند از گردشگری بهره ببرند، اما وجود ساختار نهادی قوی برای اجرای موفق برنامه ها ضروری است. افزایش سرمایه گذاری در بخش گردشگری و توجه و اهتمام بیشتر به بخش گردشگری و سرمایه گذاری های لازم دولتی و خصوصی برای توسعه این صنعت منجر به افزایش رشد اقتصادی و کاهش فقر و نابرابری می شود و می تواند از جمله ارکان اصلی توسعه پایدار کشور مدنظر دولت و مسئولان کشور قرار گیرد و این صنعت از طریق ایجاد اشتغال، کسب درآمد و تقویت زیرساخت ها بر جوانب مختلف زندگی مردم تاثیر گذاشته و موجب کاهش فقر و نابرابری و بهبود توزیع درآمد در کشور شود. از این رو توجه به موارد ذیل در این راستا می تواند راهگشا باشد:

- افزایش مشارکت افراد فقیر در فرآیند تصمیم گیری

- حداکثر کردن بکارگیری عرضه کنندگان و کارکنان محلی

- ایجاد و توسعه زیرساخت ها (جاده، آب، برق و…) و فراهم کردن امکانات مناسب در جهت توسعه گردشگری در مناطق مختلف بویژه مناطق محروم کشور

- ایجاد زمینه مناسب اشتغال فقرا در فعالیت ها و مؤسسات گردشگری

- تشویق عرضه کنندگان محلی به تامین کالا و خدمات از محل تا حد امکان

- ایجاد انگیزه لازم در بخش خصوصی به منظور تشویق سرمایه گذاری در مناطق محروم

- افزایش آگاهی فقرا از گردشگری و تاثیرات آن

- آموزش فقرا به منظور افزایش مهارت آنان برای کسب و کارهای کوچک

امید است با اجرای برنامه هایی با رویکرد گردشگری به نفع فقرا، به این مقاصد به عنوان مکانی برای تجارت نگریسته شود تا در یک سیستم کلی هر مقصد گردشگری به عنوان یک زیربخش توسعه بشمار آید.

نویسنده: فاطمه غمگسار صالح | پژوهشگر و دکتری جامعه شناسی سیاسی