حصیربافی راوی دستان خلاق هنرمندان گلستانی است

میراث آریا/ براساس آخرین خبرهای منتشر شده، حصیربافی راوی دستان خلاق هنرمندان گلستانی است.

حصیربافی یکی از قدیمی ترین صنایع دستی است که هم زمان با سفالگری برای تأمین نیازهای روزمره بشر ابداع و به مرور زمان رشد کرده و تاکنون نیز پاسخگوی نیازهای مصرفی روزمره بشر است. نمونه های بدست آمده در بین النهرین و آفریقا گواه این مطلب است که حصیربافی و سبدبافی منشأ فقط نساجی نبوده است، بلکه سفالگری یا کوزه گری نیز به نوعی از این هنرها تأثیر گرفته است. اسناد و مدارکی در دست است که نشان می دهد نخستین زیراندازهای بشری از نی و گیاهانی که در باتلاق های سفلای بین النهرین می روئیده، تهیه شده و اولین سرپناه پس از زندگی در غارها به کمک حصیر و نی پدید آمده است.

حصیربافی در بسیاری از کشورهای جهان بویژه آن دسته از ممالکی که به مواد اولیه موردنیاز این رشته دسترسی دارند، مرسوم و متداول بوده و میتوان از مهمترین کشورهای تولید کننده محصولات حصیری جمهوری کره، مالزی، پاکستان، سریلانکا، تایلند، مکزیک، کامرون، برمه، هنگ کنگ، هند، اندونزی، ژاپن، اتیوپی و سنگال را نام برد.

حصیربافی در ایران دارای سابقه طولانی است. صنعت پررونق بافت حصیر و نی در بسیاری از مناطق چون شمال و جنوب کشور به حدی گسترده بود که فرآورده هایش به همه نقاط ایران فرستاده میشد. در استان گلستان نیز این هنر-صنعت تا به امروز همچنان به ویژه در مناطق روستایی به فعالیت خود ادامه داده و به همت هنرمندان صنایع دستی و هنرهای سنتی دوباره احیا شده و محصولات تولیدی حصیربافی هنرمندان گلستانی و همچنین تلفیق آن با سایر هنرهای سنتی به نقاط مختلف کشور ارسال می شود.

برای تولید یک محصول حصیری از الیاف گیاهی و از درهم تنیدن آنها با دست و یا ابزار ساده دستی کمک می گیرند و به شیوه های مختلف بافت، کالاهای زیادی تولید می شود که در زندگی روزمره کاربرد بسیار دارد. حصیربافی شامل بامبو بافی، مرواربافی، ترکه بافی، چم بافی و سبدبافی نیز می شود. در تولید محصولات حصیری علاوه بر ترکه های نی و ساقه های گیاهان مردابی از نخ پشمی رنگ شده نیز برای ایجاد نقش و طرح های سنتی استفاده می شود.

براساس مقاله حصیربافی راوی دستان خلاق هنرمندان گلستانی است باید بدانید که برای بافت نی باتلاقی در مرحله اول، آماده سازی مواد اولیه آن که در زمان گلدهی گیاه یعنی اواخر فصل بهار تا نیمه تابستان انجام می شود. پس از رسیدن گیاه گالی به اندازه و طول مطلوب، از نزدیکترین محل به ریشه با داس قطع شده و پس از جدا کردن برگهایش در قسمت بالای آن در جهت طولی شکافی با چاقو ایجاد می شود؛ سپس به صورت انبوه روی هم قرار گرفته و کوبیده می شوند تا به صورت نواری پهن درآید. در مرحله بافت ابتدا گیاه را خیسانده و نوارهای حاصله در کنار یکدیگر قرار گرفته و به صورت سه تا زیر، سه تا رو و روش دیگر به صورت 9 تایی و 18 تایی بافته می شود که به نسبت روش اول کاربرد، دوام و زیبایی بیشتری دارد.

ابزار و وسایل مورداستفاده در حصیربافی بسیار ساده و محدود از جمله داس (برای جمع آوری و هرس شاخه های گیاه)، انواع کارد (برای بریدن شاخه)، اره، رنده، انبردست، قیچی، سوزن، درفش (به منظور دوخت و اتصال ردیف های بافت)، دفتین و سنگ نفت است. این ابزار عمدتاً برای قطع گیاهان و پیراستن آنها به منظور آماده سازی مواد اولیه مورداستفاده قرار می گیرد و گاهی نیز هنگام تولید به عنوان وسیله کمکی، امر ساخت را تسهیل می بخشد.

امروزه در مناطق مختلف کشورمان بویژه مناطق شمال (گیلان، گلستان، مازندران) و جنوب (هرمزگان، بوشهر، خوزستان) هرکجا که دسترسی به برگ درخت خرما، ساقه گندم، نی و ترکه امکان پذیر باشد، میتوان نشانه هایی از بافت حصیر و سبد را یافت. شیوه تولید شاید در همه نقاط یکسان باشد اما آنچه آنها را از هم متمایز می کند بهره گرفتن از مواد اولیه موجود در هر منطقه است. به عنوان مثال در جنوب از برگ درخت خرما و در استان گلستان از گیاه خودروی گالی یا گاله در اطراف آبگیرها، باتلاق ها و مزارع برای بافت حصیر استفاده می کنند.

یکی از شاخصه های محصولات حصیری، مواد اولیه آن است که گیاهی بوده و قابل بازگشت به طبیعت هستند و هیچ گونه آسیبی به جسم وارد نمی کند. محصولات تولید شده با بافت حصیری کاملاً کاربردی بوده و در زندگی روزمره مورد استفاده قرار می گیرد که از این محصولات کاربردی میتوان به کلاه حصیری برای کشاورزان و باغداران، پادری، زیر دیگی، انواع سبد و زنبیل به منظور مصارفی چون حمل وسایل، سبد میوه، قندان و…، زیرانداز برای هنگام کار یا پهن کردن در زیر فرش ها برای محافظت فرش از آسیب های ناشی از رطوبت موجود در منطقه، یا پوشش بخشی از سقف و… اشاره کرد.

کمبود مواد اولیه و تهیه آن یکی از مسائلی است که هنر صنعت حصیربافی را تهدید می کند. گیاه گالی که در استان گلستان از آن برای تولید محصولات حصیربافی استفاده می شود، به دلیل رویش در مسیر جریان آب و در حاشیه زمین های مزروعی توسط اغلب کشاورزان در راستای پاکسازی مزارع به عنوان علف هرز از بین می روند. این امر پس از گذشت زمان می تواند در نابودی این گیاه تأثیر بسزایی داشته باشد و اگر تکثیر گیاه صورت نپذیرد می تواند آینده تأسف باری را برای این هنر ارزشمند بدنبال داشته باشد.